Για πρώτη φορά οι ΗΠΑ αλλάζουν «στάση» απέναντι στον Mητσοτάκη

 «Αδιαφανής η λίστα Πέτσα και έκαναν και παράνομες υποκλοπές»

Κατά της κυβέρνησης Μητσοτάκη λαμάνουν θέση οι ΗΠΑ με την ετήσια Έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ η οποία δημοσιεύεται για να περιγράψει την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον κόσμο,

σε 198 χώρες, για το έτος 2022 και την οποία παρουσίασε ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν.

Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ κάθε έτος υποβάλλει την έκθεση η οποία αναφέρεται σε όλες τις χώρες που λαμβάνουν βοήθεια και σε όλα τα κράτη μέλη των Ηνωμένων Εθνών στο Κογκρέσο, σύμφωνα με τον Νόμο περί Εξωτερικής Βοήθειας του 1961 και τον Νόμο περί Εμπορίου του 1974.

Μέχρι τώρα δεν είχε υπάρξει στις προηγούμενες αμερικανικές εκθέσεις ούτε ένα «μελανό σημείου» που σημαίνει ότι στις ΗΠΑ στέκονται «απέναντι» και ασκούν κριτική που σημαίνει ότι αλλάζουν κάποια πράγματα.

Θα πει κάποιος, οι ΗΠΑ τώρα τα βλέπουν; Όχι, αλλά τώρα επιβάλλεται για την πολιτική τους να τα δουν.

Ουσιαστικά οι ΗΠΑ ζεσταίνουν μία οικουμενική ή πολυκομματική κυβέρνηση για μετά τις εκλογές (πιθανότατα διπλές εκλογές).

Η έκθεση αναφέρεται εκτενώς στο σκάνδαλο της λίστας Πέτσα και στον αδιαφανή τρόπο κρατικών επιδοτήσεων στα ΜΜΕ.

Όπως γράφει, το Govwatch, η διερευνητική αποστολή του MFRR στην Ελλάδα και το Media Pluralism Monitor, κατήγγειλαν όλοι την έλλειψη διαφάνειας στη διανομή των κρατικών επιδοτήσεων στα μέσα ενημέρωσης κατά την περίοδο της εκστρατείας ενημέρωσης για τον COVID-19 (λίστα Πέτσα).

«Η κυβέρνηση ισχυρίστηκε ότι έδωσε επιδοτήσεις με βάση αντικειμενικά κριτήρια, όπως ποσοτικά για την προβολή κοινού, την κυκλοφορία κ.ά, καθώς και ποιοτικά κριτήρια όπως η ασφάλεια της επωνυμίας. Η απουσία δημοσίως διαθέσιμων κριτηρίων ανάθεσης ώθησε μια ΜΚΟ, ωστόσο, να υποβάλει αίτημα απαιτώντας την αποκάλυψη των κριτηρίων. Το δικαστήριο απέρριψε αυτό το αίτημα με την αιτιολογία ότι ο αναφέρων δεν είχε το νόμιμο δικαίωμα πρόσβασης στις πληροφορίες», τονίζεται χαρακτηριστικά.

Ωστόσο, η εικόνα της Ελλάδας στο εξωτερικό αμαυρώνεται ακόμα περισσότερο, καθώς η έκθεση κατακεραυνώνει την κυβέρνηση για το σκάνδαλο των υποκλοπών.

Όπως επισημαίνεται, το Σύνταγμα και οι νόμοι της Ελλάδας απαγορεύουν τέτοιες ενέργειες, ωστόσο, η κυβέρνηση δεν σεβάστηκε αυτές τις απαγορεύσεις.

Μάλιστα, στο κείμενο επισημαίνεται ως παράδειγμα ένας νόμος του 2021, ο οποίος προβλέπει μία μοναδική εξαίρεση από το δικαίωμα των πολιτών να ενημερώνονται όταν η κυβέρνηση παραβιάζει τις επικοινωνίες τους, τον λόγο «εθνικής ασφάλειας».

Στην έκθεση παρατίθενται αναφορές των ΜΜΕ για τη χρήση -από πλευράς κυβέρνησης- παράνομου λογισμικού για να παρακολουθεί τις επικοινωνίες ανώτερων κυβερνητικών αξιωματούχων και δημοσιογράφων.

Στη συνέχεια υπενθυμίζει δύο περιπτώσεις παρέμβασης στο απόρρητο και την αλληλογραφία, οι οποίες προσέλκυσαν την προσοχή των τοπικών και διεθνών μέσων ενημέρωσης:

«Στις 11 Απριλίου, τα ΜΜΕ ισχυρίστηκαν ότι η κυβέρνηση είχε χρησιμοποιήσει το λογισμικό υποκλοπής Predator από τις 21 Ιουλίου έως τις 24 Σεπτεμβρίου 2021, για να παρακολουθεί τον ερευνητή δημοσιογράφο Θανάση Κουκάκη.

Ο Κουκάκης υπέβαλε καταγγελία στην Ελληνική Αρχή για την Ασφάλεια και το Απόρρητο των Επικοινωνιών τον Αύγουστο του 2020 ισχυριζόμενος ότι το κινητό του ήταν υπό παρακολούθηση. Ωστόσο, η αρχή διαπίστωσε ότι δεν υπήρχαν στοιχεία παρακολούθησης.

Στις 28 Μαρτίου, μια αναφορά από το Εργαστήριο Πολιτών του Πανεπιστημίου του Τορόντο επιβεβαίωσε τις υποψίες του Κουκάκη. Ο Κουκάκης κατέθεσε μήνυση στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στις 28 Ιουλίου.

Επίσης, στις 26 Ιουλίου, ο Νίκος Ανδρουλάκης, επικεφαλής του κεντροαριστερού κόμματος ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, κατέθεσε μήνυση στην Εισαγγελία του Αρείου Πάγου, ισχυριζόμενος ότι είχε βρει το spyware Predator στο κινητό του τηλέφωνο.

Σύμφωνα με δημοσιεύματα των ΜΜΕ, η καταγγελία του προκάλεσε συζήτηση κεκλεισμένων των θυρών στη Βουλή, κατά την οποία ο επικεφαλής της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών παραδέχθηκε ότι ο Κουκάκης και ο Ανδρουλάκης είχαν παρακολουθηθεί.

Αρνήθηκε τη χρήση λογισμικού Predator και ισχυρίστηκε ότι η παρακολούθηση είχε διεξαχθεί νόμιμα με την κατάλληλη δικαστική εξουσιοδότηση. Η κυβέρνηση αρνήθηκε δημόσια ότι αγόρασε ή χρησιμοποιούσε το λογισμικό παρακολούθησης Predator.

Στις 5 Αυγούστου ο πρωθυπουργός Μητσοτάκης έκανε δεκτές τις παραιτήσεις του επικεφαλής του επιτελείου του Γρηγόρη Δημητριάδη και του αρχηγού της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών.

Στις 19 Σεπτεμβρίου, η κυβέρνηση ψήφισε νομοθεσία που απαιτεί οποιαδήποτε παραβίαση της ιδιωτικής ζωής των πολιτών από την κυβέρνηση να προεγκρίνεται τόσο από εισαγγελέα όσο και από εισαγγελέα εφετών.

Στις 9 Δεκεμβρίου, η κυβέρνηση ψήφισε νομοθεσία που προβλέπει ποινή φυλάκισης τουλάχιστον δύο ετών για χρήση, πώληση ή διανομή spyware».

Οι επισημάνσεις της έκθεσης

Ελευθερία της έκφρασης: Μια έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εξέφρασε ανησυχίες σχετικά με την αδιαφανή κατανομή της κρατικής διαφήμισης στα μέσα ενημέρωσης, καθώς και για την πιθανή πολιτική επιρροή στο διορισμό των μελών του διοικητικού συμβουλίου των δημόσιων μέσων ενημέρωσης.

Στις 21 Σεπτεμβρίου, η ΜΚΟ Govwatch ανέφερε παρόμοιες διαπιστώσεις, υπογραμμίζοντας τους περιορισμούς στην ελευθερία της έκφρασης που προκύπτουν από τον νέο νόμο περί ψευδών ειδήσεων» και την έλλειψη διαφάνειας στη χρηματοδότηση των μέσων ενημέρωσης.

Η Media Freedom Rapid Response Alliance (MFRR) συνέχισε να εκφράζει ανησυχίες σχετικά με έναν νόμο του Νοεμβρίου 2021 που επιτρέπει τη δίωξη για τη διάδοση “ψευδών ειδήσεων” και επιτρέπει στις αρχές να ενεργούν με την υποψία ότι ένα άτομο σκοπεύει να διαδώσει ψευδείς ειδήσεις, όταν υπάρχουν επιπτώσεις στην εθνική άμυνα, την οικονομία ή τη δημόσια υγεία. Η παραβίαση του νόμου επισύρει ποινή φυλάκισης τουλάχιστον τριών μηνών και πρόστιμο.

Παράλληλα, σε έκθεση της 13ης Ιουλίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέφρασε την ανησυχία της για τους δημοσιογράφους που αντιμετωπίζουν απειλές και επιθέσεις. Η διαδικτυακή πλατφόρμα του Συμβουλίου της Ευρώπης για την παρακολούθηση των απειλών κατά των μέσων ενημέρωσης απαριθμεί 16 συναγερμούς για τη χώρα. Για παράδειγμα, εμπρηστές έβαλαν φωτιά στα κεντρικά γραφεία των μέσων ενημέρωσης Real24 στις 13 Ιουλίου.

Στις 24 Οκτωβρίου, ο ερευνητής δημοσιογράφος Τάσος Τέλλογλου ισχυρίστηκε ότι αξιωματούχοι των μυστικών υπηρεσιών τον παρακολουθούσαν και συνέλεξαν τα δεδομένα του κινητού του τηλεφώνου από τον Μάιο έως τον Αύγουστο, δήθεν λόγω της έρευνάς του για ένα σκάνδαλο υποκλοπών. Τρεις άλλοι δημοσιογράφοι προέβησαν σε παρόμοιους ισχυρισμούς στην Επιτροπή Προστασίας των Δημοσιογράφων: Ο Θοδωρής Χονδρογιάννος, ο Θανάσης Κουκάκης και η Ελίζα Τριανταφύλλου.

Επιπλέον, γίνεται λόγος για καταγγελίες από ΜΚΟ που ανέφεραν ότι οι μη ευνοϊκές ειδήσεις για την κυβέρνηση, συμπεριλαμβανομένων των ισχυρισμών για σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δεν αναφέρονται από πολλά μέσα ενημέρωσης.

Υποκλοπές Predator 

Υποκλοπές: Η έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ αναφέρει πως στις 11 Απριλίου, τα μέσα ενημέρωσης ισχυρίστηκαν ότι η κυβέρνηση χρησιμοποίησε κατασκοπευτικό λογισμικό Predator από τις 21 Ιουλίου έως τις 24 Σεπτεμβρίου 2021 για να παρακολουθεί τον ερευνητή δημοσιογράφο Θανάση Κουκάκη. Ο Κουκάκης υπέβαλε καταγγελία στην Ελληνική Αρχή για την Ασφάλεια των Επικοινωνιών και την Προστασία του Απορρήτου τον Αύγουστο του 2020, ισχυριζόμενος ότι το κινητό του τηλέφωνο παρακολουθούνταν- η αρχή διαπίστωσε ότι δεν υπήρχαν αποδείξεις παρακολούθησης. Στις 28 Μαρτίου, μια έκθεση από το Citizen Lab του Πανεπιστημίου του Τορόντο επιβεβαίωσε τις υποψίες του Κουκάκη. Ο Κουκάκης κατέθεσε καταγγελία στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στις 28 Ιουλίου.

Επίσης, στις 26 Ιουλίου, ο Νίκος Ανδρουλάκης, αρχηγός του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, υπέβαλε καταγγελία στην Εισαγγελία του Αρείου Πάγου, ισχυριζόμενος ότι είχε βρει στο κινητό του τηλέφωνο κατασκοπευτικό λογισμικό Predator. Σύμφωνα με δημοσιεύματα των μέσων ενημέρωσης, η καταγγελία του προκάλεσε συζήτηση κεκλεισμένων των θυρών στη Βουλή, κατά την οποία ο επικεφαλής της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών παραδέχθηκε ότι ο Κουκάκης και ο Ανδρουλάκης είχαν παρακολουθηθεί. Αρνήθηκε ότι είχε χρησιμοποιηθεί το λογισμικό Predator και υποστήριξε ότι η παρακολούθηση είχε διεξαχθεί νόμιμα με την κατάλληλη δικαστική άδεια. Η κυβέρνηση αρνήθηκε δημοσίως ότι αγόρασε ή χρησιμοποίησε το λογισμικό κατασκοπευτικής παρακολούθησης Predator.

Στις 5 Αυγούστου, ο πρωθυπουργός Μητσοτάκης έκανε δεκτές τις παραιτήσεις του προσωπάρχη του και του επικεφαλής της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών. Στις 19 Σεπτεμβρίου, η κυβέρνηση ψήφισε νομοθεσία που απαιτεί κάθε κυβερνητική παραβίαση της ιδιωτικής ζωής των πολιτών να έχει προεγκριθεί τόσο από εισαγγελέα όσο και από εισαγγελέα εφετών. Στις 9 Δεκεμβρίου, η κυβέρνηση ψήφισε νομοθεσία που προβλέπει ελάχιστη ποινή φυλάκισης δύο ετών για τη χρήση, πώληση ή διανομή κατασκοπευτικού λογισμικού.

Λίστα Πέτσα: Το Govwatch και το Media Pluralism Monitor ανέφεραν έλλειψη διαφάνειας στη διανομή κρατικών επιχορηγήσεων σε μέσα ενημέρωσης για μια εκστρατεία ενημέρωσης για την υγεία κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 (τη γνωστή Λίστα Πέτσα). Η κυβέρνηση ισχυρίστηκε ότι έδινε τις επιδοτήσεις με βάση αντικειμενικά πρότυπα, όπως ποσοτικά κριτήρια σχετικά με την τηλεθέαση, την κυκλοφορία, τους δείκτες συνάφειας στις ομάδες-στόχους, καθώς και ποιοτικά κριτήρια όπως η ασφάλεια του εμπορικού σήματος. Ωστόσο, η απουσία δημοσίως διαθέσιμων κριτηρίων ανάθεσης ώθησε μια ΜΚΟ να υποβάλει αίτημα ζητώντας τη δημοσιοποίηση των κριτηρίων. Το δικαστήριο απέρριψε το αίτημα αυτό με την αιτιολογία ότι ο αιτών δεν είχε το νόμιμο δικαίωμα πρόσβασης στις πληροφορίες.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σημείωσε επίσης ανησυχίες σχετικά με το γεγονός ότι οι δημοσιογράφοι εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν ποινικές διώξεις και ότι η κυβέρνηση παρακολουθεί τις ιδιωτικές επικοινωνίες δημοσιογράφων και μελών του κόμματος της αντιπολίτευσης.

Απαγόρευση διαδηλώσεων: Σχετικά με το δικαίωμα των πολιτών στην ειρηνική διαμαρτυρία, επισημαίνεται ότι η αστυνομία δεν επέτρεψε πορείες διαμαρτυρίας σε τουλάχιστον δύο περιπτώσεις. Στις 14 Μαΐου, η αστυνομία αρνήθηκε να επιτρέψει σε μια ομάδα Παλαιστινίων να διαμαρτυρηθεί στην ισραηλινή πρεσβεία, παρόλο που η ομάδα είχε λάβει την κατάλληλη άδεια. Στις 7 Ιουλίου, περίπου 40 υγειονομικοί συνελήφθησαν για παρεμπόδιση της κυκλοφορίας και ανυπακοή κατά της αρχής μετά από διαδήλωση κατά των εμβολιασμών έξω από την κατοικία του πρωθυπουργού. Στις 22 Ιουλίου, η αστυνομία στη συνοικία Εξάρχεια της Αθήνας εμπόδισε φεμινιστικές ομάδες να πραγματοποιήσουν απροειδοποίητη πορεία για να διαμαρτυρηθούν για μια απόπειρα βιασμού.

Αστυνομική βία: Παράλληλα, η υπερβολική χρήση βίας από την αστυνομία αποτελεί συστημικό και επαναλαμβανόμενο πρόβλημα. Οι βίαιες συγκρούσεις μεταξύ αστυνομίας και διαδηλωτών ώθησαν τις αστυνομικές αρχές να ξεκινήσουν διοικητική έρευνα για την αστυνομική βία. Το αποτέλεσμα αυτής της έρευνας εκκρεμεί.

Διαφθορά και έλλειψη διαφάνειας: Από τον νόμο προβλέπονται ποινικές κυρώσεις για αξιωματούχους που καταδικάστηκαν για διαφθορά, αλλά η κυβέρνηση δεν εφάρμοζε πάντα τον νόμο αποτελεσματικά. Οι αξιωματούχοι μερικές φορές εμπλέκονται σε πρακτικές διαφθοράς ατιμώρητοι. Η Εθνική Αρχή Διαφάνειας (NTA) επιβλέπει την εφαρμογή ενός Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς (NACAP) για την περίοδο 2022-2025, διεξάγει έρευνες και παρακολουθεί την εφαρμογή των διατάξεων που σχετίζονται με τις δηλώσεις περιουσιακών στοιχείων και το lobbying. Τον Δεκέμβριο του 2021, οι διατάξεις του Ποινικού Κώδικα περί δωροδοκίας τροποποιήθηκαν για να ανταποκριθούν στις συστάσεις της Ομάδας Κρατών κατά της Διαφθοράς (GRECO), του οργανισμού κατά της διαφθοράς του Συμβουλίου της Ευρώπης. Το 2021 ο Εισαγγελέας Οικονομικών Εγκλημάτων χειρίστηκε 266 υποθέσεις, κλείνοντας 81, ενώ 156 ήταν ακόμη σε εκκρεμότητα. Ο εισαγγελέας άσκησε κατηγορίες σε 19 υποθέσεις.

Qatargate: Στις 11 Δεκεμβρίου, οι βελγικές αρχές συνέλαβαν την Εύα Καϊλή, Ελληνίδα ευρωβουλευτή και αντιπρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, για φερόμενη συμμετοχή σε σκάνδαλο διαφθοράς. Κατηγορήθηκε για διαφθορά, ξέπλυμα βρώμικου χρήματος αφού φέρεται να έλαβε δωροδοκίες από την κυβέρνηση του Κατάρ και είναι προφυλακισμένη στις Βρυξέλλες.

Η κατάσταση στις φυλακές: Καταγγελίες κάνουν λόγο για απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση κρατούμενων, σωματική κακομεταχείριση κρατουμένων από φύλακες, υπερπληθυσμό, ανεπαρκής υγιεινή.

Καταγγελίες για την αστυνομία: Ο Συνήγορος του Πολίτη, μέσω του Εθνικού Προληπτικού Μηχανισμού Διερεύνησης Αυθαίρετων Περιστατικών, έλαβε 288 καταγγελίες το 2021, οι περισσότερες από τις οποίες αφορούσαν την αστυνομία και σχετίζονταν με την προσβολή της ανθρώπινης ακεραιότητας, της υγείας ή της προσωπικής ελευθερίας. Περισσότερες από τις μισές καταγγελίες ανέφεραν καταχρηστική συμπεριφορά που έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια συλλήψεων, κρατήσεων και άλλων αστυνομικών επιχειρήσεων. Σε πολλές περιπτώσεις τα θύματα της αστυνομικής κακοποίησης ήταν ανήλικοι, νέοι, αλλοδαποί, μετανάστες ή αιτούντες άσυλο. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην δολοφονία από αστυνομικό, του 16χρονου Ρομά, Κώστα Φραγκούλη στην Θεσσαλονίκη, ο οποίος πυροβολήθηκε στη διάρκεια καταδίωξης, μετά από κλοπή βενζίνης αξίας 20 ευρώ.

Διακρίσεις στην εργασία: Σύμφωνα με τον Συνήγορο του Πολίτη, σημειώθηκαν διακρίσεις με βάση τη φυλή, το φύλο, την αναπηρία και την ηλικία. Ειδικότερα επισημαίνει ότι εργοδότες απολύουν γυναίκες εργαζόμενες από την εργασία κατά τη διάρκεια και αμέσως μετά την εγκυμοσύνη. Ορισμένοι εργοδότες είναι απρόθυμοι να διατηρήσουν υπαλλήλους που είχαν μερική αναπηρία.