Θα μπορούσε κανείς να αφιερώσει πολλές σελίδες στην ιστορική αναδρομή της οικονομικής μας διαδρομής και να αναλύσει τις πέντε πτωχεύσεις από την απελευθέρωση και μετά. Όμως, η ουσία σήμερα δεν βρίσκεται στο παρελθόν, αλλά στο παρόν και στο μέλλον. Από το 2010 και την υπογραφή του πρώτου μνημονίου, μπήκαμε σε μια τροχιά που, παρά τα "τεχνοκρατικά" επιχειρήματα, έχει οδηγήσει σε κοινωνική φθορά και οικονομική ασφυξία.
Αυτό που εφαρμόστηκε στη χώρα μας τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια είναι ένα ατομικό οικονομικό μοντέλο, παρόμοιο με αυτό που θα εφαρμόζαμε σε ένα νοικοκυριό: "Όσα έχεις, τόσα ξοδεύεις". Αν και αυτή η λογική ακούγεται ορθολογική, είναι εξαιρετικά περιοριστική – και εν τέλει καταστροφική – όταν εφαρμόζεται στο κράτος. Οι κοινωνίες δεν είναι ιδιώτες, και τα κράτη δεν είναι νοικοκυριά. Ένα κράτος μπορεί – και πρέπει – να επενδύει ακόμη και αν δεν έχει διαθέσιμα μετρητά, αρκεί οι επενδύσεις αυτές να παράγουν αξία, απασχόληση και ανάπτυξη.
Το συλλογικό οικονομικό μοντέλο, που βασίζεται στην επένδυση σε παραγωγικούς τομείς όπως ο πρωτογενής (γεωργία, κτηνοτροφία, αλιεία) και ο δευτερογενής (μεταποίηση, βιομηχανία), δημιουργεί θέσεις εργασίας και εξασφαλίζει εισροές για το κράτος μέσω φόρων, εισφορών και εξαγωγών. Όταν αντίθετα, η κρατική λογική είναι να "συρρικνωθεί" και να λειτουργεί σαν εισπρακτικός μηχανισμός, τότε είναι φυσικό να βλέπουμε υπερφορολόγηση, ΦΠΑ σε βασικά αγαθά, και πολίτες να ζουν στα όρια της επιβίωσης.
Η εφαρμογή αυτού του μοντέλου οδήγησε επίσης στη γέννηση ή ενίσχυση καρτέλ. Από τα σούπερ μάρκετ και την ενέργεια μέχρι τις τηλεπικοινωνίες και τις τράπεζες, η οικονομία μοιάζει όλο και περισσότερο με ελεγχόμενη αγορά, στην οποία ο πολίτης καλείται να πληρώνει ακριβά βασικές υπηρεσίες και αγαθά – χωρίς καμία εγγύηση ποιότητας ή ανταγωνισμού. Το κράτος, στην προσπάθεια του να εξασφαλίσει έσοδα, παραβλέπει το κόστος στον απλό πολίτη και στο ίδιο το μέλλον της χώρας.
Παράλληλα, οι επενδύσεις συνεχίζουν να κατευθύνονται σε έργα βραχυπρόθεσμου οφέλους, όπως πολυτελείς κατασκευές (π.χ. το Ελληνικό), που ενισχύουν προσωρινά την απασχόληση αλλά δεν αφήνουν μακροπρόθεσμο αποτύπωμα. Όταν ολοκληρωθούν αυτά τα έργα, τα κέρδη επιστρέφουν στους ίδιους κύκλους ισχύος, χωρίς να υπάρχει ουσιαστικό κοινωνικό αντίκρισμα.
Η ανάπτυξη μιας χώρας, όπως μας έχει διδάξει η οικονομική θεωρία – από τον Solow και τον Swan μέχρι τη σύγχρονη εμπειρία – εξαρτάται από το στάδιο στο οποίο βρίσκεται. Οι ανεπτυγμένες χώρες, όπως οι ΗΠΑ, επενδύουν σε τεχνολογία και καινοτομία για να διατηρήσουν την πορεία τους. Χώρες όμως όπως η Ελλάδα, που είναι ακόμα σε αναπτυξιακή φάση, έχουν ανάγκη από υλικές επενδύσεις: υποδομές, γεωργική και βιομηχανική παραγωγή, εγχώρια μεταποίηση. Όσο καθυστερούμε, τόσο βαθαίνει η εξάρτηση και η υποβάθμιση.
Το αποτέλεσμα αυτής της λανθασμένης οικονομικής στρατηγικής είναι πολυεπίπεδο: μετανάστευση των νέων, φτωχοποίηση, κοινωνική αποσύνδεση, απογοήτευση. Όμως δεν αρκεί να κατηγορούμε μόνο τις κυβερνήσεις ή "ξένες δυνάμεις". Ο πολίτης έχει ευθύνη. Πρέπει να εγκαταλείψουμε τις συνωμοσιολογικές ερμηνείες και να στραφούμε στη γνώση και την κατανόηση. Μόνο μέσα από την ενημέρωση, τη μελέτη και την ανοιχτή σκέψη μπορούμε να συμμετέχουμε ουσιαστικά στην αλλαγή.
Γιατί τελικά, όπως έλεγε και ο Francis Bacon, "η γνώση είναι δύναμη". Και η Ελλάδα σήμερα, περισσότερο από ποτέ, έχει ανάγκη από ενημερωμένους, ενεργούς πολίτες που θα απαιτήσουν ένα νέο συλλογικό όραμα. Ένα μοντέλο ανάπτυξης που να βασίζεται στην παραγωγή, την ισότητα, την αξιοκρατία και – πάνω απ’ όλα – στην αγάπη για την πατρίδα, χωρίς ιδεοληψίες και κομματικές παρωπίδες.
Ιωαννίδης Πασχάλης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου