Στο πανέμορφο χωριό Τριπόταμος στην Τήνο, οι φωτιές ανάβουν από το χάραμα, τα καζάνια γεμίζουν και στήνεται ένα τραπέζι ευλαβικό και συμφιλιωτικό.
της Νικολέτας Μακρυωνιτου
Φωτογραφία – Νίκος Φώσκολος
https://www.gastronomos.gr/
Μια μεγάλη, μακρόστενη τράπεζα με το ατμοσφαιρικό φως των κεριών να τρεμοπαίζει, ένα τελετουργικό σερβίρισμα γιορτινών εδεσμάτων, χριστουγεννιάτικες ψαλμωδίες από τον παπά του Τριπόταμου, κι ένα παμπάλαιο έθιμο που ενώνει σε έναν μυστικό δείπνο τους άντρες του χωριού. Ο Κάβος είναι ένα έθιμο που συνδυάζει στοιχεία χριστιανικά, μεσαιωνικά και αγιορείτικα, και ταυτόχρονα έχει πολλά κοινά σημεία με λατρευτικά έθιμα της αρχαιότητας. Είναι ένα ανδροκρατούμενο μυσταγωγικό τελετουργικό της Τήνου που αναβιώνει κάθε χρόνο την περίοδο των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς και οι ρίζες του χάνονται στα βάθη των αιώνων.
Ημέρα συμφιλίωσης
Ο Τριπόταμος, χτισμένος στις ρίζες του Εξώμβουργου, είναι ένα από τα ομορφότερα και αρχαιότερα χωριά του νησιού, ένα λαβυρινθώδες χειροτέχνημα που ατενίζει το Αιγαίο. Παρά το γεγονός πως το έθιμο του Κάβου ταυτοποιείται γραπτώς σε αγιογραφία που υπάρχει στο ξωκλήσι της Κοίμησης της Θεοτόκου όπου αναφέρεται η ημερομηνία1819, οι ντόπιοι ισχυρίζονται πως πρόκειται για ένα παμπάλαιο έθιμο που κρατάει για πάνω από 300-400 χρόνια. Το «ακοίμητο φως» και η συμφιλίωση των κατοίκων του χωριού είναι οι δύο άξονες πάνω στους οποίους κινείται το έθιμο, που είναι γνωστό και ως το «Τραπέζι της Αδελφότητας». «Η μέρα που λαμβάνει χώρα αυτό το μοναστηριακής προέλευσης τελετουργικό, είναι ημέρα συμφιλίωσης, και ο παπάς φροντίζει και βάζει δίπλα δίπλα όσους είχαν μεταξύ τους διαφωνίες ή προβλήματα στη διάρκεια της χρονιάς, έτσι ώστε να τους δοθεί η ευκαιρία να συμφιλιωθούν και να συγχωρέσουν ο ένας τον άλλον» εξηγεί από πρώτο χέρι ο Τριποταμιανός, Κάρολος Μέγκουλας, που παρακολουθεί το τελετουργικό ανελλιπώς εδώ και 70 περίπου χρόνια.
Το τελετουργικό
Κάβος αποκαλείται το πρόσωπο που είναι ο καθ’ όλα υπεύθυνος κατά τη διάρκεια του έτους για την επιμέλεια της εκκλησίας του χωριού – καθαρισμό, άναμμα καντηλιών, προμήθεια κεριών, κ.ά. Αυτός είναι πάντα άντρας, και πάντα ο αρχηγός μιας εκ των οικογενειών του χωριού. Η θητεία του ορίζεται την ημέρα των Χριστουγέννων, και παίρνει τη σκυτάλη από τον προηγούμενο Κάβο. Υπάρχει μάλιστα ένα τεφτέρι όπου γράφονται τα ονόματα όσων Τριποταμιανών έχουν τελέσει Κάβοι από τα παλιά τα χρόνια, και κατά την τελετουργία, στη διάρκεια της λειτουργίας, ο παπάς τους μνημονεύει όλους, έναν προς έναν.
Το τελετουργικό ξεκινά αχάραγα, στις 5 τα ξημερώματα ανήμερα των Χριστουγέννων, την ώρα που χτυπούν οι καμπάνες. Ο Κάβος φτάνει πρώτος στην εκκλησία, κρατώντας ένα καλάθι γεμάτο κεριά, φροντίζοντας να μοιράζει από ένα κερί στους πιστούς που μπαίνουν στον ναό. Η λειτουργία ξεκινά, και μόλις ακουστεί ο Χερουβικός Ύμνος, τότε οι μάγειροι παίρνουν την ευλογία του παπά, και αφού προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας φεύγουν για να ανάψουν τα ξύλα στα τζάκια και να βάλουν επάνω κάτι ψηλά καζάνια, κοντά 80 πόντους, και φαρδιά, με άνοιγμα γύρω στα 50 εκ. Υπεύθυνος για τον συντονισμό των μαγειρεμάτων είναι και πάλι ο Κάβος. Είναι επιφορτισμένος με την ευθύνη να συγκεντρώσει τα υλικά και να τα παραδώσει στον μάγειρα που είναι μόνιμος κάτοικος του Τριπόταμου. «Τα παλιά χρόνια, πέρα από το ρύζι, δεν αγοράζανε τίποτε άλλο, είχαν απ’ όλα. Και το κρέας τους, και τα αμπελόφυλλα, και το κρασί τους, τα πάντα» λέει ο κ. Κάρολος. Τα μαγειρέματα πολλές φορές γίνονται κάτω από τις χαρακτηριστικές καμάρες στα καλντερίμια του χωριού, για να είναι προστατευμένοι από τις ξαφνικές μπόρες και τον αέρα.
Καθισμένοι στην κοινή τράπεζα
Μετά τη Θεία Λειτουργία, στην αίθουσα δίπλα από την εκκλησία μαζεύονται όλοι οι πιστοί για να φάνε σούπα από βραστό κρέας, που λέγεται «Αστέρας», και μαζί ψητό λουκάνικο. Λίγο αργότερα, κατά τις 12 το μεσημέρι των Χριστουγέννων χτυπούν πάλι οι καμπάνες, και γίνεται λιτάνευση στο χωριό, της εικόνας της Γέννησης. Το χωριό μοσχοβολά από τα φαγητά που ψήνονται, και κοντεύουν πια να γίνουν, ενώ η λιτανεία καταλήγει στον Ναό. Στη μεγάλη αίθουσα έχει στρωθεί ήδη το τραπέζι για τους αρχηγούς των οικογενειών οι οποίοι, μπαίνοντας στην αίθουσα χαιρετιούνται μεταξύ τους με έναν ιδιότυπο χαιρετισμό με χειραψία, ούτως ειπείν με έναν χαρακτήρα αναγνώρισης και εμπιστοσύνης. Τα παλιά χρόνια που το χωριό είχε 50-60 οικογένειες, το τραπέζι στρώνονταν στο σαλόνι του σπιτιού του εκάστοτε Κάβου – «στον Τριπόταμο τα σαλόνια μας είναι ο μεγαλύτερος χώρος του σπιτιού, για να μπορούμε να δεχτούμε πολύ κόσμο μαζεμένο» όπως εξηγεί ο κ. Κάρολος.
Ο Ιερέας, που παρακάθεται και εκείνος στο γεύμα, λέει μια ευχή και αμέσως μετά σερβίρονται τα φαγητά με την ίδια πάντοτε, αδιασάλευτη σειρά και τάξη εις τους αιώνας των αιώνων. Σύμφωνα με το έθιμο μόνο άντρες μαγειρεύουν, μόνο άντρες σερβίρουν. Εκτός από τους μόνιμους κατοίκους του χωριού, που δεν ξεπερνούν τα 60 άτομα, στο τραπέζι μπορεί να καθίσει και κάποιος καλεσμένος των Τριποταμιανών, αποκλειστικά γένους αρσενικού. Οποιοσδήποτε άλλος μπορεί να παρακολουθήσει από κάποια απόσταση, και μόνο μετά το πέρας του τραπεζιού μπορούν και οι υπόλοιποι επισκέπτες, μαζί και με τις γυναίκες του χωριού να καθίσουν και να φάνε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου