Η Ρωσία μπορεί να στριμώξει τη Δύση βραχυπρόθεσμα, αλλά χάνει τη θέση της ως ενεργειακή υπερδύναμη
Τα μεγάλα πετρελαϊκά σοκ της δεκαετίας του 1970 δίδαξαν στους δυτικούς πολιτικούς ένα νηφάλιο μάθημα για την ισχύ των υπερδυνάμεων της ενέργειας στον κόσμο.
Πενήντα χρόνια αργότερα, αυτό το μάθημα διδάσκεται ξανά από την αρχή.Η Ρωσία αντεπιτίθεται στις κυρώσεις της Δύσης περιορίζοντας την παροχή φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Η προοπτική μιας πλήρους διακοπής του ρωσικού φυσικού αερίου προκαλεί σχεδόν πανικό στην Ευρώπη, καθώς η Γερμανία και άλλες μεγάλες οικονομίες σκέφτονται να βάλουν δελτίο στην ενέργεια αυτό το χειμώνα. Εν τω μεταξύ, ο Τζο Μπάιντεν —που ανησυχεί από την εκτίναξη των τιμών της βενζίνης ενόψει των ενδιάμεσων εκλογών— αναγκάστηκε να ξεχάσει τη ρητορική της προεκλογικής του εκστρατείας ότι αντιμετωπίζει τη Σαουδική Αραβία ως παρία. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ θα πάει στο Ριάντ τον επόμενο μήνα για να κάνει έκκληση στους Σαουδάραβες να αντλήσουν περισσότερο πετρέλαιο.
Το μάθημα φαίνεται να είναι απλό και αποκαρδιωτικό. Το 2022 —όπως και το 1973— οι μεγάλοι παραγωγοί πετρελαίου του κόσμου μπορούν ακόμα να κάνουν τις μεγαλύτερες πολιτικές δυνάμεις του κόσμου να χορεύουν στο ρυθμό τους.
Αλλά κοιτάξτε πιο πέρα και θα φανεί ότι η γεωπολιτική της ενέργειας είναι πολύ πιο περίπλοκη. Η Ρωσία έχει ισχύ βραχυπρόθεσμα, αλλά η θέση της θα επιδεινωθεί δραματικά τα επόμενα τρία χρόνια. Η Αμερική έχει μεγάλο πρόβλημα βραχυπρόθεσμα, αλλά βρίσκεται σε ισχυρή θέση μακροπρόθεσμα.
Είναι η ΕΕ που έχει τα μεγαλύτερα βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα προβλήματα. Παρά τις γενναίες συζητήσεις για διαφοροποίηση και απαλλαγή από τις εκπομπές άνθρακα, οι Ευρωπαίοι απέχουν ακόμη πολύ από την εύρεση μιας βιώσιμης νέας ενεργειακής στρατηγικής.
Η Ρωσία και η ΕΕ έχουν εγκλωβιστεί σε έναν αγώνα ενάντια στο χρόνο. Ο ρωσικός στόχος είναι ξεκάθαρα να δημιουργηθεί μια οικονομική κρίση στην Ευρώπη αυτόν τον χειμώνα – αποδυναμώνοντας έτσι την υποστήριξη της ΕΕ προς την Ουκρανία. Η κυβέρνηση της Ουγγαρίας, που διακρίνεται για την επιεική της στάση απέναντι στον Πούτιν, ήδη πιέζει για γρήγορη κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία, επικαλούμενη τον κίνδυνο οικονομικής καταστροφής.
Οι Ευρωπαίοι έχουν αρκετούς μήνες πριν από το χειμώνα για να προετοιμαστούν για την επερχόμενη ρωσική στρέβλωση. Αλλά ακόμα κι αν οι τακτικές πίεσης της Μόσχας λειτουργήσουν βραχυπρόθεσμα, μακροπρόθεσμα ο Πούτιν καταστρέφει έναν από τους βασικούς πυλώνες της ρωσικής ισχύος.
Η Ευρώπη πήρε τώρα ένα πικρό μάθημα για τους κινδύνους της ενεργειακής εξάρτησης από τη Ρωσία και είναι αποφασισμένη να μην είναι ποτέ ξανά τόσο ευάλωτη. Ένας ανώτερος Γερμανός αξιωματούχος λέει: «Πριν από τον πόλεμο, η Ρωσία έβλεπε 30 ακόμη χρόνια εγγυημένων εσόδων από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Τώρα βλέπει 3».
Ακόμη και βραχυπρόθεσμα, η διακοπή των εξαγωγών φυσικού αερίου της Ευρώπης είναι ένα επικίνδυνο παιχνίδι για τη Ρωσία. Περίπου 1 δισ. ευρώ την ημέρα εξακολουθεί να ρέει στα ταμεία της Ρωσίας, κυρίως από την Ευρώπη. Εάν ο Πούτιν θυσιάσει αυτά τα έσοδα, η ικανότητά του να διεξάγει πόλεμο θα μειωθεί γρήγορα.
Η Ρωσία μπορεί να βρει εναλλακτικές αγορές για το πετρέλαιο της σχετικά εύκολα — αυτό το μαρτυρά η προθυμία με την οποία η Ινδία και η Κίνα αυξάνουν τις εισαγωγές του πετρελαίου της με έκπτωση. Αλλά το αέριό της εξάγεται με αγωγούς και οι μεγάλοι αγωγοί κατευθύνονται προς την Ευρώπη. Η κατασκευή νέων στην Κίνα θα διαρκέσει χρόνια, επομένως η Ρωσία θα μπορούσε σύντομα να βρεθεί αντιμέτωπη με ένα λανθάνον περιουσιακό στοιχείο.
Η σοβαρότητα των ευρωπαϊκών προσπαθειών να απελευθερωθούν από την εξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια φαίνεται στα προγράμματα επισκέψεων των ηγετών της. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, βρέθηκε στο Ισραήλ και την Αίγυπτο, υπογράφοντας νέα συμφωνία για το φυσικό αέριο. Ο Όλαφ Σολτς, ο γερμανός καγκελάριος, επισκέφτηκε πρόσφατα τη Σενεγάλη και έριξε το βάρος στην ανάπτυξη ενός νέου κοιτάσματος αερίου εκεί.
Ωστόσο, παραμένει ένα μεγάλο ερώτημα σχετικά με το πόσο γρήγορα και ομαλά η Ευρώπη μπορεί να αντικαταστήσει τη ρωσική ενέργεια. Ορισμένα ανώτερα στελέχη της ενεργειακής βιομηχανίας είναι επιφυλακτικά κατ’ ιδίαν. Η κατάσταση τα επόμενα πέντε χρόνια είναι πιθανό να αφήσει την Ευρώπη σε δυσάρεστη θέση — με την ανάγκη για ρωσική ενέργεια να μειώνεται, αλλά όχι να εξαλείφεται, ενώ οι καταναλωτές αντιμετωπίζουν επίμονα υψηλότερες τιμές και η βιομηχανία αντιμετωπίζει επισφαλείς προμήθειες.
Η Αμερική, αντίθετα, βρίσκεται σε πολύ πιο άνετη θέση μακροπρόθεσμα. Σύμφωνα με τον Dan Yergin, κορυφαίο ενεργειακό αναλυτή, η Αμερική έχει εκτοπίσει τη Ρωσία ως το μεγαλύτερο εξαγωγέα ενέργειας στον κόσμο.
Οι υψηλότερες τιμές ενέργειας είναι βαριές για τους Αμερικανούς καταναλωτές, αλλά αποτελούν όφελος για τη βιομηχανία σχιστολιθικού αερίου των ΗΠΑ. Ένα μάθημα του πολέμου της Ουκρανίας είναι ότι είναι επικίνδυνο για μια χώρα να βασίζεται σε έναν γεωπολιτικό αντίπαλο για την ενέργειά της. Η Αμερική είναι πλέον ένας μεγάλος καθαρός εξαγωγέας ενέργειας, ενώ η Κίνα παραμένει σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένη από τις εισαγωγές.
Όμως η αμερικανική παραγωγή από μόνη της δεν μπορεί να προστατεύσει τους αμερικανούς καταναλωτές από την αύξηση των τιμών του πετρελαίου παγκοσμίως. Η επιθυμία της Αμερικής να απομονώσει όχι μόνο τη Ρωσία αλλά και το Ιράν και τη Βενεζουέλα ενίσχυσε τη θέση της Σαουδικής Αραβίας. Είναι αδύνατο, ακόμη και για τις ΗΠΑ, να αντιμετωπίζουν ταυτόχρονα όλους τους μεγάλους πετρελαιοπαραγωγούς του κόσμου ως παρίες. Και σε αντίθεση με τη Ρωσία ή το Ιράν, η Σαουδική Αραβία είναι ένας μακροχρόνιος σύμμαχος των ΗΠΑ.
Η πραγματική απειλή για τη θέση της Σαουδικής Αραβίας δεν είναι γεωπολιτική αλλά περιβαλλοντική. Η απαλλαγή από τις εκπομπές άνθρακα μπορεί τελικά να σημαίνει ότι ο κόσμος δεν αγοράζει πλέον αυτό που πουλάνε οι Σαουδάραβες.
Βραχυπρόθεσμα, ωστόσο, η παγκόσμια ενεργειακή κρίση που προκλήθηκε από τον πόλεμο στην Ουκρανία αυξάνει τη ζήτηση για μη ρωσικά ορυκτά καύσιμα — συμπεριλαμβανομένου του άνθρακα, του πιο βρώμικου καυσίμου. Η Γερμανία ανοίγει εκ νέου εργοστάσια παραγωγής ενέργειας από άνθρακα. Και η Κίνα προσκολλάται ακόμη πιο σφιχτά στην πιο αξιόπιστη μορφή εγχώριας παραγωγής ενέργειας – τον άνθρακα.
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία είναι κακά νέα για τον κόσμο. Μπορεί να είναι ακόμη χειρότερα νέα για τον πλανήτη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου