Ζανής Ρούσσας: O αυτοδίδακτος καλλιτέχνης της Σύρου

 Υπάρχουν δύο κατηγορίες ανθρώπων. Αυτοί που παίρνουν την Τέχνη πολύ στα σοβαρά και αυτοί που, χαλαροί, την υπηρετούν και την απολαμβάνουν ταυτόχρονα, χωρίς το άγχος μιας επερχόμενης έκθεσης ή μιας σκληρής κριτικής.

Ο Ζανής Ρούσσας ανήκει στη δεύτερη κατηγορία και το καταλαβαίνει αμέσως κανείς αν παρατηρήσει σχολαστικά τα έργα του. Δεν «εγκλωβίζεται» σε νόρμες και επιτηδευμένα υλικά που βρίσκει κανείς στο εμπόριο. Είναι ευγνώμων με όσα αλιεύει από το νησί του, τη Σύρο. Θαλασσόξυλα που ξεβράστηκαν σε κάποια ακτή, καπάκια από βελανίδια που βρίσκει στο δάσος, βότσαλα και ελαφρόπετρες που «ψαρεύει» από τις παραλίες. Και όχι μόνο. Παλιά κουτάλια και πιρούνια που θα κατέληγαν στα σκουπίδια, σκουριασμένα πριόνια, μαδημένα πινέλα, γυάλινα μπουκάλια, ό,τι πιάνει ο Ζανής γίνεται χρυσός.

Ο αυτοδίδακτος καλλιτέχνης έχει κι άλλη δουλειά. Πιο πεζή, με την οποία ωστόσο καταφέρνει να βιοπορίζεται. Ασχολείται με κουφώματα. Ίσως γι’ αυτό όταν συστήθηκε με την Τέχνη, ξεκίνησε να ζωγραφίζει πάνω σε παλιά παράθυρα.

«Η μητέρα μου κατάγεται από τη Σύρο. Ο πατέρας μου από την Άνδρο. Σε ηλικία 4 χρονών μετακομίσαμε από την Αθήνα στο νησί, κι από τότε δεν το έχω εγκαταλείψει. Δεν θα το άλλαζα με τίποτα, μάθαμε πλέον να ζούμε σε αυτό, με τα καλά του και τα κακά του» μου εξηγεί ο Ζανής. «Η ζωή στο νησί κυλάει ήρεμα, με αργούς ρυθμούς, ειδικά τον χειμώνα που δεν έχουμε πολύ κόσμο. Ζούμε πιο παρεΐστικα. Το καλοκαίρι έχει κόσμο παντού στο νησί, είναι αλλιώς. Έχει άλλη ομορφιά» μου λέει όταν τον ρωτώ για τις δυσκολίες που έχει η ζωή σε ένα νησί.

«Το πιο αγαπημένο μου έργο μέχρι στιγμής, είναι ένας μικρός ψαράς με το καλάμι του και το ψάρι που μόλις έχει πιάσει. Φτιαγμένος εξολοκλήρου με θαλασσόξυλα» μου λέει και μου εκμυστηρεύεται ότι πούλησε τον ψαρά σε κάποιον που ένιωσε ότι αγάπησε το μικρό γλυπτό. Από αυτό και μόνο καταλαβαίνει κανείς με πόση τρυφερότητα συμπεριφέρεται στα έργα που δημιουργεί. Γλυπτά που κρύβουν μέσα τους την αλμύρα του Αιγαίου. «Ένα μεγάλο μέρος των έργων μου αποτελείται από θαλασσόξυλα. Τα τελευταία χρόνια ωστόσο ξεκίνησα να προσθέτω στις κατασκευές μου και διάφορα μεταλλικά αντικείμενα, που προέρχονται από παλιά είδη κουζίνας τα οποία βρίσκω κάποιες φορές σε περιπάτους στο βουνό, και άλλοτε μου τα εμπιστεύονται ορισμένοι φίλοι».

Τον ρωτάω για τα αγαπημένα μου μέρη στη Σύρο. Μου απαντά ότι είναι όλες οι παραλίες και οι απόκρημνες πλαγιές του νησιού «μα πιο πολύ όλη η Απάνω Μεριά, όπως τη λέμε εδώ. Το πιο ακατοίκητο μέρος του νησιού με όμορφες παραλίες και διαδρομές όπου βρίσκω το μεγαλύτερο μέρος των υλικών που χρησιμοποιώ. Και φυσικά ο οικισμός της Άνω Σύρου, που με ηρεμεί και αντλώ μεγάλη έμπνευση από αυτόν».

Παρατηρώντας λίγο καλύτερα τα έργα του, νιώθω να αλληλεπιδρούν μαζί μου. Ο κιθαρίστας, για παράδειγμα, κάνει μια βαθιά υπόκλιση μετά το παρατεταμένο χειροκρότημά μου. Ο γαϊδαράκος λίγο πιο πάνω κοιτάζει προς το μέρος μου αφού τον έχω φωνάξει για να του χαϊδέψω τη ράχη. Οι κινήσεις τους, οι ευγενικές μορφές, προδίδουν την ψυχική ηρεμία του δημιουργού τους. «Αυτό δεν ξέρω πως μπορώ να το εξηγήσω» μου λέει «προσπαθώ τις ώρες που κλείνομαι στο εργαστήρι για να δημιουργήσω, να είμαι τελείως ήρεμος, υπομονετικός και να μην σκέφτομαι τίποτα άλλο. Ίσως, με κάποιο τρόπο αυτή ηρεμία να μεταδίδεται και στα γλυπτά που κάνω».

Αυτή η συζήτηση με τον Ζανή δεν θα είχε συμβεί ποτέ αν ο καλλιτέχνης δεν είχε ποστάρει λίγο πριν μπει το 2023 στον προσωπικό του λογαριασμό στο Facebook τη φωτογραφία με τον Ψαραντώνη. Είναι από αυτές τις λίγες φορές που τα social media κάνουν καλό.

Μετά τον Βαμβακάρη και τον Ψαραντώνη ποιος έχει σειρά; τον ρωτάω «Υπάρχει μια σκέψη. Και αυτή είναι μια προτομή του Τσε Γκεβάρα. Δεν βιάζομαι όμως. Θα ‘ρθει κι αυτό, στη ώρα του».

Και πού μπορούμε να βρούμε τα έργα σου Ζανή; τον ρωτάω γιατί το καλοκαίρι πλησιάζει και μια απόδραση στη Σύρο επιβάλλεται. «Υπάρχουν ορισμένα έργα μου στο εργαστήρι που διατηρώ στο χωριό μου, την Παρακοπή. Ένα μεγάλο μέρος αυτών όμως βρίσκονται επιτέλους μόνιμα στην Άνω Σύρο. Συγκεκριμένα σε μια μικρή γκαλερί που φτιάξαμε με αγάπη κ σεβασμό στον οικισμό, μαζί με μια εξαιρετική καλλιτέχνη χειροποίητων κοσμημάτων, την Φαίη Παπανίκου. Και η οποία άνοιξε τις πόρτες της για πρώτη φορά, πέρυσι τον Αύγουστο».

Πηγή:travel.gr/Φωτο Αγγελική Μπαλαγιάννη

ΠΗΓΗ