Η πρόσφατη τροπολογία που κατέθεσε η κυβέρνηση Μητσοτάκη, σχετικά με τον Προσωπικό Αριθμό, έρχεται να προσθέσει έναν νέο «ψηφιακό» μηχανισμό στην καθημερινότητα των πολιτών, με σκοπό την υποτιθέμενη βελτίωση της εξυπηρέτησης από τη Δημόσια Διοίκηση. Ωστόσο, η τροπολογία αυτή, η οποία κατατέθηκε υπό τις συνθήκες μιας ιδιότυπης “νυχτερινής” διαδικασίας, εντείνει τις ανησυχίες που έχουν ήδη εκφραστεί για τη συστηματική αποδυνάμωση των θεμελιωδών δικαιωμάτων του πολίτη και την υπονόμευση της προστασίας προσωπικών δεδομένων.
Συγκεκριμένα, με την τροπολογία αυτή, η οποία εντάσσεται στο πλαίσιο του Νόμου 5188/2025 και τροποποιεί τον Νόμο 4727/2020, θεσπίζεται η υποχρεωτική αναγραφή του Προσωπικού Αριθμού στο Δελτίο Ταυτότητας των Ελλήνων πολιτών. Ο Προσωπικός Αριθμός, όπως προβλέπεται από τη ρύθμιση, θα αποθηκεύεται στο ενσωματωμένο ηλεκτρονικό μέσο του δελτίου ταυτότητας, με σκοπό την παροχή υπηρεσιών ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και τη διευκόλυνση των συναλλαγών του Δημοσίου με τους πολίτες.
Η ρύθμιση αυτή δεν αποτελεί νέα πρόταση, καθώς είχε τεθεί και παλαιότερα, ωστόσο η τροπολογία αυτή επιφέρει ορισμένες διαφοροποιήσεις στην αρχική διατύπωση. Ειδικότερα, η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ), στην υπ’ αριθμ. 1/2025 γνωμοδότησή της, εκτίμησε ότι ο αρχικός σκοπός της «διευκόλυνσης των πολιτών στις συναλλαγές τους με το Δημόσιο» ήταν λίγο αόριστος και ζητήθηκε η αναδιατύπωση, ώστε να αντικατοπτρίζει πιο ακριβώς τον στόχο της ρύθμισης. Στη νέα εκδοχή, το δεύτερο σκέλος της διατύπωσης αναφέρει ότι ο σκοπός της τροπολογίας είναι «η διευκόλυνση των συναλλαγών του Δημοσίου με τους πολίτες», με το Δημόσιο να είναι εκείνο που υποτίθεται ότι θα επωφεληθεί από την εφαρμογή της.
Αυτή η διατύπωση δημιουργεί σοβαρές ανησυχίες για το πώς θα επηρεάσει την καθημερινότητα του πολίτη. Ενώ η αρχική διατύπωση του νόμου παρουσίαζε το δημόσιο ως έναν απλό «διευκολυντή» στις συναλλαγές του πολίτη, η αναδιατυπωμένη διατύπωση δίνει την αίσθηση ότι το Δημόσιο επιδιώκει κυρίως να εξυπηρετήσει τα δικά του συμφέροντα, ενισχύοντας την ικανότητά του να παρακολουθεί και να ελέγχει τις δραστηριότητες των πολιτών μέσω του ηλεκτρονικού φακελώματος. Το όφελος που προκύπτει για τους πολίτες είναι αμφίβολο, ενώ φαίνεται πως ο κύριος σκοπός της τροπολογίας είναι η εξυπηρέτηση των εσωτερικών αναγκών της Δημόσιας Διοίκησης, με την καταγραφή και την παρακολούθηση των πολιτών.
Επιπλέον, η πρόσφατη τροπολογία αναφέρει ότι η ρύθμιση αυτή αποσκοπεί στην αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, ενώ δεν γίνεται καμία αναφορά στο αν, και σε ποιο βαθμό, θα διευκολυνθεί ο πολίτης στις συναλλαγές του με το Δημόσιο. Σύμφωνα με το Σχέδιο Νόμου, «η προτεινόμενη ρύθμιση αξιολογείται θετικά, καθώς αναβαθμίζεται η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών ηλεκτρονικής διακυβέρνησης». Ωστόσο, το σημαντικότερο, που αφορά το συμφέρον του πολίτη, φαίνεται να παραβλέπεται: η βελτίωση της εξυπηρέτησης του πολίτη σε καθημερινές του συναλλαγές με τη Δημόσια Διοίκηση.
Το πρόβλημα, λοιπόν, είναι διπλό. Από τη μία, η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι στόχος της τροπολογίας είναι η αναβάθμιση των υπηρεσιών ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, αλλά από την άλλη, οι πολίτες δεν φαίνεται να κερδίζουν τίποτα παραπάνω από αυτή την «αναβάθμιση», καθώς δεν αναφέρεται τίποτα για την πραγματική διευκόλυνση τους. Από την άλλη πλευρά, η ρύθμιση ενισχύει την επιτήρηση και την παρακολούθηση των πολιτών, δίνοντας στη Δημόσια Διοίκηση τη δυνατότητα για εκτεταμένο ψηφιακό έλεγχο.
Σε αυτό το πλαίσιο, καθίσταται σαφές ότι, παρά τα όσα λέγονται περί βελτίωσης της εξυπηρέτησης των πολιτών, η κυβέρνηση, με την τροπολογία αυτή, φαίνεται να ενισχύει τη διαδικασία της ψηφιακής παρακολούθησης και να αφήνει στην άκρη το πραγματικό συμφέρον των πολιτών. Στο τέλος της ημέρας, αυτή η ρύθμιση εκτιμάται ότι εξυπηρετεί κυρίως το Δημόσιο, ενώ τα οφέλη για τους πολίτες παραμένουν αόριστα και ανεκπλήρωτα. Η έλλειψη οποιασδήποτε αναφοράς σε βελτιώσεις για τον πολίτη και η προσήλωση στην ψηφιακή επιτήρηση είναι στοιχεία που εντείνουν τις ανησυχίες για τον αντίκτυπο της εν λόγω τροπολογίας.
Επικινδυνότητα
Πέρα από την ακαταλληλότητα του Προσωπικού Αριθμού να συμβάλλει στην διευκόλυνση του πολίτη όταν συναλλάσσεται με το Δημόσιο αλλά και την αποκρυπτόμενη-ύπουλη στόχευση της θέσπισής του, που είναι η διευκόλυνση του Δημοσίου στο πλαίσιο της συναλλαγής του πολίτη με αυτό (και όχι το ανάστροφο), η Αρχή Προστασίας Δεδομένων ομολόγησε στην προαναφερθείσα γνωμοδότησή της την επικινδυνότητα της αναγραφής του Προσωπικού Αριθμού.
Ειδικότερα, απεφάνθη ότι: «λόγω της παραδοχής ότι παραμένουν κίνδυνοι από την αναγραφή του ΠΑ στα ΔΤ, η Αρχή επισημαίνει ότι κατόπιν ικανού χρονικού διαστήματος κατά τη διάρκεια του οποίου […] θα έχει επιτευχθεί […] ο εφοδιασμός του συνόλου των φορέων του Δημοσίου με τον αναγκαίο ηλεκτρονικό εξοπλισμό που θα επιτρέπει την ανάγνωση του ηλεκτρονικού μέσου αποθήκευσης των ΔΤ, δεν θα είναι πλέον απαραίτητη η αναγραφή του ΠΑ στα ΔΤ και συνεπώς συστήνεται η επαναξιολόγηση της διάταξης περί υποχρεωτικής αναγραφής του ΠΑ στο ΔΤ».
Ερωτήματα
Ενόψει των παραπάνω επισημάνσεων, τίθενται πέντε θεμελιώδη ερωτήματα που αφορούν την εφαρμογή και τη νομιμότητα της πρόσφατης τροπολογίας για τον Προσωπικό Αριθμό, τα οποία ενισχύουν τις ανησυχίες περί παραβίασης θεμελιωδών δικαιωμάτων και προστασίας προσωπικών δεδομένων. Κάθε ένα από τα ερωτήματα αυτά αναδεικνύει κρίσιμες αβεβαιότητες και πιθανά νομικά κενά στην εφαρμογή της εν λόγω διάταξης, τα οποία χρήζουν άμεσης απάντησης και αποσαφήνισης.
1. Για ποιον λόγο η κυβέρνηση δεν ανέμενε μέχρι να τεθεί σε λειτουργία ο απαραίτητος ηλεκτρονικός εξοπλισμός, ώστε να προχωρήσει αμέσως μετά στην έκδοση του Προσωπικού Αριθμού; Προς τι αυτή η ύποπτη βιασύνη;
Η άμεση κατάθεση της τροπολογίας και η προώθηση της εφαρμογής του Προσωπικού Αριθμού εγείρουν ερωτήματα σχετικά με την επιθυμία της κυβέρνησης να προχωρήσει χωρίς να περιμένει την πλήρη ενεργοποίηση των τεχνικών υποδομών που απαιτούνται για την ασφαλή και αποτελεσματική διαχείριση των δεδομένων. Η βιασύνη αυτή, μάλιστα, δημιουργεί την εντύπωση ότι το θέμα δεν έχει πλήρως μελετηθεί ή προετοιμαστεί για τις ανάγκες μιας ολοκληρωμένης εφαρμογής του, γεγονός που εγείρει ερωτήματα σχετικά με την έλλειψη δημόσιας διαβούλευσης και την πιθανή απροθυμία της κυβέρνησης να αποκαλύψει τα ακριβή πλάνα της σχετικά με την ασφάλεια των δεδομένων.
2. Γιατί ο Προσωπικός Αριθμός πρέπει να αναγράφεται εμφανώς πάνω στο Δελτίο Ταυτότητας, εφόσον, σύμφωνα με τις παραδοχές της ίδιας της Αρχής Προστασίας Δεδομένων, η αναγραφή εγκυμονεί κινδύνους;
Η απόφαση να αναγράφεται ο Προσωπικός Αριθμός στο Δελτίο Ταυτότητας έχει προκαλέσει ανησυχίες, κυρίως επειδή ενδέχεται να αυξήσει τον κίνδυνο κλοπής ταυτότητας ή άλλων επιθέσεων από κακόβουλους τρίτους. Η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα έχει ήδη εκφράσει τις ενστάσεις της για τον κίνδυνο κατάχρησης του προσωπικού αυτού αριθμού σε περίπτωση διαρροής δεδομένων ή άλλων τεχνολογικών αδυναμιών. Η επιμονή στην αναγραφή του ΠΑ χωρίς επαρκείς εγγυήσεις προστασίας εγείρει το ερώτημα για το αν το μέτρο αυτό έχει επαρκώς αξιολογηθεί ως προς τις πραγματικές του συνέπειες για την ασφάλεια των πολιτών.
3. Γιατί δεν αρκεί η υποχρεωτική αναγραφή του Προσωπικού Αριθμού στο Δελτίο Ταυτότητας, αλλά προσαπαιτείται η αποθήκευσή του στο ενσωματωμένο ηλεκτρονικό τσιπ;
Η αποθήκευση του Προσωπικού Αριθμού σε ηλεκτρονικό μέσο αποθήκευσης εγείρει σοβαρά ζητήματα σχετικά με την ασφάλεια και την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Η ενσωμάτωσή του σε ηλεκτρονικό τσιπ επιτρέπει την ψηφιακή παρακολούθηση και, ενδεχομένως, τον εύκολο εντοπισμό του πολίτη μέσω των υπηρεσιών ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. Ωστόσο, η επιλογή να αποθηκεύεται στον ηλεκτρονικό μηχανισμό της ταυτότητας φαίνεται να καθιστά τον πολίτη πιο ευάλωτο σε ψηφιακές επιθέσεις και πιθανές καταχρήσεις. Ερωτηματικό αποτελεί το γιατί δεν εξετάστηκε άλλος τρόπος ενσωμάτωσης του Προσωπικού Αριθμού, χωρίς τη δημιουργία πρόσθετων κινδύνων.
4. Είναι συμβατή αυτή η αποθήκευση με την υπ’ αριθμ. 2388/2019 απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, διά της οποίας είχε ακυρωθεί η ΚΥΑ του 2018 με θέμα «Έκδοση νέου τύπου Δελτίου Ταυτότητας Ελλήνων πολιτών», καθ’ ο μέρος στο άρ. 3 παρ. 4 αυτής προβλεπόταν ότι «στο ενσωματωμένο ηλεκτρονικό μέσο αποθήκευσης αποθηκεύονται τα στοιχεία που απαιτούνται για τις Υπηρεσίες Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης»;
Η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας του 2019, η οποία ακύρωσε την ΚΥΑ του 2018 για την έκδοση νέου τύπου ταυτότητας, αποτέλεσε σταθμό στην προστασία των προσωπικών δεδομένων των πολιτών. Η αποθήκευση στοιχείων που δεν είναι αναγκαία για την απόδειξη της ταυτότητας των πολιτών και η χρήση τους για σκοπούς εκτός του αυστηρού πλαισίου των ταυτοπροσωπικών δεδομένων έθετε ανησυχίες για την ακεραιότητα του θεσμού και την υπερβολική συγκέντρωση προσωπικών δεδομένων σε κυβερνητικούς φορείς. Η νέα τροπολογία φαίνεται να παραβιάζει την εν λόγω απόφαση, καθώς επαναφέρει τη δυνατότητα αποθήκευσης στοιχείων που δεν είναι απολύτως αναγκαία για την ταυτοποίηση του πολίτη, γεγονός που ενδέχεται να οδηγήσει σε νέες νομικές αμφισβητήσεις.
5. Πραγματοποιήθηκε η επικαιροποίηση των εκτιμήσεων αντικτύπου, όπως ζήτησε η ΑΠΔΠΧ, σχετικά με την προστασία των προσωπικών δεδομένων «τόσο για την επεξεργασία του ΠΑ από το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, όσο και από την Ελληνική Αστυνομία […] εν όψει της νέας διάταξης, ώστε να προσδιοριστούν τυχόν νέα, πρόσθετα μέτρα»;
Η Αρχή Προστασίας Δεδομένων είχε επισημάνει την ανάγκη για επικαιροποίηση των εκτιμήσεων αντικτύπου στην προστασία των προσωπικών δεδομένων, καθώς οι νέες ρυθμίσεις ενδέχεται να έχουν σοβαρές επιπτώσεις στη διαχείριση των προσωπικών δεδομένων των πολιτών από το κράτος και άλλους φορείς. Η μη επικαιροποίηση αυτών των εκτιμήσεων, ή η αναβολή της, αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο ότι οι νέες ρυθμίσεις ενδέχεται να μην είναι συμβατές με τις αυστηρές απαιτήσεις της νομοθεσίας για την προστασία των προσωπικών δεδομένων, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε παραβιάσεις της ιδιωτικότητας των πολιτών και πιθανές νομικές συνέπειες για την κυβέρνηση.
Παγιδευμένοι
Τα προεκτεθέντα προβλήματα, που εμπίπτουν τόσο στο πεδίο της αποτελεσματικότητας όσο και στο πεδίο της ασφάλειας, μας δίνουν την αφορμή να ισχυριστούμε ότι ο Προσωπικός Αριθμός είναι το «πειραματικό εμβόλιο» της ηλεκτρονικής δικτατορίας, το οποίο, μάλιστα, σε αντίθεση με το εμβόλιο της υγειονομικής δικτατορίας, θα είναι καθολικά υποχρεωτικό (άπαντες αριθμοποιημένοι με το ζόρι!). Υπό αυτό το πρίσμα, είναι βάσιμες οι υπόνοιες ότι η υποχρεωτική εισαγωγή του Προσωπικού Αριθμού στην καθημερινή ζωή των πολιτών υπηρετεί τον δαιμονικό σκοπό της οργουελικής επιτήρησης και του ηλεκτρονικού τους φακελώματος.
Η συναλλακτική διευκόλυνση είναι απλώς το «ευωδιαστό», αλλά εσωτερικά «μουχλιασμένο τυράκι», το οποίο αποσκοπεί να οδηγήσει όσο περισσότερους από εμάς γίνεται στην φάκα μιας κυβέρνησης που είναι ψηφιακά αδηφάγα και μεταχειρίζεται εξευτελιστικά τους πολίτες σαν ποντικανθρώπους.
Η ορθή ερμηνεία του πασίγνωστου πλέον σλόγκαν «γρήγορα – εύκολα – σίγουρα» μπορεί να βοηθήσει τον πολίτη να αντιληφθεί τον προπαγανδιστικό εμπαιγμό του εκ μέρους της κυβέρνησης: ό,τι γίνεται «γρήγορα και εύκολα» δεν εγγυάται ασφάλεια. Το χρυσάφι του 21ου (απατ)αιώνα, δηλ. τα προσωπικά μας δεδομένα, το ορέγονται πολλοί – πρωτίστως οι σατανοκίνητοι αριθμοποιητές μας!
με πληροφορίες από τον Κωνσταντίνο Βαθιώτη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου