Εκλογές: Oι τρεις Kυβερνήσεις που εξάντλησαν την τετραετία στην Μεταπολίτευση

 Πότε και γιατί στήθηκαν πρόωρα οι κάλπες.

Στα δάχτυλα του ενός χεριού μετριούνται οι

κυβερνήσεις της μεταπολίτευσης που εξάντλησαν την τετραετία. Σε αυτές συμπεριλαμβάνεται και η παρούσα κυβέρνηση.

Από τις 20 κυβερνήσεις που σχηματίστηκαν εδώ και σχεδόν μισό αιώνα (εξαιρουμένων των υπηρεσιακών που είχαν ως μοναδικό σκοπό την διενέργεια εκλογών), οι κυβερνήσεις που εξάντλησαν πρακτικά τον συνταγματικό τους βίο, ήταν: η κυβέρνηση της ΝΔ υπό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή 1977-1981, η κυβέρνηση του ΠαΣοΚ υπό τον Ανδρέα Παπανδρέου 1985-1989 και η κυβέρνηση του ΠαΣοΚ υπό τον Κώστα Σημίτη 2000-2004.

Θεωρητικά θα μπορούσε σε αυτές να προστεθεί και η πρώτη κυβέρνηση του ΠαΣοΚ 1981-1985 αν και οι εκλογές του ’85 ήταν πρόωρες (έγιναν πέντε μήνες νωρίτερα), ενώ ουσιαστικά εξάντληση της τετραετίας έχουμε και με την κυβέρνηση της ΝΔ υπό τον Κυριάκο Μητσοτάκη, αν και τυπικά, εφόσον επιβεβαιωθεί το σενάριο διενέργειας εκλογών τον ερχόμενο Μάιο, και αυτές θα θεωρούνται πρόωρες, με την έννοια ότι η συνταγματική θητεία της ολοκληρώνεται τον Ιούλιο και ο Πρωθυπουργός θα ζητήσει από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας την πρόωρη διάλυση της Βουλής.

Η εργαλειοποίηση των εκλογών από τις κυβερνήσεις

Η εμπειρία της μεταπολίτευσης έχει δείξει ότι το «χαρτί» των εκλογών έχει χρησιμοποιηθεί κατά κόρον και έχει εργαλειοποιηθεί σύμφωνα με τους εκάστοτε κομματικούς σχεδιασμούς και επιδιώξεις, καθιστώντας σε μεγάλο βαθμό ανενεργές τις πρόνοιες του Συντάγματος που προβλέπουν την εξάντληση της τετραετίας και την πρόωρη προσφυγή στις κάλπες «για ανανέωση της λαϊκής εντολής προκειμένου να αντιμετωπιστεί εθνικό θέμα εξαιρετικής σημασίας». ΄Η πρώτη κυβέρνηση της μεταπολίτευσης με πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή διήρκεσε από τον Νοέμβριο του 1974 έως τον Νοέμβριο του 1977.

Ο ιδρυτής της ΝΔ προχώρησε σε πρόωρες εκλογές καθώς δεν ήθελε, όπως έχει γράψει, να αφήσει χρόνο στην αντιπολίτευση να συγκροτήσει μέτωπο, κάτι που ο ίδιο θεωρούσε επικίνδυνο «δεδοµένου ότι η πολιτική της αντιπολιτεύσεως είχε σαν κύριο σκοπό την ανατροπή των εξωτερικών σχέσεων της χώρας».

Η εξάντληση της τετραετίας 1977-1981 δεν είχε να κάνει μόνον με τις συνταγματικές προβλέψεις αλλά και με την δυναμική των πολιτικών εξελίξεων, στο επίκεντρο των οποίων βρισκόταν το ΠαΣοΚ του Ανδρέα Παπανδρέου. Ο Καραμανλής αποχώρησε από την πρωθυπουργία το 1980 δίνοντας την σκυτάλη στον Γεώργιο Ράλλη και μεταπήδησε στην Προεδρία της Δημοκρατίας. Στις εκλογές του Οκτωβρίου του 1981 θα επιβεβαιωθεί η ορμητική πορεία του ΠαΣοΚ προς την εξουσία και η «Αλλαγή» ενώ ο Παπανδρέου θα προχωρήσει σε πρόωρες εκλογές τον Ιούνιο του ’85 έχοντας απομακρύνοντας τρεις μήνες πριν τον Καραμανλή από την Ηρώδου του Αττικού και αντικαθιστώντας τον στον ανώτατο πολιτειακό θώκο με τον Χρήστο Σαρτζετάκη. Υπό το βάρος του σκανδάλου Κοσκωτά που ξέσπασε το 1987 συμπαρασύροντας στην δίνη του την κυβέρνηση του ΠαΣοΚ, ο Παπανδρέου εξαντλεί την τετραετία και οδηγεί την χώρα σε εκλογές με νέο αναλογικό εκλογικό σύστημα.

Οι βραχύβιες κυβερνήσεις του 1989 και οι πρόωρες του 1993

Από τις κάλπες του Ιουνίου του ’89 θα προκύψει η βραχύβια συγκυβέρνηση ΝΔ – ΣΥΝ υπό τον Τζανή Τζαννετάκη, ενώ από τις εκλογές του Νοεμβρίου του ίδιου χρόνου θα προκύψει η οικουμενική κυβέρνηση ΝΔ-ΠαΣοΚ-ΣΥΝ υπό τον Ξενοφώντα Ζολώτα, η οποία θα αντέξει μόλις λίγους μήνες. Στις πρόωρες εκλογές του Απριλίου του 1990 λόγω αδυναμίας ανάδειξης Προέδρου της Δημοκρατίας, η ΝΔ υπό τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη θα αναδειχθεί πρώτη δύναμη με 150 έδρες. Θα χρειαστεί η συμπόρευση μαζί του ενός βουλευτή της ΔΗΑΝΑ, του Θόδωρου Κατσίκη, για να έχει την απόλυτη πλειοψηφία.

Η κυβέρνηση της ΝΔ κλονίζεται εκ των έσω. Ο Αντώνης Σαμαράς αποχωρεί και ιδρύει την Πολιτική Άνοιξη και ένας βουλευτής, ο Γιώργος Συμπιλίδης ανεξαρτητοποιείται με αποτέλεσμα η κυβέρνηση Μητσοτάκη να απωλέσει την δεδηλωμένη. Στις πρόωρες εκλογές του Οκτωβρίου του 1993, ο Ανδρέας Παπανδρέου και το ΠαΣοΚ επανακάμπτουν με ευρεία πλειοψηφία. Η επιδείνωση της υγείας του ασθενούντα Πρωθυπουργού θα σηματοδοτήσει εξελίξεις στο εσωτερικό του κυβερνώντος κόμματος και αλλαγή φρουράς με τον Κώστα Σημίτη να αναλαμβάνει Πρωθυπουργός, ενώ μετά τον θάνατο του Παπανδρέου τον Ιούνιο του ίδιου χρόνου, αναλαμβάνει και τα ηνία του κόμματος στο 4 ο Συνέδριο του ΠαΣοΚ και οδηγεί την χώρα σε εκλογές τον Σεπτέμβριο όπου και επιβεβαιώνεται η κυριαρχία του.

Η ένταξη στην ΟΝΕ και ο καιρός των Μνημονίων

Τον Απρίλιο του 2000 θα γίνουν οι πρόωρες εκλογές με την επίκληση ως εθνικού θέματος της ένταξης της χώρας στην ΟΝΕ. Ήταν εκλογές – θρίλερ με το ΠαΣοΚ να κατισχύει της ΝΔ με μόλις 1%. Ο Σημίτης θα εξαντλήσει την τετραετία σε μια προσπάθεια να ανατρέψει τις ισορροπίες που ήδη προδιαγράφονταν με νίκη της ΝΔ υπό τον Κώστα Καραμανλή, όπως και συνέβη στις εκλογές του Μαρτίου 2004. Ο Καραμανλής παρά τις φονικές πυρκαγιές του Αυγούστου 2007 στην Ηλεία και αλλού, δεν θα διστάσει να πάει σε πρόωρες εκλογές τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου κερδίζοντάς τες, ενώ δυο χρόνια αργότερα θα προκαλέσει εκ νέου την πρόωρη προσφυγή στις κάλπες εν όψει της χρεοκοπίας της χώρας. Το ΠαΣοΚ υπό τον Γιώργο Παπανδρέου κερδίζει τις εκλογές του Οκτωβρίου 2009..

Η Ελλάδα εισέρχεται στην εποχή των Μνημονίων, ο τότε πρωθυπουργός οδηγείται σε παραίτηση υπό το βάρος των χειρισμών του (για δημοψήφισμα κλπ.), και τον Νοέμβριο του 2011 αναλαμβάνει η κυβέρνηση συνεργασίας υπό τον Λουκά Παπαδήμο μέχρις τις εκλογές του Μαίου 2012. Ένα μήνα μετά οι εκλογές θα επαναληφθούν και θα προκύψει η κυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου, ενώ τον Ιανουάριο 2015 η χώρα οδηγείται σε νέα πρόωρη εκλογική αναμέτρηση λόγω μη εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας. Στο προσκήνιο έρχεται η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ. Μετά τις συγκλονιστικές αναταράξεις του πρώτου εξαμήνου και την ψήφιση του τρίτου μνημονίου, η κυβέρνηση Τσίπρα παραιτείται για να προκαλέσει νέες εκλογές τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου, από τις οποίες θα βγει νικητής για άλλη μια φορά ο ΣΥΡΙΖΑ. Μετά την ήττα στις ευρωεκλογές και τις αυτοδιοικητικές εκλογές του Μαίου 2019, ο Αλέξης Τσίπρας οδηγείται σε πρόωρη προσφυγή στις κάλπες έναν μήνα μετά, ενώ από τις εκλογές του Ιουλίου 2019 αναδεικνύεται νικητής ο Κυριάκος Μητσοτάκης, η εξάντληση της τετραετίας του οποίου θα συμπίπτει με την οδυνηρή τραγωδία των Τεμπών.