Ένας φάκελος 428 ετών αποκαλύπτει το δίκτυο κατασκόπων της Ελισάβετ Α΄

 Για περισσότερο από έναν αιώνα, βρισκόταν «θαμμένο» στα Εθνικά Αρχεία, καθώς δεν μπορούσε να ταξινομηθεί. Ένα φύλλο χαρτιού, με τίτλο «Τα ονόματα των πληροφοριοδοτών», τώρα αποκαλύπτει ένα κρυφό δίκτυο κατασκόπων της βασίλισσας Ελισάβετ Α΄.

Τώρα, ο 428 ετών μυστικός φάκελος του Ρόμπερτ Σέσιλ, υπεύθυνου κατασκοπείας της Ελισάβετ Α', έχει συμπληρωθεί με τη χρήση αυτού του εγγράφου-κλειδί. Αποκαλύπτει πώς ο Σέσιλ δημιούργησε και χρησιμοποίησε ένα μυστικό δίκτυο για να κατασκοπεύει Ευρωπαίους μονάρχες για τον αγγλικό θρόνο.

Το δίκτυο ήταν τόσο εκτεταμένο που ο ιστορικός Στίβεν Άλφορντ – ο οποίος βρήκε το έγγραφο στα αρχεία πριν από σχεδόν 15 χρόνια και έκτοτε αφοσιώθηκε στη συμπλήρωση του μυστικού φακέλου του Σέσιλ –πιστεύει ότι ήταν «η πρώτη σωστά οργανωμένη μυστική υπηρεσία» στην Αγγλία. Οι ανακαλύψεις του συμπεριλαμβάνονται στο βιβλίο «All His Spies: The Secret World of Robert Cecil» που κυκλοφορεί στις 4 Ιουλίου από τον οίκο Penguin.

Ο Ρόμπερτ Σέσιλ σε πορτρέτο του 1602

National Portrait Gallery / Wikimedia Commons

«Υπήρχαν πολλά ονόματα στον κατάλογο – κάποια τα αναγνώρισα, άτομα που ανήκαν ή βρίσκονταν κοντά στο μυστικό συμβούλιο της Ελισάβετ Α΄, και πολλά που δεν γνώριζα. Τελικά, συνειδητοποίησα ότι οι αριθμοί δίπλα στα ονόματά τους ήταν αριθμοί σελίδων και ότι στην πραγματικότητα επρόκειτο για σελίδα περιεχομένων. Και τότε μου ήρθε η ιδέα», δήλωσε ο Άλφορντ, καθηγητής της πρώιμης σύγχρονης βρετανικής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Λιντς.

Το έγγραφο που είχε αγνοηθεί προηγουμένως, το οποίο ο Άλφορντ πιστεύει ότι ο Σέσιλ άρχισε να γράφει το 1596, είχε τοποθετηθεί σε έναν φάκελο με την ένδειξη «Διάφορα» από τους βικτοριανούς αρχειονόμους.

«Όταν οι βικτωριανοί έβρισκαν έγγραφα που δεν τους έβγαζαν νόημα και δεν μπορούσαν να ταξινομηθούν, τα έβαζαν σε έναν φάκελο "Διάφορα" και τα αγνοούσαν. Και εκεί βρίσκουν τώρα οι ιστορικοί πραγματικά ενδιαφέροντα πράγματα».

Άρχισε να σαρώνει τα αρχεία για κάθε έγγραφο που φαινόταν σχετικό και είχε «έναν μικρό αριθμό στη γωνία που ταίριαζε με τον αριθμό του πληροφοριοδότη στη σελίδα περιεχομένων. Έπρεπε απλώς να ελπίζω ότι οι άκρες του χαρτιού δεν είχαν σκιστεί. Και επειδή τα χειρόγραφα φυλάσσονταν τόσο άσχημα πριν από τον 19ο αιώνα – συχνά ήταν στοιβαγμένα στους θαλάμους του Πύργου του Λονδίνου – αρουραίοι και ποντίκια λέρωσαν και έφαγαν αρκετά. Είναι θαύμα που αυτά τα έγγραφα επιβίωσαν».

Γιατί οι έμποροι ήταν ιδανικοί κατάσκοποι

Καθώς έφτιαχνε σταδιακά τον φάκελο για το κάθε όνομα, διαπίστωσε ότι αυτοί δεν ήταν οι συνηθισμένοι πληροφοριοδότες του 16^ου αιώνα, οι οποίοι ήταν κυρίως άνθρωποι του υποκόσμου που εμφανίζονταν περιστασιακά και έδιναν πληροφορίες σε αυλικούς. «Αυτοί ήταν σοβαρά άτομα, πολλοί από αυτούς διεθνείς έμποροι, που ήταν στη μισθοδοσία».

Πορτρέτο της Ελισάβετ Α' (περ. 1600-02) που έχει συνδεθεί με τη δράση των κατασκόπων της, καθώς το φόρεμά της είναι γεμάτο με σχέδια αυτιών και ματιών

Hatfield House / Wikimedia Commons

Προηγουμένως, οι μελετητές πίστευαν ότι ο Σέσιλ, του οποίου ο επίσημος ρόλος ήταν υπουργός Εξωτερικών της Ελισάβετ, είχε «μερικούς κατασκόπους, εδώ κι εκεί». Αλλά η έρευνα του Άλφορντ δείχνει ότι είχε ένα οργανωμένο δίκτυο περισσότερων από 20 κατασκόπων, στη Λισαβόνα, το Καλαί, τις Βρυξέλλες, τη Σεβίλλη, τη Ρώμη, το Άμστερνταμ, τη Σκωτία, τη Σουηδία και σε απροσδιόριστες τοποθεσίες αλλού.

«Επέλεξε τους εμπόρους επειδή ταξιδεύουν, ξέρουν να διαβάζουν και να γράφουν, μιλούν ευρωπαϊκές γλώσσες και έχουν τα δικά τους δίκτυα», λέει ο Άλφορντ.

Κάθε πράκτορας πληρωνόταν για να στέλνει κωδικοποιημένες αναφορές στον Σέσιλ, ο οποίος τις αποκρυπτογραφούσε χρησιμοποιώντας διαφορετικό κλειδί αποκρυπτογράφησης το οποίο υπήρχε στον φάκελο του καθενός, μαζί με τις πληρωμές τους και όλες τις μυστικές επικοινωνίες τους. «Με βάση τα σύγχρονα πρότυπα, τα κλειδιά αποκρυπτογράφησης είναι αρκετά απλοϊκά· άλλα γράμματα στη θέση άλλων ή σύμβολα ή διαγράμματα για τη βασίλισσα ή τον βασιλιά της Ισπανίας, για παράδειγμα», εξηγεί.