«H Eλλάς δεν δύναται πλέον να δεχτεί ουδένα πρόσφυγα»

 

Κωνσταντίνος Μπορδόκας

Μπορεί κάθε Πρωτοχρονιά να μεταφέρει μια υποσυνείδητη προσδοκία ότι το νέο έτος θα είναι

καλύτερο από το προηγούμενο, αλλά κάποιες φορές τα πράγματα είναι αντικειμενικά τόσο δύσκολα, που δεν υπάρχει ούτε αυτή η… χαραμάδα ελπίδας. Μια τέτοια Πρωτοχρονιά είναι σίγουρα εκείνη που ξημερώνει στην Ελλάδα ακριβώς πριν από 100 χρόνια, την 1η Ιανουαρίου 1923.

Την προαναφερθείσα περίοδο η χώρα βρίσκεται μέσα στη δίνη των βιβλικών διαστάσεων συνεπειών της Μικρασιατικής Καταστροφής, που έχει εξελιχθεί μόλις τέσσερις μήνες πριν, χωρίς να έχει ξεφύγει από τον Εθνικό Διχασμό που οδήγησε σε αυτήν, αδύναμες κυβερνήσεις εναλλάσσονται διαρκώς στην εξουσία, ενώ πόλεις και χωριά κατακλύζονται από εκατοντάδες χιλιάδες απελπισμένους πρόσφυγες. Η τύχη των τελευτών «παίζεται» ήδη από τον Οκτώβριο σε συνέδριο στην Ελβετία, που λίγους μήνες μετά οδηγεί στη Συνθήκη της Λωζάννης, που τερματίζοντας το εθνικό όραμα της Μεγάλης Ιδέας θέτει τα όρια της σύγχρονης Τουρκίας.

Σύμφωνα με ανακοίνωση του υπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας, μέχρι τις 15 Δεκεμβρίου του έτους έχουν καταφύγει στην Ελλάδα 868.186 πρόσφυγες -το 10% των οποίων είναι Τούρκοι, Αρμένιοι και Κιρκάσιοι-, ενώ προς τη χώρα κατευθύνονται άλλοι 52.000. Το απελπισμένο τηλεγράφημα του αρμόδιου υπουργού προς τον πρωθυπουργό Βενιζέλο είναι ενδεικτικό της τραγικότητας των στιγμών: «Η Ελλάς δεν δύναται πλέον να δεχτεί ουδένα πρόσφυγα απ’ οπουδήποτε και αν προέρχεται ούτος, δηλούσα ότι ουδέ άλλον χώρον, ουδέ πόρους έχει όπως περιθάλψει αυτούς». Ειδικά για όσους δεν είναι ομογενείς, το υπουργείο ζητά την αρωγή Ευρώπης και Αμερικής λέγοντας: «Η Ελλάς δεν δύναται να στεγάσει ούτε τους ομόαιμους αδελφούς». Για τη διαμονή τους στην πρωτεύουσα επιτάσσονται 170 σπίτια με 510 δωμάτια, ενώ για την περίθαλψή τους η κυβέρνηση σκέφτεται τη δημιουργία μηνιαίου προσφυγικού λαχείου, που με πεντακόσιες χιλιάδες λαχνούς των πενήντα λεπτών και τον πρώτο αριθμό να κερδίζει 15.000 δρχ. προσδοκά μηνιαία έσοδα 200.000 δρχ.

Και ενώ οι πρόσφυγες, περιμένοντας να επιστρέψουν στον τόπο τους, διοργανώνουν συλλαλητήρια κατά των φημών που κυκλοφορούν ότι στη Διάσκεψη της Λωζάννης επίκειται ανταλλαγή πληθυσμών, το υπουργείο Υγιεινής τούς ενημερώνει πως όσοι αρνηθούν τον εμβολιασμό και την εξέτασή τους από τις υγειονομικές επιτροπές θα στερηθούν παντός προσφυγικού ευεργετήματος και επιδόματος, ενώ θα τους ασκηθεί ποινική δίωξη.

Το ίδιο τραγικές είναι οι εξελίξεις για την ελληνική εθνική μειονότητα της Βορείου Ηπείρου, που καταγγέλλει πως η αλβανική κυβέρνηση, ακολουθώντας τουρκικές πρακτικές, επιδιώκει την πλήρη εξόντωσή της από τις πατρογονικές της εστίες, επιβάλλοντάς της βαρύτατη φορολογία επί ειδών πρώτης ανάγκης: «Καθ’ εκάστην λόγω της πείνης, ευρίσκονται πολλοί νεκροί εις τας οικίας των».

Σαν να μη φτάνουν αυτά, παρατηρείται τεράστια έλλειψη πετρελαίου, η αισχροκέρδεια στην αγορά κυριαρχεί, με τις εφημερίδες άλλοτε να παρακαλούν «Τι πρέπει να κάνωμεν για να το ανεύρωμεν; Να υποσχεθώμεν αύξηση της τιμής του;» και άλλοτε να απειλούν «…θα επικαλεσθούμε την εφαρμογήν της απειλής περί τουφεκισμού των αισχροκερδών».

Εορταστική αγορά χωρίς ψώνια

Οπως είναι κατανοητό από τα παραπάνω, μέσα σε αυτό το ασφυκτικό πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον η ατμόσφαιρα Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς κάθε άλλο παρά εορταστική είναι. Είναι χαρακτηριστικό πως, παρότι η κίνηση στα καταστήματα είναι η μισή από το προηγούμενο έτος, αφού οι τιμές είναι διπλάσιες ή τριπλάσιες, οι έμποροι δείχνουν απόλυτα ικανοποιημένοι, αφού περίμεναν ακόμα χειρότερα τα πράγματα.

Και ενώ στο εξωτερικό διαβάζουμε ότι μεταξύ Λονδίνου-Νέας Υόρκης εξελίσσεται «ενδιαφέρον πείραμα», το οποίο «παρέχει ελπίδας περί ταχέως αναπτύξεώς του από πρακτικής απόψεως του ασύρματου τηλεφώνου», στην Ελλάδα ο κόσμος εναποθέτει τις ελπίδες του στο πρωτοχρονιάτικο λαχείο της εποχής, που είναι το λαχείο του Στόλου, στο οποίο ο μεγαλύτερος τυχερός κερδίζει 80.000 δρχ.

Εκτός των πιτσιρικάδων, που είναι έτσι κι αλλιώς εναρμονισμένοι στο εορταστικό κλίμα, ιδιαίτερα χαρούμενοι είναι οι ζαχαροπλάστες, που βλέπουν αυξημένη κίνηση στα μαγαζιά τους, αφού οι νοικοκυρές επιλέγουν την ευκολία των αγοραστών γλυκών.

Αντίθετα απ’ ό,τι θα περίμενε κανείς, το επάγγελμα που, στην κυριολεξία, δεν «ανθεί» στις εορταστικές ημέρες είναι αυτό των ανθοπωλών, με τον πρόεδρο, μάλιστα, της Ανθοκηπουρικής Ενώσεως, που αριθμεί πάνω από 300 μέλη, να λέει σε συνέντευξή του πως ο κλάδος αντιμετωπίζει τόσο οξύ οικονομικό πρόβλημα που οδηγείται σε απεργία, ενώ αποκαλύπτει πως στην πρωτεύουσα υπάρχουν άνω των 3.000 κήπων -εκτός των αυλών-, αφού οι Αθηναίοι λατρεύουν τα λουλούδια.

Στην καλλιτεχνική ζωή της πόλης το σημαντικότερο γεγονός αποτελεί το ανέβασμα της παράστασης «Οιδίπους τύραννος» στο Βασιλικό Θέατρο, ενώ η μεγαλύτερη θεατρική επιτυχία της εποχής είναι «Οι Απάχηδες των Αθηνών» στο θέατρο «Αλάμπρα», όπου συμπληρώνουν τις 400 συνεχείς παραστάσεις, «ρεκόρ πρωτοφανές διά ελληνικόν έργον».