Απαγόρευση πρόσβασης σε social media για παιδιά: Είναι όντως προς το συμφέρον τους;

Η κυβέρνηση έχει θέσει σε δημόσιο διάλογο την πρόταση να απαγορεύσει την πρόσβαση των παιδιών κάτω των 15 ετών στα social media. Το μέτρο, όπως φαίνεται, θα εφαρμοστεί αρχικά προαιρετικά με τη συναίνεση των γονέων και θα επεκταθεί σε επίπεδο ΕΕ για να γίνει υποχρεωτικό σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η ερώτηση που προκύπτει είναι η εξής: «Είναι αυτό το μέτρο πραγματικά ωφέλιμο για τα παιδιά;». Αν το δούμε επιφανειακά, η απάντηση φαίνεται σαφής. Τα social media έχουν αναδειχθεί σε ψυχικό και κοινωνικό πρόβλημα για τη νέα γενιά. Δημιουργούν εθισμό, κρύβουν κινδύνους, εμποδίζουν την ανάπτυξη, προκαλούν ψυχικές διαταραχές, αποσπούν την προσοχή από την πραγματική ζωή, προβάλουν επικίνδυνα πρότυπα και συμβάλλουν σε φαινόμενα όπως η κατάθλιψη και η απομόνωση.

Ωστόσο, το σημαντικότερο ζήτημα, που δεν συζητείται ευρέως, είναι το κόστος αυτού του μέτρου. Μπορεί η πρόληψη να βοηθήσει τα παιδιά να αναπτυχθούν πιο υγιώς, αλλά ταυτόχρονα τίθεται το ερώτημα του πώς αυτή η προστασία θα επηρεάσει την ελευθερία τους. Η προστασία των παιδιών από τα social media δεν μπορεί να γίνει σε βάρος της ελευθερίας τους να αναπτύξουν τη δική τους προσωπικότητα και να εξελιχθούν σε ενεργά μέλη της κοινωνίας, χωρίς την υπερβολική παρέμβαση του κράτους.

Η κυβέρνηση μιλά για προστασία, αλλά προκαλεί αμφιβολίες. Πώς να πιστέψει κανείς ότι ενδιαφέρεται πραγματικά για τα παιδιά όταν ταυτόχρονα προχωρά σε νομοθεσίες που πλήττουν τη νομική ύπαρξη της οικογένειας και τα φυσικά δικαιώματα των παιδιών; Όταν το σχολικό πρόγραμμα γεμίζει με ιδεολογικά φορτισμένα μαθήματα, που προκαλούν σύγχυση στα παιδιά; Μπορείς να περιορίσεις τα social media, αλλά αν το παιδί εκτίθεται σε αλλού παρόμοιες ψυχολογικές πιέσεις, τι πραγματικά κερδίζει;

Η περίοδος της πανδημίας, με την υποχρεωτική εφαρμογή εμβολιασμών και την επιβολή αυστηρών περιορισμών, έδειξε πόσο «ενδιαφέρεται» η κυβέρνηση για την ψυχική υγεία των παιδιών. Σχολεία που μετατράπηκαν σε στρατόπεδα, παιδιά με αυξημένα ψυχολογικά προβλήματα, και επιπλέον παρακολούθηση μέσω της ψηφιακής τεχνολογίας.

Η απαγόρευση των social media φαίνεται σωστή, όμως κρύβει κινδύνους που απαιτούν προσοχή. Και το μεγαλύτερο από αυτά συνδέεται με τη μέθοδο πιστοποίησης της ηλικίας, που θα εφαρμόσει η κυβέρνηση.

«Kids Wallet» – Ο «πατερούλης» στην ψηφιακή σφαίρα

Ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Δημήτρης Παπαστεργίου, ανακοίνωσε τη δημιουργία της εφαρμογής «Kids Wallet». Η εφαρμογή αυτή θα επιτρέπει στους γονείς να ελέγχουν την πρόσβαση των παιδιών στα social media και να πιστοποιούν την ηλικία τους μέσω του ψηφιακού μητρώου πολιτών.

Αυτό το μέτρο δείχνει την ολοένα αυξανόμενη παρακολούθηση των πολιτών από το κράτος. Η ίδια κυβέρνηση που προωθεί την εγκατάσταση καμερών σε δημόσιους χώρους και μικροδορυφόρων για την παρακολούθηση της χώρας, φαίνεται τώρα να επεκτείνει αυτόν τον έλεγχο και στον ψηφιακό κόσμο, ακόμη και στα κινητά των παιδιών.

Η ονομασία της εφαρμογής «Kids Wallet» παραπέμπει σε άλλες κυβερνητικές πλατφόρμες, όπως το «Gov.gr Wallet», και έχει ως στόχο να ελέγχει τη δραστηριότητα των παιδιών στο διαδίκτυο. Ωστόσο, το πορτοφόλι αυτό θα μπορούσε να είναι το πρώτο βήμα για την περαιτέρω ενοποίηση όλων των προσωπικών δεδομένων των πολιτών.

Πέρα από την προστασία των παιδιών, υπάρχει ο φόβος ότι αυτή η «προστασία» ίσως καταλήξει να γίνει εργαλείο ελέγχου και περιορισμού των ατομικών ελευθεριών. Μπορεί ο έλεγχος της πρόσβασης των παιδιών στα social media να είναι σωστός, αλλά το πραγματικό ζήτημα βρίσκεται στην υπερβολική παρέμβαση του κράτους στη ζωή τους, που επηρεάζει την προσωπική ελευθερία και τη δυνατότητα ανάπτυξής τους ως αυτόνομα άτομα στην κοινωνία.

Όλα αυτά πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη. Είναι εύκολο να προσφέρεις λύσεις με την απαγόρευση, αλλά το σημαντικότερο είναι να κατανοήσουμε αν τελικά προστατεύουμε ή περιορίζουμε τα παιδιά με την ίδια λογική που τα οδηγούμε σε άλλες μορφές παρακολούθησης και ελέγχου.

Πρώτη παρατήρηση

Για να κατανοήσουμε ποιοι πραγματικά ενδιαφέρονται για την ασφάλεια των παιδιών, ας ρίξουμε μια ματιά στον Δημήτρη Παπαστεργίου, που πριν από λίγες μέρες διαφήμιζε την εγκατάσταση 1388 επιπλέον καμερών στην Αττική, εκ των οποίων οι 1000 θα είναι ικανές να καταγράφουν τα πρόσωπα των πολιτών, παραβιάζοντας τα προσωπικά δεδομένα τους. Οι εν λόγω παρεμβάσεις της κυβέρνησης στοχεύουν στην παρακολούθηση μέσω νομοθετικών ρυθμίσεων που ενισχύουν τη «μεγαλύτερη εικόνα» της ασφάλειας, χωρίς να αναλογίζονται τις συνέπειες στην ιδιωτικότητα των πολιτών.

Επιπλέον, τον Ιούλιο, ο κ. Παπαστεργίου παρουσίασε το σχέδιο για την εκτόξευση μικροδορυφόρων που θα χρησιμεύσουν ως «μάτια» του κράτους για την παρακολούθηση φυσικών καταστροφών, πυρκαγιών και παραβάσεων. Μάτια στον ουρανό με τους δορυφόρους, μάτια στους δρόμους με τις κάμερες, και μάτια στον κυβερνοχώρο με τις εφαρμογές ελέγχου. Αυτό είναι το μοντέλο «ασφάλειας» που προωθεί το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης.

Δεύτερη παρατήρηση:

Ας προσέξουμε πώς ονομάζεται η εφαρμογή που θα ελέγχει την πρόσβαση των παιδιών στο διαδίκτυο: «Kids Wallet». Η ονομασία αυτή ακολουθεί την ίδια λογική με τις ψηφιακές πλατφόρμες για την αποθήκευση και έλεγχο των προσωπικών δεδομένων, όπως το «Gov.gr Wallet», που αφορά τους ενήλικες, και το «Covid GR Wallet» για τον εμβολιασμό κατά την πανδημία. Όλες αυτές οι εφαρμογές, παρά τις φαινομενικές τους διαφορές, αποτελούν προθάλαμο για την ενσωμάτωση της «κάρτας του πολίτη», η οποία στο μέλλον θα συνδέεται με την ηλεκτρονική ταυτότητα.

Αλλά γιατί η λέξη «πορτοφόλι»; Και γιατί τα παιδιά χρειάζονται ένα δικό τους «πορτοφόλι»; Όπως έχω αναφέρει ξανά, τα δικαιώματα του πολίτη μετατρέπονται σε «credits» (μονάδες) που δίνονται υπό όρους, ως ψηφιακό «επίδομα» για την πολιτική «ελευθερία». Δηλαδή, το κράτος παρέχει την «ελευθερία» υπό την προϋπόθεση ότι οι ανήλικοι συμμορφώνονται με τις επιταγές του.

Πλέον, και οι ανήλικοι και οι ενήλικοι καλούνται να αποδεχτούν την ιδέα ότι η παρακολούθηση, η ηλεκτρονική ταυτοποίηση και το ψηφιακό φακέλωμα είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την οικονομική ελευθερία. Αυτός είναι ο τρόπος για να έχεις ένα «πορτοφόλι» που δεν είναι άδειο, σύμφωνα με την κυβέρνηση.

Τρίτη παρατήρηση:

Η εφαρμογή του «Kids Wallet» σημαίνει ότι το κράτος αναλαμβάνει έναν ρόλο που κανονικά θα έπρεπε να ανήκει στους γονείς. Ουσιαστικά, το κράτος παρεμβαίνει στην ανατροφή των παιδιών και αναλαμβάνει να «διορθώσει» ό,τι θεωρεί ως πρόβλημα, προσφέροντας στους γονείς τη «λύση». Κάθε γονέας που δεν μπορεί να ελέγξει τα παιδιά του, καλείται να εμπιστευτεί το κράτος για να το κάνει εκείνο. Αυτοί είναι οι ίδιοι που με τις πολιτικές τους έχουν ανατρέψει τις ισορροπίες στη ζωή των γονιών: μειωμένα εισοδήματα, λιγότερος ελεύθερος χρόνος για την οικογένεια και δημιουργία καταστάσεων που καθιστούν πιο δύσκολη την άσκηση των γονικών ευθυνών. Δημιουργούν το πρόβλημα και προσφέρουν την «λύση».

Τέταρτη παρατήρηση:

Αν το κράτος παρακολουθεί τη διαδικτυακή δραστηριότητα των ανηλίκων μέσω του «Kids Wallet», είναι σχεδόν σίγουρο ότι αυτό θα επεκταθεί και στους ενήλικες, κάτω από άλλες αφορμές. Αν για την ώρα οι περιορισμοί αφορούν τα social media, στο μέλλον, με την πίεση από τις Βρυξέλλες, οι απαγορεύσεις μπορεί να επεκταθούν σε οποιονδήποτε ιστότοπο θεωρηθεί «επικίνδυνος». Ιστότοποι που κατατάσσονται σε κατηγορίες όπως «Fake news», «ρητορική μίσους», «ομοφοβία», ή «αρνητές κλιματικής αλλαγής» και άλλα, θα μπορούσαν να βρεθούν στη «μαύρη λίστα» του κράτους.

Ας αναλογιστούμε λοιπόν όλα αυτά τα στοιχεία. Αν και ο περιορισμός της πρόσβασης στα social media για τα παιδιά είναι ένα θετικό μέτρο, φαίνεται ότι κρύβει κινδύνους. Οι πραγματικές λύσεις απαιτούν πολύ πιο βαθιές και ουσιαστικές αλλαγές και όχι απλές απαγορεύσεις. Τα social media είναι ένα ψηφιακό «ναρκωτικό» και, όπως τα ναρκωτικά, η λύση τους απαιτεί πρώτα πρόληψη και στη συνέχεια θεραπεία. Ας σκεφτούμε, μήπως προστατεύουμε τα παιδιά από ένα ψηφιακό θηρίο, για να τα οδηγήσουμε κατευθείαν στα δόντια ενός άλλου, μεγαλύτερου;