Γιατί εξαφανίστηκε το αρχαίο Eλληνικό γράμμα δίγαμμα (F);

 Όταν κάποιος βλέπει για πρώτη φορά του σύμβολο του δίγαμμα «Ϝ,ϝ», το μυαλό του πάει αμέσως στο «αγγλικό» γράμμα “F,f”. Η ομοιότητα δεν είναι τυχαία.

Το δίγαμμα (Ϝ ϝ σε αρχαίες επιγραφές, μεταγενέστερα Ϛ ϛ μόνο ως αριθμός) πιθανώς ονομαζόμενο ως ϝαῦ (βαυ, ΔΦΑ: wau) αρχικά, ήταν το έκτο γράμμα σε πρώιμες μορφές του ελληνικού αλφαβήτου. Η φωνητική αξία του ήταν ένας ασθενής διχειλικός συμφωνικός φθόγγος, όπως το αγγλικό w ([[w]]).

Ο φθόγγος αυτός υπέστη σίγαση νωρίς – πριν τον 8ο αιώνα π.Χ. – στις Ιωνικές και Αττικές διαλέκτους της αρχαίας ελληνικής, αλλά διατηρήθηκε για περισσότερο χρόνο σε άλλες διαλέκτους. Το γράμμα Ϝ εμφανίζεται σε επιγραφές μέχρι τον 4ο αιώνα π.Χ.

Πιθανολογείται ότι το αρχικό όνομα του γράμματος ήταν “ϝαῦ” ([wau]), κατά τη φωνητική του αξία και το ανάλογο φοινικικό γράμμα ουάου. Τη μεταγενέστερη ονομασία “δίγαμμα” οφείλει στο σχήμα του (δις + γάμμα – διπλό, δύο φορές γάμμα).

Την ύπαρξη του δίγαμμα στον Όμηρο κατέδειξε ο Άγγλος φιλόλογος Μπέντλεϊ, εξηγώντας πλήθος μετρικών ανωμαλιών και χασμωδιών στη γλώσσα των ομηρικών επών, που οφείλονταν στην απουσία του γράμματος κατά τη καταγραφή των επών με το κλασσικό ευκλείδειο αλφάβητο των 24 γραμμάτων (σε χρήση από το 403 π.Χ. μέχρι σήμερα) που δεν περιείχε πλέον το δίγαμμα.

Στην παμφυλική διάλεκτο υπήρχε άλλο ένα γράμμα με αξία επίσης παρόμοια με το [v] ή [w], αλλά ξεχωριστό από το δίγαμμα, που είχε τη μορφή Ͷ και ενίοτε αναφέρεται σαν “παμφυλιακό δίγαμμα” σήμερα.

Στην τσακωνική διάλεκτο ακούγονται μέχρι και σήμερα σε ορισμένες λέξεις απομεινάρια του αρχαίου αυτού φθόγγου που προφέρεται σήμερα [v].

Στο ελληνικό σύστημα αρίθμησης το δίγαμμα, αφού ήταν έκτο στο αλφάβητο, συμβόλιζε τον αριθμό 6. Όταν αποβλήθηκε από το αλφάβητο, παρέμεινε σε χρήση με αυτήν την αριθμητική αξία. Κατά τον Μεσαίωνα υπέστη σύγχυση με το σύμπλεγμα στίγμα (“ϛ” = “στ”), του οποίου η τότε μορφή ήταν ίδια με τη μικρογράμματη μορφή του δίγαμμα και που εξακολουθεί να χρησιμοποιείται για τον αριθμό 6 μέχρι σήμερα.

Το δίγαμμα, καθώς είχε διατηρηθεί στη μορφή του ελληνικού αλφαβήτου που χρησιμοποιήθηκε στην Κάτω Ιταλία, διατηρήθηκε και στο λατινικό που προέκυψε από αυτό, ως F f στην αντίστοιχη θέση (6ο) με το αρχαίο ελληνικό αλφάβητο.

hellas-now.com