Οι ΗΠΑ, η Ρωσία και η Κίνα βρίσκονται σε πορεία σύγκρουσης, όπως αναφέρει το Foreign Policy το οποίο αποτελεί και τον βασικό εκφραστή της εξωτερικής πολιτικής της αμερικανικής ελίτ (την οποία ο Λευκός Οίκος διαχρονικά ακολουθάει κατά γράμμα εκτός της περιόδου διακυβέρνησης Ν.Τραμπ).
Η θεωρία της μετάβασης ισχύος λέει ότι η πτώση μιας κυρίαρχης μεγάλης δύναμης και η άνοδος ενός ανερχόμενου αμφισβητία συχνά οδηγεί σε πόλεμο και ορισμένοι ειδικοί ανησυχούν ότι οι ΗΠΑ, η Κίνα και η Ρωσία μπορεί να πέσουν σε αυτή την «Παγίδα του Θουκυδίδη».
«Αυτή την εβδομάδα, χιλιάδες φοιτητές πανεπιστημίων σε όλο τον κόσμο θα ξεκινήσουν για πρώτη φορά την εισαγωγή τους στα μαθήματα των διεθνών σχέσεων, γράφει στο Foreign Policy ο Matthew Kroenig, πολιτικός επιστήμονας, πρώην αξιωματούχος της CIA και αναπληρωτής διευθυντής του Scowcroft Center για τη Στρατηγικής και Ασφάλειας του Ατλαντικού Συμβουλίου.
Εάν οι καθηγητές τους είναι ενημερωμένοι για τον τρόπο με τον οποίο έχει αλλάξει ο κόσμος τα τελευταία χρόνια, θα τους διδάξουν ότι οι μεγάλες θεωρίες των διεθνών σχέσεων προειδοποιούν πως έρχεται σύγκρουση μεγάλων δυνάμεων.
Για δεκαετίες, η θεωρία των διεθνών σχέσεων παρείχε λόγους αισιοδοξίας – ότι οι μεγάλες δυνάμεις θα μπορούσαν να απολαμβάνουν κυρίως σχέσεις συνεργασίας και να επιλύουν τις διαφορές τους χωρίς ένοπλες συγκρούσεις.
Οι ρεαλιστικές θεωρίες των διεθνών σχέσεων επικεντρώνονται στην εξουσία και για δεκαετίες υποστήριζαν ότι ο διπολικός κόσμος του Ψυχρού Πολέμου και ο μονοπολικός μεταψυχροπολεμικός κόσμος που κυριαρχούνταν από τις ΗΠΑ ήταν σχετικά απλά συστήματα μη επιρρεπή σε πολέμους λανθασμένου υπολογισμού.
Υποστήριζαν επίσης ότι τα πυρηνικά όπλα αύξησαν το κόστος των συνεπειών μιας σύγκρουσης και έκαναν τον πόλεμο μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων αδιανόητο.
Συνεργασία και ανάπτυξη
Στο μεταξύ, οι φιλελεύθεροι θεωρητικοί υποστήριζαν ότι μια τριάδα αιτιωδών μεταβλητών (θεσμοί, αλληλεξάρτηση και δημοκρατία) διευκόλυνε τη συνεργασία και μετρίαζε τη σύγκρουση. Το πυκνό δίκτυο διεθνών θεσμών και συμφωνιών (Τα Ηνωμένα Εθνη, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, η Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Οπλων κ.λπ.) που θεσπίστηκαν μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο – και επεκτάθηκαν και από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου – παρείχαν βήμα στις μεγάλες δυνάμεις για να επιλύουν ειρηνικά τις διαφορές τους.
Επιπλέον, η οικονομική παγκοσμιοποίηση κατέστησε τις ένοπλες συγκρούσεις υπερβολικά δαπανηρές.
Γιατί να τσακωνόμαστε όταν οι δουλειές είναι καλές και όλοι πλουτίζουν; Τέλος, σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, οι δημοκρατίες είναι λιγότερο πιθανό να πολεμήσουν και πιο πιθανό να συνεργαστούν και τα μεγάλα κύματα εκδημοκρατισμού σε όλο τον κόσμο τα τελευταία 70 χρόνια έχουν κάνει τον πλανήτη πιο ειρηνικό μέρος.
Ταυτόχρονα, οι μελετητές του κονστρουκτιβισμού εξήγησαν πώς νέες ιδέες, κανόνες και ταυτότητες έχουν μεταμορφώσει τη διεθνή πολιτική σε μια πιο θετική κατεύθυνση.
Στο παρελθόν, η πειρατεία, η δουλεία, τα βασανιστήρια και οι επιθετικοί πόλεμοι ήταν κοινές πρακτικές. Με την πάροδο των ετών, ωστόσο, η ενίσχυση των κανόνων για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα ταμπού κατά της χρήσης όπλων μαζικής καταστροφής τοποθέτησαν προστατευτικά κιγκλιδώματα σε διεθνείς συγκρούσεις.
Καταρρέουν οι κατευναστικές δυνάμεις
Δυστυχώς, σχεδόν όλες αυτές οι κατευναστικές δυνάμεις φαίνεται να καταρρέουν μπροστά στα μάτια μας. Οι κύριες κινητήριες δυνάμεις της διεθνούς πολιτικής, σύμφωνα με τη θεωρία των διεθνών σχέσεων, υποδηλώνουν ότι ο νέος Ψυχρός Πόλεμος μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών, της Κίνας και της Ρωσίας είναι απίθανο να είναι ειρηνικός.
Ας ξεκινήσουμε με την πολιτική εξουσίας. Εισερχόμαστε σε έναν πιο πολυπολικό κόσμο. Βεβαίως, οι Ηνωμένες Πολιτείες εξακολουθούν να είναι η ηγετική δύναμη στον κόσμο, σύμφωνα με σχεδόν όλα τα αντικειμενικά κριτήρια, αλλά η Κίνα έχει ανέλθει για να καταλάβει δυναμικά τη δεύτερη θέση στη στρατιωτική και οικονομική ισχύ.
Η Ευρώπη είναι μια οικονομική και ρυθμιστική υπερδύναμη από μόνη της. Μια πιο επιθετική Ρωσία διατηρεί το μεγαλύτερο απόθεμα πυρηνικών όπλων στη Γη. Και μεγάλες δυνάμεις στον αναπτυσσόμενο κόσμο – όπως η Ινδία, η Ινδονησία, η Νότια Αφρική και η Βραζιλία – επιλέγουν έναν μη ευθυγραμμισμένο δρόμο.
Οι ρεαλιστές υποστηρίζουν ότι τα πολυπολικά συστήματα είναι ασταθή και επιρρεπή σε μεγάλους πολέμους λανθασμένου υπολογισμού. Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος είναι ένα κλασικό παράδειγμα.
Τα πολυπολικά συστήματα είναι ασταθή εν μέρει επειδή κάθε χώρα πρέπει να ανησυχεί για πολλαπλούς πιθανούς αντιπάλους. Πράγματι, επί του παρόντος, το υπουργείο Αμυνας των ΗΠΑ ανησυχεί για πιθανές ταυτόχρονες συγκρούσεις με τη Ρωσία στην Ευρώπη και την Κίνα, στον Ινδο-Ειρηνικό.
Επιπλέον, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν έχει δηλώσει ότι η χρήση στρατιωτικής βίας παραμένει στο τραπέζι ως έσχατη λύση για την αντιμετώπιση του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν. Ενας πόλεμος τριών μετώπων δεν αποκλείεται.
Πόλεμοι λανθασμένου υπολογισμού
Οι πόλεμοι λανθασμένου υπολογισμού συχνά προκύπτουν όταν τα κράτη υποτιμούν τον αντίπαλό τους. Τα κράτη αμφιβάλλουν για τη δύναμη του αντιπάλου τους ή την αποφασιστικότητά τους να πολεμήσουν, οπότε τα δοκιμάζουν. Μερικές φορές, ο εχθρός μπλοφάρει και η πρόκληση αποδίδει. Αν όμως ο εχθρός είναι αποφασισμένος να υπερασπιστεί τα συμφέροντά του, μπορεί να προκύψει μεγάλος πόλεμος.
Μερικοί ρεαλιστές μελετητές προειδοποιούσαν εδώ και αρκετό καιρό ότι μια ρωσική επέμβαση στην Ουκρανία ερχόταν, και εξακολουθεί να υπάρχει η πιθανότητα ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία θα μπορούσε να εξαπλωθεί πέρα από τα σύνορα του ΝΑΤΟ, μετατρέποντας αυτή τη σύγκρουση σε μια άμεση ανάφλεξη ΗΠΑ – Ρωσίας.
Επιπλέον, υπάρχει ο κίνδυνος ο κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ να υπολογίσει λανθασμένα την Ταϊβάν. Η συγκεχυμένη πολιτική «στρατηγικής ασάφειας» της Ουάσιγκτον ως προς το αν θα υπερασπιστεί το νησί, απλώς αυξάνει την αστάθεια.
Ο Μπάιντεν έχει πει ότι θα υπερασπιστεί την Ταϊβάν, αλλά ο δικός του Λευκός Οίκος τον διέψευσε. Πολλοί ηγέτες είναι μπερδεμένοι, συμπεριλαμβανομένου πιθανώς του Σι. Μπορεί να πιστεύει λανθασμένα ότι θα μπορούσε να εξαπολύσει μια επίθεση στην Ταϊβάν – μόνο και μόνο επειδή θεωρεί πως οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα επέμβουν βίαια για να τον σταματήσουν.
Επιπλέον, αφού αρκετοί Αμερικανοί πρόεδροι έχουν απειλήσει με «όλες τις επιλογές στο τραπέζι» για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα χωρίς να τις πραγματοποιήσουν, η Τεχεράνη μπορεί να υποθέσει ότι έχει τη δυνατότητα να προχωρήσει στην κατασκευή πυρηνικής βόμβας χωρίς να δεχθεί απάντηση από τις ΗΠΑ. Εάν το Ιράν κάνει λάθος εκτίμηση για την αποφασιστικότητα του Μπάιντεν, θα μπορούσε να προκύψει πόλεμος.
Οι ρεαλιστές επικεντρώνονται επίσης στις αλλαγές στην ισορροπία δυνάμεων και ανησυχούν για την άνοδο της Κίνας και τη σχετική παρακμή των Ηνωμένων Πολιτειών.
Η θεωρία της μετάβασης ισχύος λέει ότι η πτώση μιας κυρίαρχης μεγάλης δύναμης και η άνοδος ενός ανερχόμενου αμφισβητία συχνά οδηγεί σε πόλεμο. Ορισμένοι ειδικοί ανησυχούν ότι η Ουάσιγκτον και το Πεκίνο μπορεί να πέσουν σε αυτή την «Παγίδα του Θουκυδίδη».
Μια πιο προσεκτική ματιά στα ιστορικά αρχεία δείχνει ότι οι αμφισβητίες μερικές φορές ξεκινούν επιθετικούς πολέμους όταν ματαιώνονται οι επεκτατικές φιλοδοξίες τους.
Οπως η Γερμανία στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και η Ιαπωνία στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ρωσία μπορεί να επιτίθεται για να αντιστρέψει την παρακμή της και η Κίνα μπορεί επίσης να είναι αδύναμη και επικίνδυνη.
Ο ρόλος της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης
Μερικοί άνθρωποι μπορεί να υποστηρίξουν ότι η πυρηνική αποτροπή θα εξακολουθεί να λειτουργεί, αλλά η στρατιωτική τεχνολογία αλλάζει.
Ο κόσμος βιώνει μια «Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση» καθώς οι νέες τεχνολογίες – όπως η τεχνητή νοημοσύνη, η κβαντική υπολογιστική και οι επικοινωνίες, η προσθετική κατασκευή, η ρομποτική, οι υπερηχητικοί πύραυλοι, η κατευθυνόμενη ενέργεια και άλλες – υπόσχονται να μεταμορφώσουν την παγκόσμια οικονομία, τις κοινωνίες και το πεδίο της μάχης.
Πολλοί ειδικοί στον τομέα της άμυνας πιστεύουν ότι βρισκόμαστε στις παραμονές μιας νέας επανάστασης στις στρατιωτικές υποθέσεις. Είναι πιθανό ότι αυτές οι νέες τεχνολογίες θα μπορούσαν, όπως τα τανκς και τα αεροσκάφη στις παραμονές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, να δώσουν ένα πλεονέκτημα στους στρατούς που οδηγούνται στην αντιπαράθεση, καθιστώντας τον πόλεμο πιο πιθανό.
Τουλάχιστον, αυτά τα νέα οπλικά συστήματα θα μπορούσαν να προκαλέσουν σύγχυση στις εκτιμήσεις της ισορροπίας δυνάμεων, συμβάλλοντας στους παραπάνω κινδύνους λανθασμένου υπολογισμού.
Η Κίνα, για παράδειγμα, ηγείται σε αρκετές από αυτές τις τεχνολογίες, συμπεριλαμβανομένων των υπερηχητικών πυραύλων, ορισμένων εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης και κβαντικής υπολογιστικής.
Αυτά τα πλεονεκτήματα – ή ακόμη και η εσφαλμένη αντίληψη στο Πεκίνο ότι αυτά τα πλεονεκτήματα μπορεί να υπάρχουν – θα μπορούσαν να δελεάσουν την Κίνα να εισβάλει στην Ταϊβάν.
Το κεντρικό ρήγμα στο διεθνές σύστημα
Ο ελεύθερος κόσμος αναγνωρίζει ότι εξαρτάται υπερβολικά οικονομικά από τους εχθρούς του στη Μόσχα και το Πεκίνο και αποσυνδέεται όσο πιο γρήγορα μπορεί. Οι δυτικές εταιρείες αποσύρθηκαν από τη Ρωσία εν μία νυκτί. Η νέα νομοθεσία και οι κανονισμοί στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρώπη και την Ιαπωνία περιορίζουν το εμπόριο και τις επενδύσεις στην Κίνα.
Είναι απλώς παράλογο για τη Wall Street να επενδύει σε κινεζικές εταιρείες τεχνολογίας που συνεργάζονται με τον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό της Κίνας για την ανάπτυξη όπλων που προορίζονται να σκοτώσουν Αμερικανούς.
Αλλά και η Κίνα αποσυνδέεται από τον ελεύθερο κόσμο. Ο Σι απαγορεύει στις κινεζικές εταιρείες τεχνολογίας να εισαχθούν στη Wall Street, για παράδειγμα, επειδή δεν θέλει να μοιράζεται ιδιοκτησιακές πληροφορίες με τις δυτικές δυνάμεις.
Η δημοκρατική θεωρία της ειρήνης λέει ότι οι δημοκρατίες συνεργάζονται με άλλες δημοκρατίες. Αλλά το κεντρικό ρήγμα στο διεθνές σύστημα σήμερα, όπως εξηγεί ο Μπάιντεν, είναι «η μάχη μεταξύ δημοκρατίας και απολυταρχίας».
Τώρα βέβαια πως μπορεί να αποκαλέσει κάποιος τις ΗΠΑ «δημοκρατία» με σοβαρές υπόνοιες για εκλογική νοθεία στις εκλογές του 2020 είναι ένα ζήτημα.
Πολλοί λόγοι να ανησυχούμε
Επιπλέον, 2.500 χρόνια θεωρίας και ιστορίας υποδηλώνουν ότι οι δημοκρατίες τείνουν να κερδίζουν αυτούς τους σκληρούς ανταγωνισμούς ισχύος και οι απολυταρχίες πυροδοτούνται καταστροφικά στο τέλος.
Δυστυχώς, οι διευκρινιστικές στιγμές που κάμπτουν την ιστορία σε ένα τόξο προς τη δικαιοσύνη συχνά εμφανίζονται μόνο μετά από πολέμους μεγάλων δυνάμεων.
Ας ελπίσουμε ότι οι σημερινοί εισερχόμενοι φοιτητές δεν θα αναπολούν στις τελετές αποφοίτησής τους το πού βρίσκονταν όταν ξεκίνησε ο Γ’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Αλλά η θεωρία των διεθνών σχέσεων μας δίνει πολλούς λόγους να ανησυχούμε.»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου