Δημοψήφισμα 1974: Όταν καταργήθηκε η βασιλεία στην Ελλάδα

 

50 χρόνια από το δημοψήφισμα που κατήργησε οριστικά τη βασιλεία από την Ελλάδα

Η9η Δεκεμβρίου 1974 ήταν για την Ελλάδα η πρώτη ημέρα μετά την οριστική κατάργηση της βασιλείας.

Πενήντα χρόνια συμπληρώνονται αυτές τις ημέρες από τη διενέργεια του δημοψηφίσματος της 8ης Δεκεμβρίου 1974 με το οποίο εγκαθιδρύθηκε το πολίτευμα της αβασίλευτης δημοκρατίας.

Αμέσως μετά την πτώση της Χούντας, στις 24 Ιουλίου 1974, ως ένα από τα πιο πρωτεύοντα ζητήματα τίθεται η ανάγκη επίλυσης του «καθεστωτικού». Το αν, δηλαδή, θα επανέλθει στην Ελλάδα το πολίτευμα της βασιλευομένης δημοκρατίας ή όχι. Την απάντηση θα έδινε ο ελληνικός λαός με δημοψήφισμα στις 8 Δεκεμβρίου 1974

Βασιλευομένη ή Αβασίλευτη

Σύμφωνα με τον νόμο του υπουργείου Εσωτερικών, το ψηφοδέλτιο υπέρ της βασιλείας αναγράφει “εντύπως διά κεφαλαίων γραμμάτων καφέ αποχρώσεως τας λέξεις “BΑΣΙΛΕΥΟΜΕΝΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ”  και το ψηφοδέλτιο της αβασίλευτη δημοκρατίας «δια κεφαλαίων γραμμάτων πρασίνης αποχρώσεως τας λέξεις “ΑΒΑΣΙΛΕΥΤΟΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ”».

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 8.12.1974, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Μεσολαβούν στις 17 Νοεμβρίου 1974, οι πρώτες βουλευτικές εκλογές από το 1964. Νικητές είναι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και το νεοϊδρυθέν κόμμα του η Νέα Δημοκρατία. Σε αυτές συμμετέχει και το επίσης νεοϊδρυθέν κόμμα του Ανδρέα Παπανδρέου.

Οι θέσεις των κομμάτων

Η ημέρα του δημοψηφίσματος πλησιάζει και η συντριπτική πλειοψηφία του πολιτικού κόσμου εκφράζεται υπέρ της Αβασίλευτης Δημοκρατίας. Συγκροτείται μάλιστα η υπερκομματική «Πανελλαδική Επιτροπή για τη Δημοκρατία», με δεκάδες μέλη. Το προεδρείο της απαρτίζεται από τους Βιργινία Αλ. Ζάννα, Ιωάννη Μασουρίδη, Ιάκωβο Καμπανέλλη, Μάριο Πλωρίτη και Αντώνη Σαμαράκη.

Παράλληλα, ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής θέτει στο κόμμα της Νέας Δημοκρατίας ως υποχρέωση τη διατήρηση ουδέτερης στάσης και ζητά από τους βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας «να απόσχουν από οποιαδήποτε εκδήλωση για τη μοναρχία».

Όπως αναφέρει «ΤΟ ΒΗΜΑ», για πρώτη φορά στην ελληνική ιστορία της χώρας δεν υπάρχει πολιτικό κόμμα που να υποστηρίζει επίσημα τη μοναρχία.

Ο Κωνσταντίνος

Από την πλευρά του ο Κωνσταντίνος, κάτοχος του θρόνου μέχρι την έλευση της Δικτατορίας, σε διάγγελμά του από το Λονδίνο όπου βρισκόταν, μεταξύ άλλων ανέφερε: «Ουδ’ επί στιγμήν έπαυσα να φροντίζω με κάθε μέσον και να αγωνίζομαι με όλας τας δυνάμεις μου διά την πολιτική απελευθέρωσι της Πατρίδος. Σεις θα κρίνετε αν εξετέλεσα το καθήκον μου».

Το πρωινό της 8ης Δεκεμβρίου προσήλθε στις κάλπες το 75% του εκλογικού σώματος και υπέρ της της Αβασίλευτης Δημοκρατίας ψήφισε το 69,18% ενώ υπέρ της βασιλευομένης το 30,82%.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 10.12.1974, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Περίτρανη νίκη

Στις 10 Δεκεμβρίυο 1974, γράφει «ΤΟ ΒΗΜΑ» στο κύριο άρθρο του:

«Δημιουργείται στην Ελλάδα νέα κατάσταση πραγμάτων με την πετρίτρανη νίκη της Δημοκρατίας, που αποδεικνύει πως η μέγιστη πλειοψηφία του ελληνικού λαού εννοεί ν’ αυτοκυβερνηθή, χωρίς εκχωρήσεις επικινδύνων προνομίων και δικαιωμάτων σε ελέω Θεού ανώτατους άρχοντες,

»Η ετυμηγορία του έθεσε τέρμα σε μιάν ανωμαλία του δημόσιου βίου, που χρόνιζε πάνω από έναν αιώνα.

»Η Ελλάδα απαλλάσσεται έτσι από έναν αναχρονιστικό θεσμό ο οποίος, αν επιβιώνη σε μερικές ακόμη ευρωπαϊκές χώρες, το οφείλει στο γεγονός ότι εκεί ο Θρόνος ούτε μπόρεσε και ούτε θέλησε να αναμιχθή στην άσκηση της πολιτικής εξουσίας.

»Αν όμως ετίθετο ποτέ θέμα καθεστωτικό, είναι βέβαιο ότι κανένας ευρωπαϊκός λαός δεν θα επέλεγε τη διατήρηση της βασιλείας.

»Όσο για την Ελλάδα, το Δημοψήφισμα της Κυριακής, εκκαθάρισε μια μόνιμη εστία διχασμού, φαλκιδεύσεως της εθνικής μας ανεξαρτησίας και ανεπιτρέπτων παρεμβάσεων στην εκάστοτε θέληση του εκλογικού σώματος.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 10.12.1974, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

»Το σπουδαίο είναι πως το κρίσιμο τούτο επίτευγμα συντελείται ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ στην ελληνική ιστορία, με ανόθευτη και αβίαστη τη θέληση του λαού.

»Για πρώτη φορά λύνεται το πολιτειακό χωρίς επεμβάσεις δυναμικών παραγόντων είτε υπέρ είτε κατά.

»Για πρώτη φορά δεν ήσαν ούτε τα όπλα, ούτε ο εκφοβισμός που υπαγόρευσαν αν θα έλθη ή αν θα φύγη ο Θρόνος.

»Αυτό ακριβώς το γεγονός, προσδίδει οργανική αξία στη λύση της Δημοκρατίας και την καθιστά παγία, αμετάθετη και ακλόνητη. Ο εφιάλτης των “διχασμών” για το Πολιτειακό παρήλθε οριστικά»

Προεδρία της Δημοκρατίας

Προσωρινός πρόεδρος της Δημοκρατίας, έως ότου ψηφιστεί το νέο Σύνταγμα, εξελέγη, με 206 ψήφους, ο δικαστικός και πρώην πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας, Μιχαήλ Στασινόπουλος.

Τον Ιούνιο του 1975, αφού είχε ψηφιστεί και το νέο Σύνταγμα, νέος πρόδρεος της Δημοκρατίας, με 210 ψήφους, εξελέγη ο νομικός, φιλόσοφος και πρώην υπουργός Κωνσταντίνος Τσάτσος.