Μυστήριο με το IEPO 2.000 ετών αφιερωμένο σε αρχαία θεά – Γιατί οι αρχαιολόγοι έχουν μπερδευτεί

 Το μυστήριο με το ιερό που χρονολογείται πριν 2.000 έτη και είναι αφιερωμένο σε αρχαία θεά των Υδάτων έχει μπερδέψει τους αρχαιολόγους.

Ο αρχαίος ορεινός οικισμός Ραμπάνα-Μερκούλι  (Rabana-Merquly), που βρίσκεται στο σημερινό ιρακινό Κουρδιστάν, δεν ήταν απλώς ένα στρατιωτικό φρούριο, αλλά μπορεί επίσης να ήταν «ιερό» αφιερωμένο στην αρχαία περσική θεά Αναχίτα (Anahita). Οι αρχιτεκτονικές δομές κοντά σε έναν φυσικό καταρράκτη και τα ερείπια ενός πιθανού βωμού με φωτιά, υποδεικνύουν την ύπαρξη ενός λατρευτικού τόπου, σύμφωνα με τον Δρ. Michael Brown.

Ο ερευνητής από το Ινστιτούτο Προϊστορικής, Πρωτοϊστορικής και Εγγύς Ανατολικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, Michael Brown έχει ηγηθεί των ανασκαφών στην περιοχή για αρκετά χρόνια.

Το φρούριο Ραμπάνα-Μερκούλι της Παρθικής Αυτοκρατορίας

Το ορεινό φρούριο Ραμπάνα-Μερκούλι ήταν ένα σημαντικό περιφερειακό κέντρο της Παρθικής Αυτοκρατορίας, η οποία εκτεινόταν σε τμήματα του Ιράν και της Μεσοποταμίας περίπου πριν από 2.000 χρόνια. Χωμένο στις νοτιοδυτικές πλαγιές του Όρους Πιραμαγκρούνου στα όρη Ζάγκρος, περικλείει όχι μόνο τις οχυρώσεις μήκους σχεδόν τεσσάρων χιλιομέτρων, αλλά επίσης δύο μικρότερους οικισμούς που δίνουν στην περιοχή το όνομά της.

Μέσα από πολλές επιχειρήσεις ανασκαφών που διεξήχθησαν από το 2009 και, πιο πρόσφατα, μεταξύ του 2019 και του 2022, μια διεθνής ερευνητική ομάδα μελέτησε τα αρχαιολογικά ευρήματα στην περιοχή.

Το φρούριο Ραμπάνα-Μερκούλι της Παρθικής Αυτοκρατορίας. Πηγή: Rabana-Merquly Archaeological Project

Η αρχαία θεά των υδάτων, Αναχίτα

Πάνω από την οχυρωμένη είσοδο της Ραμπάνα, υπάρχει ένα ανάγλυφο που απεικονίζει έναν ανώνυμο άρχοντα, πιθανότατα έναν τοπικό βασιλιά ο οποίος θεωρείται ότι ίδρυσε την περιοχή. Μέσα στην κοιλάδα Ραμπάνα, οι ερευνητές ανακάλυψαν επίσης ένα θρησκευτικό σύμπλεγμα που θα μπορούσε να είναι αφιερωμένο στη θεά Αναχίτα.

Η θεά των υδάτων Αναχίτα αναφέρεται για πρώτη φορά στην Αβέστα, ένα ιερό κείμενο της Ζωροαστρικής θρησκείας, όπου παρουσιάζεται ως η ουράνια πηγή όλων των υδάτων στη Γη, και περιγράφεται ως μια γυναίκα απαράμιλλης ομορφιάς που έπαιρνε την μορφή ρέματος ή καταρράκτη. Η λατρεία της Αναχίτας τιμήθηκε ιδιαίτερα στις δυτικές περιοχές του Ιράκ κατά τη διάρκεια των Σελευκιδών και της Παρθικής περιόδου.

Το ανάγλυφο στην είσοδο του φρουρίου που απεικονίζει έναν ανώνυμο άρχοντα. Πηγή: Rabana-Merquly Archaeological Project

Σύμφωνα με την υπόθεση των αρχαιολόγων, ένα ιερό της Αναχίτας αποτελούσε μέρος του ορεινού φρουρίου Ραμπάνα-Μερκούλι, και  βασίζεται κυρίως σε ευρήματα αρχιτεκτονικών επεκτάσεων στο φυσικό περιβάλλον, συγκεκριμένα ενός εποχιακού καταρράκτη μέσα στο συγκρότημα του φρουρίου.

Ερευνητές ανακάλυψαν επίσης, σε κοντινή απόσταση, άγαλμα το οποίο θυμίζει βωμό σκαλισμένο πάνω σε βράχο, και  το οποίο ενδέχεται να είχε αφιερωθεί ως θυσία στη φωτιά όπως ενδεχομένως και το λάδι. Η εγγύτητα του καταρράκτη είναι σημαντική, καθώς ο συσχετισμός των στοιχείων φωτιάς και νερού διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην προ-ισλαμική περσική θρησκεία, σύμφωνα με τον Michael Brown.

Η τοποθεσία περιλαμβάνει τα ερείπια ενός κτιρίου όπου, το 2022, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν δύο χαρακτηριστικά ταφικά αγγεία,  τα οποία, μετά από ραδιοχρονολόγηση με άνθρακα, τοποθετούνται στον 2ο και 1ο αιώνα π.Χ. Αυτό δείχνει ότι το ιερό ήταν σε λειτουργία κατά την περίοδο εμφάνισης των οχυρωμένων οικισμών, Ραμπάνα και Μερκουλί.

Γλυπτό με τη μορφή ενός βωμού κοντά στον καταρράκτη. Είναι πιθανό να το χρησιμοποιούσαν για να κάψουν προσφορές ή λάδι. Πηγή: Rabana-Merquly Archaeological Project

Τα συμπεράσματα των αρχαιολόγων

Ο Δρ. Μπράουν πιστεύει ότι μπορεί να υπήρχε ήδη ένα ιερό, το οποίο η λατρεία της Αναχίτα ενσωμάτωσε κατά τη διάρκεια της Παρθικής εποχής, και το οποίο θα μπορούσε να ήταν καθοριστικό για την κατάληψη του βουνού. Εκείνη την εποχή, πολλοί θρησκευτικοί χώροι λειτουργούσαν επίσης ως λατρευτικά μέρη της δυναστείας,  προς τιμήν του βασιλιά και των προγόνων του, εξηγεί ο αρχαιολόγος της Χαϊδελβέργης.

Οι προσκυνητές που πλησιάζουν το «ιερό» περνούν κάτω από το ανάγλυφο του βράχου, αναγνωρίζοντας την ισχυρή σύνδεση μεταξύ του τόπου, της βασιλικής οικογένειας και της λατρείας. Ακόμη και αν ο τόπος λατρείας δεν μπορεί να αποδοθεί με βεβαιότητα στη θεά των υδάτων Αναχίτα, λόγω της έλλειψης συγκρίσιμων αρχαιολογικών ευρημάτων για άμεση αντιπαραβολή, το ιερό Ραμπάνα μας προσφέρει ακόμα μια συναρπαστική εικόνα από τις  ιερές και γεωπολιτικές περιφερειακές διασυνδέσεις  της Παρθικής εποχής, δηλώνει ο Δρ. Brown.

Η τρέχουσα έρευνα στη Rabana-Merquly χρηματοδοτείται από το Γερμανικό Ίδρυμα Ερευνών. Οι τελευταίες ανασκαφές με επικεφαλής τον Michal Brown, διεξήχθησαν σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Αρχαιοτήτων στο Σλεμάνι του Ιρακινού Κουρδιστάν. Τα πιο πρόσφατα ευρήματα δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Iraq.