Θραύσματα τoυ Παρθενώνα: Από το Bατικανό στην Αθήνα - Kλείνει η συμφωνία επαναπατρισμού των τριών θραυσμάτων του Παρθενώνα

 Δώρα Αντωνίου , Νικόλας Ζώης

Θέμα χρόνου και συγκεκριμένα λίγων ημερών, όπως όλα δείχνουν, είναι η ολοκλήρωση των τελικών διαδικασιών επιστροφής και η επίσημη τοποθέτηση στο Μουσείο της Ακρόπολης των τριών θραυσμάτων του Παρθενώνα,

τα οποία ο Πάπας Φραγκίσκος «δώρισε» στον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο τον περασμένο Δεκέμβριο. Σύμφωνα με πληροφορίες, η ελληνική πλευρά έχει προτείνει το τελευταίο δεκαήμερο του Μαρτίου για την τελετή υποδοχής και ενσωμάτωσης των τριών θραυσμάτων στο Μουσείο της Ακρόπολης. Ωστόσο, καλά ενημερωμένες πηγές από την Αγία Εδρα έλεγαν χθες στην «Κ» ότι επικρατέστερη ημερομηνία για την τελετή υποδοχής είναι η Παρασκευή 24 Μαρτίου. Στην τελετή αναμένεται να παρευρεθεί εκπρόσωπος του Ποντιφικού Συμβουλίου για την Ενότητα των Χριστιανών (Pontifical Dicastery for Christian Unity).

Εξάλλου, χθες το βράδυ αναχώρησε για το Βατικανό με επικεφαλής την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, η ελληνική αποστολή που είναι επιφορτισμένη με την υπογραφή των συμφωνιών μεταβίβασης των τριών θραυσμάτων και των σχετικών πρωτοκόλλων παράδοσης και παραλαβής τους. Πηγές της «Κ» αναφέρουν ότι οι συμφωνίες και τα πρωτόκολλα υλοποίησης της δωρεάς του Πάπα Φραγκίσκου προς την Ελλάδα θα υπογραφούν σήμερα στις 11.30 π.μ., από τον π. Εμμανουήλ Παπαμικρούλη, Συνεργάτη της Συνοδικής Επιτροπής Διορθοδόξων και Διαχριστιανικών Σχέσεων της Εκκλησίας της Ελλάδος και από τον Καρδινάλιο Βέργκεθ, εκπρόσωπο του κράτους του Βατικανού. Η διευθύντρια των Μουσείων του Βατικανού Μπάρμπαρα Γιάτα και ο γενικός διευθυντής του Μουσείου της Ακρόπολης Νίκος Σταμπολίδης θα υπογράψουν για λογαριασμό των δύο ιδρυμάτων το πρωτόκολλο μεταβίβασης των θραυσμάτων.

Ο κ. Σταμπολίδης θα αναλάβει και την οργάνωση του άμεσου επαναπατρισμού των τριών θραυσμάτων, ο οποίος ενδέχεται να πραγματοποιηθεί τις επόμενες ημέρες (ίσως αύριο ή την Πέμπτη). Η ασφάλιση και η μεταφορά των αρχαιοτήτων έχουν ήδη ανατεθεί σε ιταλική εταιρεία.

Τα θραύσματα

Από τα τρία θραύσματα, τα δύο απεικονίζουν ανδρικά κεφάλια, με το ένα από αυτά (που προέρχεται από τις νότιες μετόπες του Παρθενώνα) να ανήκει σε γενειοφόρο Κένταυρο και το άλλο (που βρισκόταν στη βόρεια ζωφόρο του ναού) να απεικονίζει έναν «σκαφηφόρο» νεαρό άνδρα ο οποίος μετέφερε σκάφη με προσφορές στην πομπή των Παναθηναίων. Το τρίτο θραύσμα (που τοποθετείται από τους αρχαιολόγους στο δυτικό αέτωμα του Παρθενώνα) απεικονίζει κεφάλι αλόγου. Οπως διαβάζει κανείς στην ιστοσελίδα των Μουσείων του Βατικανού, οι τρεις αρχαιότητες περιήλθαν στις συλλογές τους στις αρχές του 19ου αιώνα. Τα δύο ανδρικά κεφάλια πωλήθηκαν στα Μουσεία το 1803 από τον γλύπτη Φερντινάντο Λισαντρόνι (χωρίς να αναφέρεται πώς έφτασαν στα χέρια του), ενώ το κεφάλι του αλόγου, που αφαιρέθηκε από τον Παρθενώνα ένα χρόνο μετά τον βομβαρδισμό του από τον Μοροζίνι, πέρασε στον δόγη της Βενετίας Μαρκαντόνιο Τζιουστινιάνι και, σύμφωνα πάντα με την ιστοσελίδα τους, αποκτήθηκε από τα Μουσεία το 1823.

Σε μια κίνηση που είχε ερμηνευτεί τότε από την ελληνική κυβέρνηση και ως αρωγός των προσπαθειών της για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο, ο Πάπας Φραγκίσκος ανακοίνωσε στις 16 Δεκεμβρίου 2022 ότι, ως «χειροπιαστό δείγμα της ειλικρινούς επιθυμίας του να ακολουθήσει το οικουμενικό μονοπάτι της αλήθειας», επιστρέφει τα θραύσματα στον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο. Στην ανακοίνωση του Πάπα αναφερόταν ότι η απόφαση για την επιστροφή των αρχαιοτήτων ανήκει στην Αγία Εδρα μονομερώς, ενώ από το γενικότερο πνεύμα της διαφαινόταν η επιθυμία του Ποντίφικα να μη δημιουργηθεί προηγούμενο το οποίο θα επηρεάσει και άλλες χώρες με αιτήματα επαναπατρισμού αντικειμένων.

Οι συνεννοήσεις του υπουργείου Πολιτισμού και του Μουσείου της Ακρόπολης με το Βατικανό είχαν ξεκινήσει πριν από την επιστροφή του θραύσματος Fagan (το οποίο επέστρεψε στην Ελλάδα τον Ιούνιο του 2022), ενώ υποστηρικτικό ρόλο στην όλη διαδικασία και στην τελική απόφαση του Πάπα είχε διαδραματίσει ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, ο οποίος, σε συνάντησή του με τον Προκαθήμενο της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας τον περασμένο Νοέμβριο, του είχε εκφράσει την παράκλησή του για την επιστροφή των συγκεκριμένων τριών αρχαιοτήτων.