H συχνότητα των πραξικοπημάτων στην Αφρική τρομάζει Ανατολή και Δύση

 Γιάννης Χαραμίδης

Τα στρατιωτικά  πραξικοπήματα στην Αφρικανική ήπειρο κάθε άλλο παρά σπάνια ήταν από το 60 μέχρι και το 2000.

Μετά από μία περίοδο 20 ετών σχετικής, δημοκρατικής ισορροπίας στην ήπειρο, η συχνότητα με την οποία επανεμφανίζονται θα πρέπει να τρομάζει τόσο την Δύση όσο και την Ανατολή, καθώς τα συμφέροντα, οι εμπορικές συμφωνίες και πολλές φορές η «άτυπη» κατοχή συγκεκριμένων πλούσιων σε φυσικούς πόρους χωρών στην Αφρική από τις μεγάλες δυνάμεις του πλανήτη αποτελούν σημαντικό παράγοντα και εσωτερικής ισορροπίας.

Η πρόσφατη ακύρωση των εκλογών και η επί της ουσίας καθαίρεση του Προέδρου της Γκαμπόν από ομάδα στρατιωτικών είναι το δεύτερο επιτυχημένο πραξικόπημα μέσα σε μόλις τριάντα ημέρες. Επιτυχημένη ήταν η κατάληξη του πραξικοπήματος και στο Νίγηρα κάτι το οποίο αποτελεί ουσιαστικά απτή απόδειξη πως τα πραξικοπήματα όχι απλά έχουν επιστρέψει στο προσκήνιο στην Αφρική, αλλά είναι και επιτυχημένα.

Το 2022 είχαμε επίσης δύο πραξικοπήματα στην Μπουρκίνα Φάσο, η δεύτερη απόπειρα ήταν επιτυχής, ενώ μία αποτυχημένη σημειώθηκε την ίδια χρονιά στη Γουινέα Μπισάου, την Γκάμπια και τη νησιωτική χώρα της ηπείρου, Σάο Τομέ και Πρινσίπε.

Το 2021 έγιναν μέσα σε έναν χρόνο έξι απόπειρες πραξικοπήματος σε χώρες της Αφρικής. Οι τέσσερις από αυτές επιτυχημένες.

Πρόσφατη αμερικανική μελέτη έδειξε πως από την δεκαετία του ‘50 μέχρι σήμερα έχουν γίνει περισσότερες από 200 απόπειρες πραξικοπήματος στην Αφρική και το σημαντικότερο περισσότερες από 100 ήταν επιτυχημένες.

Αξίζει να υπογραμμιστεί πως η συγκεκριμένη μελέτη περιλαμβάνει στην μακρά μαύρη λίστα και όσες απόπειρες οι αυτουργοί τους υποστηρίζουν πως δεν είναι πραξικοπήματα, όπως αυτό του 2017 στην Ζιμπάμπουε, όπου ο στρατός έβαλε τέλος στην 37χρονη δικτατορία του Ρόμπερτ Μουγκάμπε.

Με βάση τα στοιχεία των Αμερικανών ερευνητών από το 1960 μέχρι και το 2000 τέσσερα πραξικοπήματα λάμβαναν ετησίως χώρα σε χώρες της ηπείρου, ένας αριθμός που μειώθηκε σημαντικά τα τελευταία 20 χρόνια μέχρι την έξαρση που καταγράφεται την τελευταία τριετία. Το 2020 καταγράφηκε ένα μόλις πραξικόπημα, αυτό στο Μάλι.

Στους βασικούς λόγους πίσω από τα πραξικοπήματα στην Αφρική είναι η φτώχια αλλά και η γενικευμένη διαφθορά που μαστίζει περίπου το 85% των χωρών της συγκεκριμένης ζώνης.

Τα μαύρα ρεκόρ πραξικοπημάτων

Το Σουδάν είναι η αφρικανική χώρα με τις περισσότερες απόπειρες πραξικοπήματος στα χρονικά με 16. Έξι από αυτές έχουν στεφθεί με επιτυχία.

Στην Δυτική Αφρική, η Μπουρκίνα Φάσο έχει ένα εντυπωσιακό όσο και τρομακτικό ρεκόρ με 9 επιτυχημένα και μόλις ένα αποτυχημένο πραξικόπημα.

Η Νιγηρία επίσης είχε σημαντικό ιστορικό πραξικοπημάτων από το Ιανουάριο του 1966 και μέχρι το 1993. Από το 1999 και μετά όμως, η μεγαλύτερη σε πληθυσμό χώρα της Αφρικής βρίσκεται σε δημοκρατική τροχιά με εκλογές και ομαλή διαδοχή στην εξουσία.

Το Μπουρουντί έχει επίσης 11 απόπειρες πραξικοπήματος στο ιστορικό του, τα περισσότερα από κάθε άλλη χώρα λόγω διαφορών ανάμεσα σε δύο φυλές, τους Χούτου και τους Τούτσι.

Στη Σιέρα Λεόνε έχουν καταγραφεί τρία πραξικοπήματα μέσα σε έναν χρόνο από το 1967 μέχρι και το 1968 και ακόμη ένα το 1971. Πέντε πραξικοπήματα σε μία πενταετία καταγράφηκαν επίσης στη χώρα από το 1992 μέχρι και το 1997.

Οκτώ πραξικοπήματα μέσα σε μία εικοσαετία έχουν λάβει χώρα στην Γκάνα, με το πρώτο να γίνεται το 1966.

Γιατί τα πραξικοπήματα στην Αφρική τρομάζουν Ανατολή και Δύση;

Η Αφρική αποτέλεσε και εξακολουθεί, έστω και με διαφορετική μορφή, να αποτελεί τόπο και χώρο εφαρμογής αποικιοκρατικών πρακτικών τόσο από χώρες της Ανατολής όσο και της Δύσης. Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία, Ολλανδία έχουν υπάρξει παράγοντες εκμετάλλευσης χωρών της Αφρικής σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της ηπείρου και έχουν δυστυχώς βάλει την σφραγίδα τους σε κάποιες από τις πιο σκοτεινές σελίδες της τοπικής και της παγκόσμιας ιστορίας. Η πρόσφατη αποχώρηση του μεγάλου όγκου των γαλλικών δυνάμεων από την κεντρική Αφρική και την ζώνη του Σαχέλ, αλλά και η έντονη δραστηριοποίηση της Ρωσίας μέσω της Wagner στον ίδιο χώρο είναι δύο κινήσεις που ίσως εν μέρει να «δικαιολογούν» την πρόσφατη έξαρση πραξικοπημάτων και τέτοιων ενεργειών.

Τα πρόσφατα πραξικοπήματα γίνονται από ένοπλες στρατιωτικές ή και παραστρατιωτικές ομάδες, οι οποίες στην πλειοψηφία τους έχουν εξοπλιστεί από την Wagner με στόχο να δώσουν το μεγαλύτερο κομμάτι του πλούτου των χωρών τους (χρυσός, πετρέλαιο, διαμάντια) σε ρωσικά χέρια μέσω αποκλειστικών συμβολαίων. Η αναταραχή στην Αφρική έρχεται επίσης σε μία περίοδο που ειδικά για τα ρωσικά συμφέροντα είναι κρίσιμη η διατήρηση της εισροής κεφαλαίων και πλούτου από την Αφρική, καθώς οι κυρώσεις που έχουν επιβληθεί στη Μόσχα από την Δύση μετά την εισβολή στην Ουκρανία απειλούν να οδηγήσουν σε θάνατο μέσω ασφυξίας την ρωσική οικονομία.