Μπορεί το ChatGPT να αντικαταστήσει τους ψυχολόγους;

 Η τεχνητή νοημοσύνη έχει κάνει εντυπωσιακά βήματα σε διάφορους κλάδους, αυτοματοποιώντας πολύπλοκες εργασίες, ενισχύοντας τη λήψη αποφάσεων και βελτιώνοντας την αποτελεσματικότητα. Στον τομέα της ψυχικής υγείας, ο ρόλος της τεχνητής νοημοσύνης γίνεται όλο και πιο έντονος, με εργαλεία όπως chatbots, εικονικούς θεραπευτές και διαγνωστικούς αλγόριθμους, οι οποίοι προσφέρουν προσιτή και άμεση υποστήριξη στην ψυχική υγεία. Καθώς αυτά τα εργαλεία γίνονται όλο και πιο εξελιγμένα, τίθεται όμως το εξής ερώτημα: Μπορεί το AI να αντικαταστήσει τους ψυχολόγους;

Η άνοδος της τεχνητής νοημοσύνης στην ψυχική υγεία

Η ενσωμάτωση της ΤΝ στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας έχει οδηγήσει σε καινοτομίες που προσφέρουν ευκολία και προ
–Chatbots: Εφαρμογές όπως το Woebot και το Wysa χρησιμοποιούν AI για να παρέχουν τεχνικές γνωστικής συμπεριφορικής θεραπείας (CBT) και να υποστηρίζουν τους χρήστες στη διαχείριση του στρες, του άγχους και της κατάθλιψης. Αυτά τα chatbots είναι διαθέσιμα 24 ώρες το 24ωρο και προσφέρουν άμεσες απαντήσεις, γεγονός που τα καθιστά πολύτιμα για άτομα που αναζητούν επιτόπια βοήθεια.
–Διαγνωστικοί αλγόριθμοι: Αναπτύσσονται συστήματα τεχνητής νοημοσύνης για την αξιολόγηση ψυχολογικών καταστάσεων με την ανάλυση δεδομένων από διάφορες πηγές, όπως ερωτηματολόγια, μοτίβα ομιλίας, ακόμη και εκφράσεις του προσώπου. Για παράδειγμα, τα μοντέλα ΤΝ μπορούν να ανιχνεύσουν σημάδια κατάθλιψης ή άγχους μέσω της επεξεργασίας φυσικής γλώσσας ή αξιολογώντας αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
–Εικονικοί θεραπευτές: Οι πλατφόρμες εικονικής θεραπείας, όπως η Ellie από το Ινστιτούτο Δημιουργικών Τεχνολογιών του USC, προσομοιώνουν αλληλεπιδράσεις που μοιάζουν με τις ανθρώπινες για να προσφέρουν θεραπευτικές συζητήσεις. Αυτοί οι εικονικοί θεραπευτές μπορούν να εμπλέκουν τους ασθενείς σε διάλογο και να χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη για να καθοδηγούν τις συζητήσεις με τρόπους που αντικατοπτρίζουν ορισμένες θεραπευτικές τεχνικές.

Οφέλη του ΑΙ στη φροντίδα ψυχικής υγείας
Τα εργαλεία που βασίζονται στην ΤΝ μπορούν να βοηθήσουν να ξεπεραστούν τα γεωγραφικά και οικονομικά εμπόδια, προσφέροντας υποστήριξη ψυχικής υγείας σε άτομα που μπορεί να μην έχουν πρόσβαση σε παραδοσιακή θεραπεία. Τα άτομα σε αγροτικές περιοχές ή όσοι δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά τις τακτικές συνεδρίες με έναν θεραπευτή, μπορούν να επωφεληθούν από τις παρεμβάσεις που βασίζονται στην ΤΝ.
Επιπλέον, η ζήτηση για υπηρεσίες ψυχικής υγείας συχνά ξεπερνά τη διαθεσιμότητα εκπαιδευμένων επαγγελματιών. Η τεχνητή νοημοσύνη λοιπόν θα μπορούσε να ανακουφίσει αυτή την πίεση παρέχοντας κλιμακούμενες λύσεις, φτάνοντας ταυτόχρονα σε τεράστιο αριθμό ανθρώπων χωρίς τους περιορισμούς που επιβάλλει ο ανθρώπινος χρόνος ή η διαθεσιμότητα.

Τα συστήματα ΤΝ μπορούν επίσης να παρέχουν ομοιόμορφες απαντήσεις και θεραπείες με βάση καθιερωμένα θεραπευτικά μοντέλα όπως η CBT. Αυτή η συνέπεια μπορεί να βοηθήσει να διασφαλιστεί ότι ορισμένες θεραπείες που βασίζονται σε αποδείξεις εφαρμόζονται σωστά σε ένα ευρύ φάσμα χρηστών. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αναλύει τεράστιες ποσότητες δεδομένων για να εντοπίζει μοτίβα και να παρέχει εξατομικευμένες προτάσεις. Για παράδειγμα, μπορεί να παρακολουθεί τη διάθεση με την πάροδο του χρόνου, να προσφέρει εξατομικευμένες παρεμβάσεις ή ακόμη και να προβλέπει πιθανές κρίσεις ψυχικής υγείας πριν συμβούν.

Ψυχολόγοι vs AI
Παρά τις πολλά υποσχόμενες δυνατότητες της ΤΝ στην ψυχική υγεία, το ΑΙ στερείται αρκετών βασικών συστατικών που έχουν κεντρική θέση στην ψυχολογική φροντίδα. Οι ψυχολόγοι διαθέτουν ιδιότητες και ικανότητες που η ΤΝ, τουλάχιστον προς το παρόν, δεν μπορεί να αναπαράγει, γεγονός που μας βεβαιώνει ότι δεν μπορεί να αντικαταστήσει έναν ψυχολόγο.
Η θεραπεία, για παράδειγμα, δεν αφορά μόνο την επίλυση προβλημάτων ή την προσφορά τεχνικών θεραπείας. Περιλαμβάνει επίσης βαθιά ανθρώπινη σύνδεση, ενσυναίσθηση και κατανόηση. Ένας ψυχολόγος παρέχει συναισθηματική υποστήριξη και δημιουργεί έναν ασφαλή χώρο όπου οι ασθενείς του αισθάνονται ότι ακούγονται -κάτι που η ΤΝ δυσκολεύεται να μιμηθεί. Η συναισθηματική νοημοσύνη, η οποία είναι εγγενώς ανθρώπινη, αποτελούσε και αποτελεί έναν κρίσιμο παράγοντα για την επιτυχία οποιαδήποτε θεραπείας.

Επιπλέον, η ανθρώπινη ψυχολογία είναι εξαιρετικά πολύπλοκη και συχνά διαμορφώνεται από πολιτιστικούς, κοινωνικούς και προσωπικούς παράγοντες. Ενώ λοιπόν η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αναγνωρίσει μοτίβα στα δεδομένα, μπορεί επίσης να δυσκολευτεί να κατανοήσει πλήρως τις αποχρώσεις των προσωπικών ιστοριών ή το μοναδικό πλαίσιο της ζωής ενός ατόμου. Αντίθετα, οι ψυχολόγοι έχουν την ικανότητα να προσαρμόζουν την προσέγγισή τους με βάση την περίπλοκη και εξελισσόμενη φύση των ανθρώπινων συναισθημάτων και συμπεριφορών. Οι ψυχολόγοι χρησιμοποιούν την εμπειρία, τη διαίσθηση και την κλινική κρίση τους για να προσαρμόζουν τις θεραπείες στους μεμονωμένους πελάτες. Η τεχνητή νοημοσύνη βασίζεται σε αλγορίθμους που βασίζονται σε κανόνες, πράγμα που σημαίνει ότι δεν μπορεί να σκεφτεί έξω από προκαθορισμένα όρια, ή να προσφέρει δημιουργικές λύσεις με τον ίδιο τρόπο που μπορεί ένας άνθρωπος.
Και φυσικά, για όσους έχουν ήδη εμπειρία στο δωμάτιο ψυχοθεραπείας, θα ξέρουν ότι όταν ένας πελάτης βρίσκεται σε κρίση ή βιώνει τραύμα, η θεραπευτική ανταπόκριση απαιτεί προσεκτική, ευαίσθητη παρέμβαση. Οι ψυχολόγοι είναι εκπαιδευμένοι να χειρίζονται τέτοιες καταστάσεις με τρόπο που ελαχιστοποιεί τη βλάβη και προάγει την εμπιστοσύνη. Αντίθετα, τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να μην είναι εξοπλισμένα για να χειριστούν ακραία συναισθηματική δυσφορία ή απροσδόκητες εξελίξεις κατά τη διάρκεια της θεραπείας.

Ηθικές ανησυχίες
Πέρα όμως και από το γεγονός ότι το ΑΙ υστερεί σε πολλά πράγματα μπροστά σε έναν εξειδικευμένο επαγγελματία ψυχικής υγείας, ακόμα και η χρήση της ως εργαλείο έχει ήδη αρχίσει να εγείρει αρκετές ηθικές ανησυχίες. Τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, για παράδειγμα, βασίζονται σε μεγάλες ποσότητες δεδομένων για να λειτουργήσουν, που συχνά περιλαμβάνουν ευαίσθητες προσωπικές πληροφορίες. Η διασφάλιση του απορρήτου και της ασφάλειας αυτών των δεδομένων είναι υψίστης σημασίας και οι παραβιάσεις θα μπορούσαν να έχουν σοβαρές συνέπειες για την ψυχική υγεία και την ευημερία των χρηστών.
Επιπλέον, οι αλγόριθμοι τεχνητής νοημοσύνης είναι τόσο καλοί όσο τα δεδομένα στα οποία εκπαιδεύονται. Εάν τα δεδομένα που χρησιμοποιούνται για την εκπαίδευση των συστημάτων ΤΝ αντικατοπτρίζουν κοινωνικές προκαταλήψεις, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεροληπτικά αποτελέσματα, όπως η λανθασμένη διάγνωση ή η δυσανάλογα χαμηλή εξυπηρέτηση ορισμένων πληθυσμών με βάση τη φυλή, το φύλο ή την κοινωνικοοικονομική κατάσταση.

Η τεχνητή νοημοσύνη ως συμπλήρωμα, όχι ως υποκατάστατο
Δεδομένων αυτών των παραγόντων, είναι απίθανο η ΤΝ να αντικαταστήσει πλήρως τους ψυχολόγους στο ορατό μέλλον. Αντιθέτως, η ΤΝ θα συνεχίσει πιθανότατα να χρησιμεύει ως συμπληρωματικό εργαλείο στον τομέα της ψυχολογίας, ενισχύοντας την εμβέλεια και την αποτελεσματικότητα των ανθρώπινων επαγγελματιών και όχι αντικαθιστώντας τους.

Η συναισθηματική νοημοσύνη, η ενσυναίσθηση και η σύνθετη λήψη αποφάσεων που απαιτούνται στην ψυχολογική φροντίδα, παραμένουν πέρα από τις σημερινές δυνατότητες της ΤΝ. Προφανώς, το μέλλον της φροντίδας ψυχικής υγείας θα περιλαμβάνει μια συνεργασία μεταξύ εργαλείων που καθοδηγούνται από την ΤΝ και ανθρώπινων ψυχολόγων, με τον καθένα να διαδραματίζει ζωτικό ρόλο. Όμως, ενώ η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να συμβάλει στη μείωση της επιβάρυνσης των υπερφορτωμένων συστημάτων ψυχικής υγείας και να προσφέρει υποστήριξη σε εκατομμύρια ανθρώπους, η ανθρώπινη επαφή θα παραμείνει απαραίτητη για τη διαδικασία θεραπείας.
Φωτογραφίες: Getty Images / Ideal Image

της Πέγκυς Μπαμπάθα

πηγή: protothema.gr