Αποκρυπτογραφήθηκε αρχαία ελληνική επιγραφή στην «Πέτρα του Λέοντος» – Το Mυστήριο με την έκκληση στην «Μητέρα των Θεών»

 

Στα απόμακρα οροπέδια της Φρυγίας, ο καθηγητής του πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια, Mark Munn, έχει αποκρυπτογραφήσει τμήμα της επιγραφής από το μνημείο στο Αρσλάν Καγιά, γνωστό και ως «Πέτρα του Λέοντος».

To εύρημα, επαληθεύει την αναφορά της λέξης Materan — την αρχαία ονομασία της Μητέρας Θεάς ή Μητέρας των Θεών — στο μνημείο, υποδηλώντας την ακριβή του χρονολόγηση στο πρώτο μισό του 6ου αιώνα π.Χ.

Η επιγραφή, αν και σπασμένη και σχεδόν εξαφανισμένη από τον χρόνο και τους βανδαλισμούς, έχει ταυτοποιηθεί, χάρη στη συμβολή μίας σειράς από φωτογραφίες που έχουν ληφθεί σε συγκεκριμένη στιγμή στη διάρκεια της ημέρας, κατά την οποία το φως διευκολύνει την ανάγνωσή της.

Το επιβλητικό μνημείο με την αρχαία επιγραφή

Το μνημείο του Αρσλάν Καγιά, είναι ένας επιβλητικός σχηματισμός σε βράχο, στο φρυγικό οροπέδιο, στη σημερινή δυτική Τουρκία κοντά στη λίμνη Emre Gölü, στην επαρχία Αφιόν Καραχισάρ.

Η δομή είναι σχηματισμένη στην κορυφή ενός βράχου ηφαιστειακής προέλευσης, ύψους σχεδόν 15 μέτρων.

Η λαξευμένη του πρόσοψη έχει γεωμετρικές λεπτομέρειες και μια μικρή κόγχη όπου υπάρχουν ευρήματα της μορφής της Μητέρας των Θεών.

Πάνω από την απεικόνιση, στη βάση του αετώματος, κείτονται τα ευρήματα της υπό εξέταση επιγραφής.

Οι επιγραφές κάτω από το αέτωμα έχουν υποστεί εκτεταμένες φθορές. Φωτογραφία: Ingeborg Simon / Wikimedia Commons

Παρά την φθορά, τα διακοσμητικά και αρχιτεκτονικά στοιχεία στην πρόσοψη του Αρσλάν Καγιά (Arslan Kaya) διαθέτουν ένα ύφος που ο Munn έχει συγκρίνει με μνημεία από την περιοχή του Μίδα, το λίκνο του αρχαίου φρυγικού πολιτισμού.

Οι σφίγγες και η θεά μαζί με τα λιοντάρια

Τα ανάγλυφα, αναπαριστούν μορφές από σφίγγες, μαζί με την εικόνα της θεάς πλαισιωμένης από λιοντάρια.

Οι συγκεκριμένες μορφές, συμβολίζουν την ισχύ και την προστασία, χαρακτηριστικά στοιχεία των φρυγικών θρησκευτικών αναπαραστάσεων, οι οποίες, σύμφωνα με τον Munn, ενισχύουν τη σύνδεση με τη λατρεία της Μητέρας των Θεών στην περιοχή.

Το κείμενο που βρίσκεται στη βάση του αετώματος στο Αρσλάν Καγιά, έχει αποτελέσει, από τον 19^ο αιώνα,  πηγή ενδιαφέροντος αλλά και απογοήτευσης για τους αρχαιολόγους. Η διάβρωση της πέτρας, σε συνδυασμό με τη λεηλασία και τον βανδαλισμό που έχει υποστεί, έχει εξαλείψει σχεδόν κάθε ίχνος της επιγραφής του.

Η επιφάνεια έχει υποστεί τη φυσική φθορά των αιώνων της έκθεσής της στα στοιχεία της φύσης, υποβαθμίζοντας ακόμη περισσότερο το μνημείο, το οποίο μάλιστα, τις τελευταίες δεκαετίες, έχει υποστεί και επιδρομή από αρχαιοκάπηλους οι οποίοι χρησιμοποίησαν εκρηκτικά που προκάλεσαν ζημιά στην επιφάνεια και διαμέλισαν σε θραύσματα την εικόνα της θεάς στην κόγχη του.

Τα ελληνικά γράμματα στην επιγραφή

Ωστόσο, ο Munn, αξιοποίησε τον μεσημεριανό ήλιο, όταν οι σκιές τονίζουν τα εναπομείναντα ίχνη, για να απομονώσει τα γράμματα της επιγραφής και να τα συγκρίνει με προγενέστερες φωτογραφίες, φτάνοντας μέχρι τα αρχεία του 19^ου αιώνα.

Από την ανακάλυψη του μνημείου από τον William Ramsay, το 1884, η επιγραφή έχει αναγνωριστεί ως μία ακολουθία γραμμάτων που δεν ακολουθεί κάποιο ξεκάθαρο μοτίβο.

Στα τέλη του 19^ου αιώνα, ο αρχαιολόγος Alfred Körte, υπέδειξε ότι, το κείμενο περιείχε τα γράμματα μ.τματεραν, αν και διατήρησε επιφυλάξεις για τη συγκεκριμένη ανάγνωση, λόγω της φθοράς της επιγραφής. Η ερμηνεία του Körte, αποτέλεσε τη βάση για την μεταγενέστερη εργασία, στην οποία μεταξύ άλλων συμμετείχαν ο Paul Kretschmer και πιο πρόσφατα, ο Michel Lejeune, οι οποίοι δημοσίευσαν μια ερμηνεία στα τέλη του 1980.

Οι Brixhe και  Lejeune εξήγησαν ότι διακρίνονται μόλις τέσσερα γράμματα, τα οποία απομόνωσαν σε τμήματα, υποδηλώνοντας ότι το κείμενο ήταν, κατά βάση, ακατάληπτο.

Ο Munn αμφισβήτησε αυτό το συμπέρασμα.

Η τεχνική για την ανάγνωση της επιγραφής

Μέσα από μία σειρά αναλυτικών φωτογραφιών, ο καθηγητής, κατάφερε να παρατηρήσει σημάδια που υποστηρίζουν την ερμηνεία των Körte και Kretschmer, καταδεικνύοντας  τη λέξη Materan με περισσότερη σαφήνεια, μαζί με άλλους χαρακτήρες που τώρα εμφανίζονται ως διαχωριστικά σημεία μεταξύ λέξεων, χαρακτηριστικό γνώρισμα των φρυγικών επιγραφών.

Σύμφωνα με τον Munn, η λέξη Materan, είναι καθοριστική στην κατανόηση της θρησκευτικής φύσης του μνημείου.

Τα ανάγλυφα με τα λιοντάρια στα πλαϊνά του μνημείου. Φωτογραφία: Ingeborg Simon / Wikimedia Commons

Η Μητέρα Θεά

Ο όρος αναφέρεται στην Μητέρα Θεά, σε διάφορες φρυγικές επιγραφές. Η Μητέρα Θεά, ήταν προστάτιδα και κεντρική θεότητα της κοσμολογίας των Φρυγών, ενώ λατρευόταν και στη γειτονική περιοχή της Λυδίας.

Στην περίπτωση της Λυδίας, η λέξη εμφανίζεται στην αιτιατική πτώση, μαρτυρώντας ότι ο όρος ήταν το αντικείμενο της χαραγμένης φράσης και υποδεικνύοντας ότι το μνημείο ίσως ήταν αφιερωμένο στη θεά, αποδεικνύοντας τη σημασία της και τη λατρεία της, στην περιοχή.

Η ανάλυση του Munn υποδηλώνει επίσης, ότι το κείμενο μπορεί να περιελάμβανε το όνομα ή τον τίτλο του ατόμου που αφιέρωσε το μνημείο ή, εναλλακτικά, μία επίκληση στην προστασία της για την αποτροπή της φθοράς του μνημείου, συνηθισμένη πρακτική στα αρχαία μνημεία.

Το στυλ και το μέγεθος των λαξευμένων γραμμάτων στο Αρσλάν Καγιά, έχουν επίσης τη σημασία τους. Σε σύγκριση με επιγραφές σε άλλα φρυγικά μνημεία, τα γράμματα στο Αρσλάν Καγιά είναι ιδιαίτερα ψηλά και με πολλές γωνίες, χαρακτηριστικά που συναντώνται σε επιγραφές του 6^ου αιώνα π.Χ.

Η μελέτη του Munn, υποδηλώνει ότι, το μνημείο του Αρσλάν Καγιά, μπορεί να είχε δημιουργηθεί στο απόγειο της Λυδικής Αυτοκρατορίας, όταν η Λυδία, στην οποία λατρευόταν επίσης η Μητέρα Θεά, κυριαρχούσε στη Φρυγία.

Τι μαρτυρά η αρχιτεκτονική του μνημείου

Επιπλέον, τα αρχιτεκτονικά στοιχεία, «δείχνουν» επίσης αυτή την εποχή. Το αέτωμα στο Αρσλάν Καγιά, διατηρεί τα  ίχνη διακόσμησης σε σχήμα από ανθέμιο (το σήμα του ελληνικού νομισματοκοπείου), ένα συνηθισμένο διακοσμητικό στοιχείο της λυδικής και φρυγικής αρχιτεκτονικής του 6^ου αιώνα π.Χ.

Αυτό υποστηρίζει περαιτέρω τη σύνδεση ανάμεσα στις δύο περιοχές, και την επικράτηση της λατρείας της Μητέρας Θεάς, ως μίας από τις πιο σημαντικές θεότητες και στους δύο πολιτισμούς.

Η ανακάλυψη του Munn, έχει σημασία καθώς, όχι μόνο επειδή αποκαθιστά ένα τμήμα της θρησκευτικής ιστορίας, αλλά επίσης επιβεβαιώνει τη σχέση μεταξύ της Φρυγίας και της Λυδίας, όσον αφορά τις πεποιθήσεις και τις πολιτιστικές πρακτικές.

Απτή απόδειξη μίας κοινής λατρείας

Η επιγραφή στο Αρσλάν Καγιά, αποτελεί απτή απόδειξη για το πώς οι Φρύγες και οι Λυδοί, ήταν αφιερωμένοι σε μία κεντρική θεότητα, την Μητέρα των Θεών.

Η κοινή αυτή λατρεία, ενισχύει την εικόνα της επικράτησης της Λυδίας επί της Φρυγίας, παρότι ταυτόχρονα φαίνεται πως τις περιοχές ένωνε η θρησκεία και η λατρεία της ίδιας θεότητας.