Παγκόσμια Τράπεζα: «Πρώτη φορά ο πλανήτης βιώνει δύο ενεργειακά σοκ» - Bρισκόμαστε σε μια από τις πιο εύθραυστες συγκυρίες για την παγκόσμια οικονομία

 Παγκόσμια Τράπεζα: Οι φόβοι ότι οι διαρκώς επεκτεινόμενες στρατιωτικές επιχειρήσεις του Ισραήλ στη Γάζα θα μπορούσαν να κλιμακωθούν σε περιφερειακή σύγκρουση θολώνουν τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας, απειλώντας να περιορίσουν την παγκόσμια ανάπτυξη και να αναζωπυρώσουν την άνοδο των τιμών της ενέργειας και των τροφίμων σε κάθε γωνιά της Γης.

Πλούσια και φτωχά έθνη μόλις άρχιζαν να παίρνουν ανάσες μετά από μια τριετή σειρά οικονομικών σοκ που περιελάμβαναν την πανδημία της Covid-19 και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ο έντονος πληθωρισμός έπεφτε, οι τιμές του πετρελαίου είχαν σταθεροποιηθεί και οι προβλεπόμενες υφέσεις είχαν αποφευχθεί.

Τώρα, ορισμένα κορυφαία διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και ιδιώτες επενδυτές προειδοποιούν ότι η εύθραυστη ανάκαμψη θα μπορούσε να γυρίσει τούμπα.

«Είναι η πρώτη φορά που είχαμε δύο ενεργειακά σοκ ταυτόχρονα», δήλωσε ο Indermit Gill, επικεφαλής οικονομολόγος στην Παγκόσμια Τράπεζα, αναφερόμενος στον αντίκτυπο των πολέμων στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή στις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου.

Αυτές οι αυξήσεις τιμών όχι μόνο μειώνουν την αγοραστική δύναμη των οικογενειών και των εταιρειών, αλλά ενισχύουν επίσης το κόστος παραγωγής τροφίμων, ανεβάζοντας επικίνδυνα τα ήδη υψηλά επίπεδα επισιτιστικής ανασφάλειας, ιδιαίτερα σε αναπτυσσόμενες χώρες όπως η Αίγυπτος, το Πακιστάν και η Σρι Λάνκα.

Ως έχουν, τα έθνη ήδη παλεύουν με ασυνήθιστα υψηλά επίπεδα χρέους, χαμηλές ιδιωτικές επενδύσεις και την πιο αργή ανάκαμψη του εμπορίου των τελευταίων πέντε δεκαετιών, καθιστώντας πιο δύσκολο να βγουν από την κρίση. Τα υψηλότερα επιτόκια, το αποτέλεσμα των προσπαθειών των κεντρικών τραπεζών να τιθασεύσουν τον πληθωρισμό, έχουν καταστήσει πιο δύσκολο για τις κυβερνήσεις και τις ιδιωτικές εταιρείες να έχουν πρόσβαση σε πιστώσεις και να αποτρέπουν την αθέτηση πληρωμών.

«Όλες αυτές οι καταστάσεις συμβαίνουν ταυτόχρονα», είπε ο Gill. «Βρισκόμαστε σε μια από τις πιο εύθραυστες συγκυρίες για την παγκόσμια οικονομία».

Η αξιολόγηση του Gill απηχεί εκείνες και πολλών άλλων ειδικών και αναλυτών.

Ο Jamie Dimon, διευθύνων σύμβουλος της JPMorgan Chase, δήλωσε τον περασμένο μήνα ότι «ίσως είναι η πιο επικίνδυνη στιγμή που έχει δει ο κόσμος εδώ και δεκαετίες» και περιέγραψε τη σύγκρουση στη Γάζα ως «το υψηλότερο και πιο σημαντικό ζήτημα για τον δυτικό κόσμο».

Τα πρόσφατα οικονομικά προβλήματα έχουν τροφοδοτηθεί από τις βαθύτερες γεωπολιτικές συγκρούσεις που εκτείνονται στις ηπείρους. Οι εντάσεις μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας σχετικά με τις μεταφορές τεχνολογίας και την ασφάλεια περιπλέκουν επιπλέον τις προσπάθειες συνεργασίας σε άλλα προβλήματα όπως η κλιματική αλλαγή, η ελάφρυνση του χρέους ή οι βίαιες περιφερειακές συγκρούσεις.

Οι κυρίαρχες πολιτικές ανησυχίες σημαίνουν επίσης ότι τα παραδοσιακά νομισματικά και δημοσιονομικά εργαλεία όπως η προσαρμογή των επιτοκίων ή οι κρατικές δαπάνες μπορεί να είναι λιγότερο αποτελεσματικά.

Η σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Hamas έχουν ήδη στοιχίσει τη ζωή χιλιάδων αμάχων και έχουν προκαλέσει τρομακτική δυστυχία και στις δύο πλευρές. Εάν η σύγκρουση παραμείνει συγκρατημένη, ωστόσο, οι κυματιστικές επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία είναι πιθανό να παραμείνουν περιορισμένες, συμφωνούν οι περισσότεροι αναλυτές.

Ο Jerome H. Powell, πρόεδρος της Federal Reserve, δήλωσε την Τετάρτη ότι «δεν είναι σαφές έως τώρα ότι η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή μπορεί να έχει σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις» στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά πρόσθεσε: «Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι απίστευτα κρίσιμη η κατάσταση».

Οι παραγωγοί πετρελαίου της Μέσης Ανατολής δεν κυριαρχούν στην αγορά όπως έκαναν τη δεκαετία του 1970, όταν τα αραβικά έθνη μείωσαν δραστικά την παραγωγή και επέβαλαν εμπάργκο στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε ορισμένες άλλες χώρες μετά την επίθεση του συνασπισμού με επικεφαλής την Αίγυπτο και τη Συρία στο Ισραήλ.

Αυτή τη στιγμή, οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου στον κόσμο και οι εναλλακτικές και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αποτελούν λίγο περισσότερο από το ενεργειακό μείγμα του κόσμου.

«Είναι μια εξαιρετικά ασταθής, αβέβαιη, τρομακτική κατάσταση», δήλωσε ο Jason Bordoff, διευθυντής του Κέντρου Παγκόσμιας Ενεργειακής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Columbia. Αλλά υπάρχει «μια αναγνώριση μεταξύ των περισσότερων μερών, των ΗΠΑ, της Ευρώπης, του Ιράν, άλλων χωρών του Κόλπου», συνέχισε, αναφερόμενος στον Περσικό Κόλπο, «ότι δεν είναι προς το συμφέρον κανενός η σύγκρουση αυτή να επεκταθεί σημαντικά πέρα από το Ισραήλ και τη Γάζα».

Ο Jason Bordoff πρόσθεσε ότι τα λάθη, η κακή επικοινωνία και οι παρεξηγήσεις, ωστόσο, θα μπορούσαν να ωθήσουν τις χώρες να κλιμακώσουν την ένταση ακόμη κι αν δεν το θέλουν.

Και μια σημαντική και διαρκής πτώση της παγκόσμιας προσφοράς πετρελαίου -ανεξάρτητα από τους λόγους- θα μπορούσε ταυτόχρονα να επιβραδύνει την ανάπτυξη και να πυροδοτήσει τον πληθωρισμό, έναν καταραμένο συνδυασμό που είναι γνωστός ως στασιμοπληθωρισμός.

Ο Gregory Daco, επικεφαλής οικονομολόγος στην EY-Parthenon, είπε ότι ένα χειρότερο σενάριο κατά το οποίο ο πόλεμος θα διευρυνθεί θα μπορούσε να προκαλέσει εκτίναξη των τιμών του πετρελαίου στα 150 δολάρια το βαρέλι, από περίπου 85 δολάρια σήμερα. «Οι παγκόσμιες οικονομικές συνέπειες αυτού του σεναρίου είναι σοβαρές», προειδοποίησε, αναφέροντας μια ήπια ύφεση, μια βουτιά στις τιμές των μετοχών και μια απώλεια 2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων για την παγκόσμια οικονομία.

Το κλίμα που επικρατεί σήμερα είναι η αβεβαιότητα, η οποία επιβαρύνει τις επενδυτικές αποφάσεις και θα μπορούσε να αποθαρρύνει τις επιχειρήσεις από την επέκταση τους στις αναδυόμενες αγορές. Το κόστος δανεισμού έχει εκτιναχθεί στα ύψη και οι εταιρείες σε πολλές χώρες, από τη Βραζιλία μέχρι την Κίνα, αναμένεται να αντιμετωπίσουν προβλήματα με την αναχρηματοδότηση του χρέους τους.

Την ίδια στιγμή, αναδυόμενες αγορές όπως η Αίγυπτος, η Νιγηρία και η Ουγγαρία έχουν βιώσει μερικές από τις χειρότερες ουλές εξαιτίας της πανδημίας, σύμφωνα με την Oxford Economics, μια συμβουλευτική εταιρεία, με αποτέλεσμα αρκετά χαμηλότερη ανάπτυξη σε σχέση με ό,τι είχε προβλεφθεί.

Η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή καθώς και οι οικονομικές πιέσεις θα μπορούσαν επίσης να αυξήσουν το ρεύμα μεταναστών που κατευθύνονται προς την Ευρώπη από αυτήν την περιοχή και τη Βόρεια Αφρική. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία βρίσκεται στα πρόθυρα της ύφεσης, βρίσκεται στη μέση των διαπραγματεύσεων με την Αίγυπτο για την αύξηση της οικονομικής βοήθειας και τον έλεγχο της μετανάστευσης.

Η Κίνα, η οποία προμηθεύεται τις μισές εισαγωγές πετρελαίου της από τον Περσικό Κόλπο, παλεύει με την κατάρρευση της αγοράς ακινήτων και την ασθενέστερη ανάπτυξή της εδώ και σχεδόν τρεις δεκαετίες.

Αντίθετα, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν μπερδέψει τους αναλυτές με την ισχυρή ανάπτυξή τους. Από τον Ιούλιο έως τον Σεπτέμβριο, η οικονομία αναπτύχθηκε με ετήσιο ρυθμό μόλις μια σκιά κάτω από το 5%, ωθούμενη από την επιβράδυνση του πληθωρισμού, τη συσσωρευμένη αποταμίευση και τις ισχυρές προσλήψεις.

Η Ινδία, υποστηριζόμενη από ενθουσιώδεις καταναλωτές, βρίσκεται σε καλό δρόμο για καλή απόδοση στη συνέχεια, με εκτιμώμενη ανάπτυξη 6,3%.

Η περιοχή με τις πιο ζοφερές προοπτικές είναι η υποσαχάρια Αφρική, όπου, ακόμη και πριν ξεσπάσουν οι μάχες στο Ισραήλ και τη Γάζα, η συνολική παραγωγή φέτος εκτιμήθηκε ότι θα μειωθεί κατά 3,3%. Τα έσοδα στην περιοχή δεν έχουν αυξηθεί από το 2014, όταν οι τιμές του πετρελαίου κατέρρευσαν, δήλωσε ο M. Ayhan Kose, ο οποίος επιβλέπει την ετήσια έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας για τις παγκόσμιες οικονομικές προοπτικές.

«Η υποσαχάρια Αφρική έχει ήδη βιώσει μια χαμένη δεκαετία», είπε ο Kose σε συνέντευξή του. Τώρα «υπολογείστε μία ακόμη χαμένη δεκαετία».

Όσον αφορά τις αγορές ενέργειας, κάτι που «συμβαίνει στη Μέση Ανατολή δεν θα παραμείνει στη Μέση Ανατολή», πρόσθεσε. «Θα έχει παγκόσμιες επιπτώσεις».