Ο ΆΣΤΕΓΟΣ - O Πέτρος ήταν φιλόλογος και δίδασκε λογοτεχνία σε ένα ιδιωτικό λύκειο της Θεσσαλονίκης.

 

Ο ΆΣΤΕΓΟΣ 😭

Ο Πέτρος ήταν φιλόλογος και δίδασκε λογοτεχνία σε ένα ιδιωτικό λύκειο της Θεσσαλονίκης. Στα μαθήματα έδινε ιδιαίτερη έμφαση σε ποιήματα που μιλούν για την ανθρώπινη ψυχή, την ελπίδα και την ανθεκτικότητα.

Δίδασκε στους μαθητές του ότι στην “Ιθάκη” ο Καβάφης εξηγεί πως η αξία βρίσκεται στο ταξίδι, όχι στον προορισμό, ο Σεφέρης, στον “Τελευταίο Σταθμό”, αναλύει πώς τα ανθρώπινα όνειρα και οι απώλειες αποτυπώνονται στην ποίηση και ότι ο Ελύτης έδινε έμφαση στο φως, στην ελευθερία και στην αισιοδοξία.

Είχε μια απλή αλλά αξιοπρεπή ζωή: ένα διαμέρισμα στην Καλαμαριά, μια σύζυγο, την Ειρήνη και μια κόρη, τη Μαργαρίτα, που μόλις είχε ξεκινήσει σπουδές Φιλολογίας και αυτή, στην Κομοτηνή.

Η ζωή του άλλαξε δραματικά στην περίοδο της οικονομικής κρίσης. Στην αρχή ήρθαν οι περικοπές στους μισθούς. Ο Πέτρος, που είχε ήδη το δάνειο για το σπίτι, άρχισε να δυσκολεύεται να πληρώνει τις δόσεις, υποστηρίζοντας παράλληλα και τις σπουδές της Μαργαρίτας. Σταδιακά, το βάρος των χρεών έγινε αφόρητο. Αναγκάστηκε να πουλήσει το αυτοκίνητό του και να κόψει κάθε περιττό έξοδο.

 Όταν το σχολείο του συγχωνεύτηκε με άλλο λόγω μειωμένων εγγραφών, ο Πέτρος ήταν από τους πρώτους που απολύθηκε. Παρά τις προσπάθειές του να βρει εργασία, η ηλικία του (στα 55) και η εξειδίκευσή του ως φιλόλογος τον έκαναν «μη ελκυστικό» υποψήφιο. 

Η οικονομική πίεση έφερε ρήξη στον γάμο του. Η Ειρήνη κουρασμένη από τη συνεχή ένταση, αποφάσισε να φύγει. «Δεν μπορώ άλλο αυτή τη ζωή», του είπε. «Πρέπει να σκεφτώ και τη Μαργαρίτα.» Η αποχώρησή της στο σπίτι των γονιών της, τον άφησε συντετριμμένο, αλλά κυρίως τον γέμισε ενοχές, διότι δεν αποδείχθηκε ικανός να φροντίσει την οικογένειά του.

Ο Πέτρος ντρεπόταν να ζητήσει βοήθεια. Έχασε το σπίτι του και με τις τελευταίες οικονομίες του νοίκιασε ένα μικρό δωμάτιο. Όταν και αυτό το δωμάτιο έγινε πολυτέλεια, βρέθηκε στον δρόμο. «Απλά προσωρινά», έλεγε στον εαυτό του. Όμως οι μήνες έγιναν χρόνια.

Ο Μάνος υπήρξε μαθητής του Πέτρου. Είναι ένα άτομο γεμάτο όνειρα αλλά και ανασφάλειες. Παρότι πιστεύει ακράδαντα ότι κάθε άνθρωπος αξίζει μια δεύτερη ευκαιρία στη ζωή του και δεν μπορεί να αποφύγει την ερώτηση: «Μπορώ πραγματικά να κάνω τη διαφορά;» Είναι φοιτητής στο τελευταίο έτος της Κοινωνιολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Αυτή την περίοδο βρίσκεται στην πατρίδα του τη Θεσσαλονίκη και γράφει τη διπλωματική του πάνω στο θέμα της κοινωνικής περιθωριοποίησης, εστιάζοντας στους αστέγους.

Μεγάλωσε σε μια μεσοαστική οικογένεια, με έναν πατέρα δάσκαλο και μια μητέρα κοινωνική λειτουργό. Από μικρός είχε ευαισθητοποιηθεί για κοινωνικά θέματα λόγω της μητέρας του, που τον έπαιρνε μαζί της σε εκδηλώσεις για την προστασία των ευπαθών ομάδων. Συμμετέχει εθελοντικά σε οργανώσεις που προσφέρουν στήριξη σε άστεγους. Κάποιες φορές, όμως, νιώθει ότι οι προσπάθειές του είναι σταγόνα στον ωκεανό. Πολλές νύχτες αναρωτιέται αν θα έπρεπε να αλλάξει κατεύθυνση, να σπουδάσει κάτι πιο «πρακτικό», όπως δικηγόρος ή γιατρός. Ωστόσο, πάντα επιστρέφει στην ιδέα ότι «το να φροντίζεις τους άλλους δεν είναι ποτέ χάσιμο χρόνου».

Ο Πέτρος ως καθηγητής του στη λογοτεχνία είχε επηρεάσει βαθύτατα τον Μάνο. Ο τρόπος που ανέλυε τα ποιήματα και εξηγούσε τη δύναμη της γλώσσας και της έκφρασης, έκανε τον Μάνο να βλέπει τον κόσμο διαφορετικά. Ήταν ο δάσκαλος που του έδειξε ότι η ευαισθησία είναι δύναμη. Είναι αυτός που του δίδαξε το «το να φροντίζεις τους άλλους δεν είναι ποτέ χάσιμο χρόνου». Του εξηγούσε πως ο Βάρναλης με το έντονα κοινωνικό και πολιτικό του ποίημα "Άνθρωποι και άνθρωποι" ανέπτυσσε τη βαθιά του ευαισθησία απέναντι στις κοινωνικές αδικίες και πως χρησιμοποίησε την ποίηση ως μέσο για να ασκήσει κριτική στις ανισότητες και να αναδείξει την ανάγκη για αλληλεγγύη. Και πως ο Ρίτσος κατέκρινε την κοινωνική αδικία στο "Ένας είναι ο εχθρός". Διάβασέ το του έλεγε για να αντιληφθείς πώς οι ευαίσθητοι ποιητές αντιλαμβάνονται τη σημασία της ενότητας και της αλληλεγγύης. 

Ο Μάνος δεν είχε δει τον δάσκαλό του εδώ και χρόνια. Είχε ακούσει από φήμες ότι είχε αποσυρθεί από την εκπαίδευση.

Η σκοτάδι κάλυπτε την πόλη όταν ο Μάνος επέστρεφε από το κέντρο αλληλεγγύης, όπου προσέφερε εθελοντικά. Ήταν αρκετά κουρασμένος, αλλά κατά τη συνήθειά του σταμάτησε όταν είδε μια φιγούρα καθισμένη σε μια γωνία, κοντά σε έναν κάδο απορριμμάτων. Σκέφτηκε αμέσως να τον βοηθήσει. Πλησίασε διακριτικά. Όταν τα μάτια του συνάντησαν εκείνα του άντρα, πάγωσε. Αναγνώρισε τον κύριο Στεργίου, τον αγαπημένο του δάσκαλό. Αυτόν που του είχε μάθει, ότι η ποίηση μπορεί να αλλάξει ζωές, ο άνθρωπος που τον ενέπνευσε να σπουδάσει κοινωνιολογία. Ο Μάνος ένιωσε το στομάχι του να σφίγγεται. Δεν μπορούσε να πιστέψει ότι εκείνος ο ευγενικός και φωτεινός άνθρωπος, είχε βρεθεί σε αυτήν την άθλια κατάσταση στον δρόμο.

«Κύριε Στεργίου;» ψιθύρισε, σχεδόν με κόμπο στον λαιμό. Ο Πέτρος τον κοιτούσε με αμηχανία και ντροπή. Χωρίς να πει λέξη, προσπάθησε να γυρίσει το πρόσωπό του από την άλλη, λες και ήθελε να εξαφανιστεί. Από όλους τους ανθρώπους που θα μπορούσαν να τον δουν έτσι, ο Μάνος ήταν ο τελευταίος που ήθελε να τον συναντήσει. Τον θυμόταν σαν τον ενθουσιώδη μαθητή που έγραφε εκθέσεις γεμάτες πάθος και έκανε συνεχώς ερωτήσεις για το νόημα της ζωής. Και τώρα; Πώς να εξηγήσει σε εκείνον τον γεμάτο όνειρα νεαρό άντρα, ότι είχε χάσει τα πάντα; Ότι η ζωή δεν είναι αυτή που του δίδασκε;

Με σκυμμένο κεφάλι, του είπε:

«Μάνο… Καλύτερα να φύγεις. Δεν χρειάζεται να με βλέπεις έτσι.»

Ο Μάνος δεν μπορούσε να αποδεχτεί αυτό που έβλεπε. Ο δάσκαλός του, ο άνθρωπος που τον είχε κάνει να αγαπήσει την ποίηση, τον συνάνθρωπό του και τη ζωή, καθόταν μόνος στον δρόμο, εγκαταλειμμένος από όλον τον κόσμο.

«Κύριε Στεργίου, όχι! Δεν γίνεται να σας αφήσω έτσι. Τι σας συνέβη;»

Ο Πέτρος δεν ήξερε τι να πει. Αντί να μιλήσει, χαμήλωσε το βλέμμα του και τότε ο Μάνος είδε κάτι που τον τάραξε ακόμα περισσότερο: δάκρυα κυλούσαν από το μάτια του δασκάλου του και όλο του το σώμα έτρεμε. Τον ακουμπά το μέτωπο και διαπιστώνει ότι ο άνθρωπος καιγότανε στον πυρετό.

Παρά τις αντιρρήσεις του Πέτρου, καλεί ασθενοφόρο και τον μεταφέρει σε ένα νοσοκομείο. Εκεί διαπιστώνουν οι γιατροί ότι η κατάσταση της υγείας του έχει κλονισθεί. Έπρεπε να είχε κάνει εξετάσεις και να προχωρήσει σε θεραπείες, τα οποία όμως δεν έκανε. Η κατάσταση της υγείας του ήταν πια μη αναστρέψιμη. 

Ο Μάνος ειδοποίησε τη σύζυγο και την κόρη του, όμως δεν εμφανίσθηκαν ποτέ στο νοσοκομείο. Έτσι απέμεινε αυτός να τον φροντίζει. Κάποια στιγμή ο Πέτρος του είπε:

«Μάνο, πάντα σας έλεγα στο μάθημα πως η ποίηση σώζει ζωές. Αλλά ποτέ δεν πίστευα πως κάποιος θα προσπαθούσε να το εφαρμόσει σε εμένα. Σ’ ευχαριστώ παιδί μου». 

Οι σωματικοί πόνοι του Πέτρου ήταν περισσότερο ανεκτοί από τον ψυχικό πόνο που ένιωθε κυρίως από την απουσία της κόρης του. Καταλάβαινε ότι το κορίτσι ντρεπότανε για την κατάντιά του, όμως αυτό χειροτέρευε την κατάστασή του.

Ο Πέτρος, χρησιμοποιώντας τη βοήθεια του Μάνου και την υποστήριξή του, συγκεντρώνει τα ποιήματα που είχε γράψει στη διάρκεια της κατάρρευσης της ζωής του και τα οργανώνει σε μια συλλογή. Την ημέρα που ο Μάνος έρχεται να τον δει, βρίσκει το κρεβάτι άδειο και ένα τετράδιο στο κομοδίνο. Ένα σημείωμα πάνω του γράφει:

«Στον μαθητή μου που με δίδαξε πώς να ξαναζήσω. Και να θυμάσαι ότι κανείς δεν ξυπνάει ένα πρωί και λέει: "Θα γίνω άστεγος". Η πτώση είναι αργή, όπως το νερό που βρίσκει μια ρωγμή στον τοίχο, μέχρι που ξαφνικά ο τοίχος καταρρέει. Και τότε είσαι εκεί, μόνος, με τα χαλάσματα γύρω σου. Πρώτα φεύγουν οι άνθρωποί σου, μετά τα πράγματά σου και τέλος εσύ ο ίδιος. Όμως έξω στον δρόμο, ανακαλύπτεις πως είσαι ακόμα άνθρωπος. Ίσως λιγότερο ορατός, αλλά όχι λιγότερο πραγματικός. Ευχαριστώ που πίστεψες σε μένα, Μάνο. Ευχαριστώ που με φρόντισες».

Ο Μάνος, ανήσυχος, τον αναζητά αλλά μαθαίνει ότι ο δάσκαλός του έχει φύγει ήσυχα στον ύπνο του. Στα χέρια του κρατά το τετράδιο με την ποιητική συλλογή και τον αφιερωμένο πρόλογο στον ίδιο τον Μάνο. Τίτλος της συλλογής «Οι αόρατοι άνθρωποι».

 «Στους δρόμους περνούν, αθόρυβα, σκυφτοί,

αόρατες σκιές στη βιασύνη του πλήθους.

Μα οι άστεγοι έχουν ιστορίες,

και έχουν καρδιές που χτυπούν, σαν τις δικές μας

Π.Κωνσταντινίδης