Λειψυδρία – Ξηρασία: Ποιες περιοχές εκπέμπουν «σήμα» Kινδύνου – Oλόκληρο το σχέδιο αντιμετώπισης

 Αντιμέτωπες με τον κίνδυνο της λειψυδρίας και της ξηρασίας βρίσκονται πολλές περιοχές ανά την Ελλάδα. Τα «σημάδια» είναι ανησυχητικά ενόψει και της καλοκαιρινής περιόδου και ειδικά έπειτα από έναν σχετικά «άνυδρο» χειμώνα, καθώς οι βροχοπτώσεις ήταν περιορισμένες. Η κλιματική αλλαγή, για την οποία πολύ μελάνι έχει χυθεί διεθνώς, δεν αποτελεί ένα μακρινό σενάριο και θεωρητικό πεδίο διαλόγου, αλλά είναι πραγματικότητα και οι επιπτώσεις της γίνονται όλο και πιο εμφανείς.

Της Εύης Κατσώλη

Σύμφωνα με την 1η Αναθεώρηση των Σχεδίων Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής Ποταμών (ΣΔΛΑΠ) όλων των Υδατικών Διαμερισμάτων της χώρας που έχει καταρτίσει η Γενική Διεύθυνση Υδάτων, το 16% των περιοχών παρουσιάζουν κακή ποσοτική κατάσταση υπόγειων υδάτων.  Όπως αποκαλύπτει το enikos.gr, οι περιοχές για τις οποίες έχει σημάνει «συναγερμός» και βρίσκονται υπό… επιτήρηση είναι οι εξής:

Ανατολική Μακεδονία (Νέα Πέραμος Καβάλας)

Κεντρική Μακεδονία (Επανομή – Καλλικράτεια Χαλκιδικής, Θεσσαλονίκη – Κιλκίς, Λίμνες Κορώνειας – Βόλβης, Κατερίνη – Λιτόχωρο, Βέροια – Μελίκι – Αλεξάνδρεια, Αριδαία)

Θεσσαλία (Λάρισα – Καρδίτσα – Αλμυρός Βόλου)

Στερεά Ελλάδα (Δομοκός, Μαλεσίνα – Τραγάνα Φθιώτιδας, Άμφισσα – Ιτέα, Αιδηψός)

Αττική (Σαλαμίνα – Μέγαρα – Ασπρόπυργος, Μαραθώνας, Αίγινα)

Πελοπόννησος (Κόρινθος – Κιάτο, Άργος – Ναύπλιο, Τροιζήνα, Πόρτο Χέλι – Κρανίδι, Άστρος , Καλαμάτα, Μολάοι – Νεάπολη Λακωνίας, Κάτω Αχαΐα – Άραξος)

Ιόνια Νησιά – Δυτική Ελλάδα (Πεδινό τμήμα Ζακύνθου, Λευκάδα (Νυδρί – Βασιλική), Αμφιλοχία)

Κρήτη (Μεσσαρά Ηρακλείου Κρήτης, Ηράκλειο – Λιμένας Χερσονήσου – Μάλια, Βόρειο τμήμα Ν. Γαύδου)

Βόρειο Αιγαίο(Καμποχώρα – Μεσόκαμπος – Μαραθόκαμπος Ν. Σάμου, Ευρύτερη περιοχή πόλης Ν. Χίου, Κεντρικό τμήμα Ν. Λήμνου, Νοτιοδυτικό τμήμα Ν. Ψαρών)

Νότιο Αιγαίο (Καρδάμαινα Ν. Κω, Βόρειο τμήμα Ν. Κάσου, Πόθεια – Βαθύ Ν. Καλύμνου, Ν. Λειψοί, Κεντρικό τμήμα Ν. Σύρου, Λιβάδι Ν. Νάξου, Αδάμαντας Ν. Μήλου, Ν. Θήρα (Φηρά – Εμπορειός)

Ολόκληρος ο σχεδιασμός για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας

Στο πρόγραμμα μέτρων των Σχεδίων Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής Ποταμών περιλαμβάνονται ως προτάσεις, όπως αποκαλύπτει το enikos.gr, δράσεις που σχετίζονται και με την εξοικονόμηση νερού, μεταξύ των οποίων και η εκπόνηση ή η αναθεώρηση σχεδίου αντιμετώπισης φαινομένων λειψυδρίας και ξηρασίας. Τα μέτρα χωρίζονται σε δύο κατηγορίες και αφορούν τα μεν στην πρόληψη των επιπτώσεων, τα δε στην αντιμετώπιση αυτών.

Στα μέτρα πρόληψης περιλαμβάνονται καταρχάς εκείνα για τη διατήρηση της προσφοράς του νερού αλλά και εκείνα της ελάττωσης της ζήτησης – σπατάλης νερού.

Μέτρα διατήρησης της προσφοράς νερού

Τα μέτρα αυτά εν δυνάμει περιλαμβάνουν την επιτάχυνση ολοκλήρωσης των υδραυλικών έργων που τυχόν κατασκευάζονται, την ετοιμότητα σε εναλλακτικές πηγές υδροδότησης (όπως εφεδρικές γεωτρήσεις ή επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένων αστικών λυμάτων κλπ., συστηματική παρακολούθηση δικτύων για τυχόν διαρροές κ.ά.).

Μέτρα ελάττωσης της ζήτησης – σπατάλης νερού

Τα μέτρα αυτά περιλαμβάνουν -μεταξύ άλλων-,  και:

Ενημέρωση των χρηστών νερού, συνεχής και εξαντλητική για τη σπουδαιότητα του προβλήματος που πρόκειται να αντιμετωπίσουν τους επόμενους μήνες, καθώς και ενημέρωση από τους ξενοδόχους στους επισκέπτες για περιορισμό της κατανάλωσης νερού.

Προληπτικό έλεγχο δεξαμενών – δικτύων για διαρροές και επιδιορθώσεις.

Ενημέρωση για προληπτικό έλεγχο καλής λειτουργίας οικιακών δικτύων και δικτύων τουριστικών μονάδων.

Έλεγχο και συστηματική καταγραφή στάθμης – παροχής, πηγών, υπόγειων, επιφανειακών.

Περιορισμός εποχιακών υδροβόρων καλλιεργειών.

Σύμφωνα με πληροφορίες του enikos.gr, τα μέτρα για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας και της ξηρασίας, περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων και:

Απαγόρευση ποτισμάτων εκτός πρωινών και βραδινών ωρών, απαγόρευση ποτισμάτων όταν η ένταση του ανέμου είναι ισχυρή, παροχή κινήτρων για τη μείωση της κατανάλωσης, πχ. μείωση τιμής/κ.μ. σε όσους εφαρμόζουν στάγδην άρδευση, επιβολή και τήρηση ελλειμματικής άρδευσης ανά καλλιέργεια και περιοχή

Απαγόρευση πλύσης αυτοκινήτων, αυλών, κοινόχρηστων χώρων κλπ. με νερό ύδρευσης

Εφαρμογή κλιμακωτού τιμολογίου άρδευσης και σε περίπτωση υπέρβασης της καθορισμένης ανά στρέμμα ποσότητας, ως μέτρο να αυξάνεται η τιμή χρέωσης ή και η διακοπή παροχής.

Εκτός των παραπάνω μέτρων, προτείνεται, οι αρμόδιες υπηρεσίες να εντατικοποιήσουν τον έλεγχο τήρησης των όρων των αδειών χρήσεως νερού για τις ιδιωτικές γεωτρήσεις και ειδικότερα της απολήψιμης ποσότητας, δεδομένου ότι η αρδευτική περίοδος ορίζεται μεταξύ Απριλίου και Οκτωβρίου.

Η Γενική Γραμματεία Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων του ΥΠΕΝ, σχεδιάζει και αξιολογεί την εθνική στρατηγική για την προστασία και διαχείριση των υδάτων, παρακολουθεί, συντονίζει και ελέγχει την εφαρμογή της στο πλαίσιο της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ, των συναφών κοινοτικών οδηγιών και της εθνικής νομοθεσίας.

Η περίπτωση της Κρήτης

Η Διεύθυνση Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της, ολοκλήρωσε την «κατάρτιση σχεδίου δράσης για την αντιμετώπιση ξηρασίας – λειψυδρίας στην περιφέρεια της, έργο που χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Κρήτη 2014-2020.

Η Κρήτη «χωρίστηκε» σε 9 ομάδες – υπολεκάνες με βάση το υδατικό καθεστώς αλλά και τις ανάγκες της κάθε περιοχής σε νερό:

Για κάθε ομάδα-υπολεκάνη προσδιορίστηκε το υδατικό ισοζύγιό της με βάση τις εισροές (βροχόπτωση, διήθηση κλπ.) και τις εκροές (αντλήσεις, έξοδος προς θάλασσα, επιφανειακές απορροές κλπ.) και στη συνέχεια εκτιμήθηκε το πόσο ευάλωτη είναι η κάθε ομάδα σε καταστάσεις ξηρασίας.

Ακολούθησε η επιλογή του Standardised Precipitation Index (SPI) ως κατάλληλου δείκτη ξηρασίας για την Κρήτη καθώς και ο υπολογισμός του για κάθε ομάδα-υπολεκάνη με βάση τα βροχομετρικά δεδομένα από το 1973 έως το 2010 από 60 μετεωρολογικούς σταθμούς.

Οι δείκτες ξηρασίας παρέχουν μια σαφή διαχρονική εικόνα της υγρής και ξηρής κατάστασης μιας περιοχής. Επομένως συγκρίνοντας για το τρέχον έτος το ύψος της βροχόπτωσης μιας περιοχής ανά τρίμηνο ή εξάμηνο με τον αντίστοιχο δείκτη ξηρασίας, μπορεί να προγνωστεί με αρκετά καλή πιθανότητα για το αν έτος που διανύουμε θα είναι ξηρό ή υγρό και έτσι να ληφθούν έγκαιρα συγκεκριμένα μέτρα δράσης με έμφαση στις ευάλωτες περιοχές.

Ως τελικό αποτέλεσμα του έργου είναι η παράδοση των δεικτών ξηρασίας, η αξιολόγηση του επιπέδου ξηρασίας σε τέσσερα επίπεδα δηλαδή απλής επιτήρησης, αυξημένης επιτήρησης, κατάστασης συναγερμού και κατάστασης έκτακτης ανάγκης καθώς και η ανάληψη δράσεων μέσω ενός συγκεκριμένου Σχεδίου ανάλογα με το επίπεδο ξηρασίας του συγκεκριμένου έτους.

Όσον αφορά στις άμεσες ενέργειες για την υλοποίηση του Σχεδίου Δράσης (το οποίο καταλήγει σε Κανονιστική Απόφαση της Συντονίστριας της Α.Δ. Κρήτης) προβλέπεται μεταξύ άλλων, η δημιουργία Τμήματος στην Διεύθυνση Υδάτων με αρμοδιότητες (μεταξύ άλλων) τη συλλογή-επεξεργασία μετεωρολογικών μεταβλητών, υπολογισμό παραμέτρων, προσδιορισμό δεικτών ξηρασίας ανά 3-μηνο, 6-μηνο, 9-μηνο, εκτίμηση διαθέσιμων αποθεμάτων, εισήγηση για συγκεκριμένη κατάσταση επιπέδου ξηρασίας, ενημέρωση αρμοδίων αρχών-Υπηρεσιών για ανάληψη δράσης.