Πώς νίκησαν οι Έλληνες τους Ιταλούς στην Πίνδο - Η στρατηγική ανάλυση του Έπους του '40 - Το Έπος του '40, η νίκη των Ελλήνων επί των Ιταλών το 1940-1941 στον ελληνοϊταλικό πόλεμο, αποτέλεσε έμπνευση για τους αγωνιζόμενους λαούς κατά του Άξονα, καθώς αποτελεί την πρώτη επιχειρησιακή ήττα χώρας μέλους του «Χαλύβδινου Συμφώνου», της τριμερούς συμμαχίας Γερμανίας – Ιταλίας – Ιαπωνίας.

 Η στρατιωτική νίκη έχει στρατιωτικά εξηγηθεί μέσα από διάφορους παράγοντες που σχετίζονται με τη στρατηγική, την τακτική και το ψυχολογικό κλίμα. Αν και οι Ιταλοί υπερτερούσαν σε αριθμό στρατευμάτων, εξοπλισμού και αεροπορικής υποστήριξης, η ελληνική νίκη προέκυψε από συνδυασμό παραγόντων που έκριναν τη σύγκρουση στα ορεινά μέτωπα της Ηπείρου και της Αλβανίας.

Καλά εξοπλισμένες και προετοιμασμένες οι Ελληνικές ένοπλες δυνάμεις

Παρά την αιφνίδια ιταλική εισβολή στις 28 Οκτωβρίου 1940, ο ελληνικός στρατός ήταν κατάλληλα προετοιμασμένος για μια πιθανή ιταλική επίθεση. Οι ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις, αν και αριθμητικά μικρότερες, είχαν ισχυρότερο αμυντικό προσανατολισμό και ήταν αποφασισμένες να αντισταθούν.

Ο Νικόλας Κανελλόπουλος, επίκουρος καθηγητής στρατιωτικής ιστορίας στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, μιλώντας στο CNN Greece, ανέφερε τα παραδείγματα της 8ης και της 9ης Μεραρχίας, οι οποίες είχαν τομέα αναφοράς την μεθόριο και είχαν τεθεί σε καθεστώς προεπιστράτευσης από τον Αύγουστο του 1940, παρακολουθώντας τις κινήσεις της Ιταλίας στην Αλβανία.

Για τα μέτρα των Βαλκανίων οι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις, ήταν από τις καλύτερα εξοπλισμένες και εκπαιδευμένες την περίοδο εκείνη, σημείωσε.

Το ψυχολογικό κίνητρο των Ελλήνων, που εδραιωνόταν στην υπεράσπιση της πατρίδας και στην απόρριψη του φασισμού, ήταν καθοριστικό. Οι Ιταλοί στρατιώτες, από την άλλη, πολεμούσαν σε ξένο έδαφος, συχνά χωρίς σαφή κίνητρα και χωρίς τον ίδιο ψυχολογικό παλμό.

Αποτελεσματική στρατιωτική ηγεσία

Η στρατηγική ηγεσία των Ελλήνων ήταν εξαιρετικά αποτελεσματική. Ο στρατηγός Αλέξανδρος Παπάγος, αρχηγός του Γενικού Επιτελείου, υιοθέτησε μια στρατηγική που εκμεταλλευόταν το πλεονέκτημα της τοπογραφίας της Ηπείρου και της ορεινής Αλβανίας. Επέλεξε να αντιμετωπίσει την ιταλική εισβολή με ελαστικές αμυντικές γραμμές, επιτρέποντας στους Ιταλούς να προχωρήσουν ελαφρώς στην αρχή, ενώ παράλληλα οργάνωσε αντεπιθέσεις που εκμεταλλεύονταν τις αδυναμίες τους. Αυτή η προσέγγιση είχε ως αποτέλεσμα την αποτελεσματική παγίδευση των ιταλικών δυνάμεων και τη σταδιακή ανατροπή της πορείας του πολέμου.

Παράλληλα, η εμπειρία των Ελλήνων στρατηγών και διοικητών στις ορεινές συνθήκες αποδείχθηκε αποφασιστικής σημασίας. Γνώριζαν πολύ καλά τη μορφολογία του εδάφους, ενώ είχαν εξασφαλίσει ισχυρή υποστήριξη από τον τοπικό πληθυσμό, που βοηθούσε στον εφοδιασμό και την καθοδήγηση των στρατευμάτων στις δυσπρόσιτες περιοχές.

Έλληνες στρατιώτες στην Πίνδο το 1940

ΑΠΕ-ΜΠΕ

Ο Νικόλας Κανελλόπουλος, στέκεται ιδιαίτερα στον μεγάλο βάρος που δόθηκε στην εκπαίδευση, τόσο των Αξιωματικών, όσο και των υπαξιωματικών και των οπλιτών του Ελληνικού Στρατού, που επέτρεπε την ευέλικτη και αποτελεσματική δράση μικρών αποσπασμάτων, που πολλές φορές υπό την καθοδήγηση υπαξιωματικών, κατάφερναν να φέρουν εις πέρας δύσκολες αποστολές, όπως η άμυνα και η υπερκέραση υπέρτερων δυνάμεων.

Αντίθετα, οι Ιταλοί αντιμετώπιζαν δυσκολίες στην μετακίνηση στα βουνά, κάτι που επέτεινε την αδυναμία τους να διατηρήσουν αποτελεσματική αλυσίδα ανεφοδιασμού.

Άριστη χρήση του εξοπλισμού και της τακτικής

Παρόλο που οι Ιταλοί υπερείχαν αριθμητικά και διέθεταν πιο σύγχρονα οπλικά συστήματα, η ελληνική τακτική αποδείχθηκε πιο προσαρμοσμένη στις ανάγκες του πεδίου μάχης.

Οι ελληνικές δυνάμεις αμύνονταν αποτελεσματικά χρησιμοποιώντας τη φυσική προστασία που προσέφεραν τα βουνά, ενώ οι ιταλικές μηχανοκίνητες μονάδες ήταν λιγότερο αποτελεσματικές στο δύσβατο έδαφος.

Επίσης, η ελληνική χρήση του πυροβολικού ήταν εξαιρετικά αποτελεσματική, καθώς εκμεταλλεύτηκαν τις ανυπέρβλητες φυσικές θέσεις για να πλήξουν με ακρίβεια τις επιτιθέμενες δυνάμεις.

Από την άλλη, παραμένει παράδειγμα προς αποφυγή, πώς η ιταλική στρατιωτική ηγεσία -στο πλαίσιο της υποτίμησης των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων- δεν χρησιμοποίησε στο έπακρο το μόνο όπλο στο οποίο είχε σίγουρη υπεροπλοία: την αεροπορία.

Οι Ιταλοί σίγουρα μας υποτίμησαν, δεν περίμεναν την αντίσταση και μπροστά στην κατάσταση που διαμορφώθηκε στο μέτωπο έκαναν μεγάλα σχεδιαστικά λάθη, τόνισε ο Νικόλας Κανελλόπουλος.

Ζήτημα όλου του έθνος ο εφοδιασμός των μαχητών της Πίνδου

Ένας από τους βασικούς παράγοντες που επηρέασαν την πορεία των συγκρούσεων ήταν η αποτελεσματικότητα της ελληνικής εφοδιαστικής αλυσίδας.

Οι Γυναίκες της Πίνδου που με τα γαϊδουράκια τους μετέφεραν πυρομαχικά στους στρατιώτες, έγιναν μια από τις χαρακτηριστικές εικόνες του Έπους του ’40. Αλλά και η λεγόμενη «κάλτσα του στρατιώτη» η γιγάντια κινητοποίηση στα μετόπισθεν για την διασφάλιση της ροής των εφοδίων, αποτέλεσε ένα από τα πανευρωπαϊκά παραδείγματα λαϊκής κινητοποίησης.

Τα μουλάρια της Πίνδου, φορτωμένα με πολεμοφόδια

ΑΠΕ-ΜΠΕ

Από την άλλη πλευρά, οι Ιταλοί αντιμετώπιζαν σοβαρές ελλείψεις, ιδιαίτερα καθώς η ελληνική πλευρά κατάφερε να καταστρέψει οδικές αρτηρίες και γέφυρες, αποκόπτοντας κρίσιμα σημεία ανεφοδιασμού.

Ο Ιταλικός σχεδιασμός κατέρρευσε στην πράξη

Η αποτυχία των Ιταλών να οργανώσουν μια συνεκτική στρατηγική για την εισβολή στην Ελλάδα αποτέλεσε έναν από τους πιο κρίσιμους παράγοντες για την ήττα τους, κάτι που για τον Νικόλα Κανελλόπουλο επίκουρο καθηγητή στρατιωτικής ιστορίας της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων, αποτέλεσε ένα από τους βασικούς παράγοντες της Ιταλικής ήττας.

Ο Μπενίτο Μουσολίνι και οι στρατιωτικοί του σύμβουλοι υποτίμησαν τον ελληνικό στρατό και δεν έλαβαν υπόψη τις δύσκολες καιρικές και γεωγραφικές συνθήκες που θα αντιμετώπιζαν. Η απουσία ενός συνεκτικού σχεδίου, καθώς και οι συνεχείς εσωτερικές διαμάχες μεταξύ των Ιταλών διοικητών, οδήγησαν σε ασταθή διοίκηση στο πεδίο της μάχης και στην αποτυχία να εκμεταλλευτούν τα στρατηγικά πλεονεκτήματά τους.