Γράφει ο Χρήστος Μπαρμπαγιαννίδης
Για μια τέτοιου βεληνεκούς προσωπικότητα, η οποία χαρακτήρισε με το όνομά της μια ολόκληρη εποχή, ο χρυσός αιώνας του Περικλή, θα μπορούσαμε να γράψουμε δεκάδες αναλύσεων και διαπιστώσεων.
Εδώ όμως θα επικεντρωθούμε στο να καταδείξουμε την πολεμική προετοιμασία, που επιμελήθηκε με δεξιοτεχνία ο ηγέτης της αθηναϊκής δημοκρατίας, κατά την διάρκεια του πρώτου μεγάλου διχασμού των Ελλήνων, του εικοσιεπτάχρονου Πελοποννησιακού πολέμου (431 – 404π.Χ).
Γεννήθηκε ανάμεσα στο 495 με 490π.Χ και κατά την έναρξη του μεγάλου πολέμου ήταν στη ηλικία των εξήντα περίπου ετών. Η εποχή στην οποία ήταν κύριος της πολιτικής ζωής της Αρχαίας Αθήνας, δηλαδή μεταξύ του 461π.Χ. και του 429π.Χ., ονομάζεται μέχρι σήμερα «Εποχή του Περικλή». Οδήγησε την πόλη του στη μεγαλύτερη ακμή της κατά την διάρκεια των συνεχόμενων δεκατεσσάρων ετών που εκλεγόταν στρατηγός.
Το κυριότερο αίτιο του Πελοποννησιακού πολέμου ήταν η τεράστια δύναμη που είχε αποκτήσει η Αθήνα, που την κατέστησε ως μια μεγάλη ιμπεριαλιστική αυτοκρατορία. Με μια γρήγορη αναδρομή, θα σημειώσουμε ότι με το τέλος των Μηδικών Πολέμων, η Αθήνα ανέλαβε τον ρόλο της ελευθερώτριας των ελληνικών πόλεων και στις δυο ακτές του Αιγαίου και όχι μόνο. Δημιούργησε την Δηλιακή συμμαχία, αλλά μετασχηματίστηκε σε ηγεμονία, αφού επέβαλλε στους «συμμάχους» της να πληρώνουν φόρο και έτσι έγινε εξουσιάστρια εκατοντάδων ελληνικών πόλεων – κρατών.
Τα μεγάλα έργα και η τεράστια οικονομική και πνευματική ανάπτυξη της Αθήνας στηρίχτηκαν πάνω στο ξεζούμισμα των υποτελών της πόλεων, όπως συμβαίνει πάντα, όταν μια ιμπεριαλιστική δύναμη ευημερεί εις βάρος άλλων, πιο αδύναμων, κρατών. Τα πενήντα χρόνια ανάμεσα στα Μηδικά και τον Πελοποννησιακό μεταμόρφωσαν την Αθήνα σε μια υπερδύναμη του τότε γνωστού κόσμου. Με το πρόσχημα της απελευθέρωσης των Ελλήνων, η Πελοποννησιακή συμμαχία, με ηγέτιδα την Σπάρτη, κήρυξε τον πόλεμο στην Αθηναϊκή δημοκρατία. Ήταν ένα κοσμοϊστορικό συμβάν, ένα τεράστιο γεγονός, που ενέπλεξε σε μια ατελείωτη δίνη όλο τον Μεσογειακό κόσμο. Όπως προέβλεψε ο εμβριθής και αντικειμενικός Θουκυδίδης, ο ιστορικός του πολέμου «ότι θα είναι ο σπουδαιότερος από όλους τους παλαιότερους πολέμους, επειδή, όταν άρχισε, οι δυο αντίπαλοι ήταν στην ακμή της δύναμής τους, ήταν καλά προετοιμασμένοι και όλοι οι άλλοι Έλληνες έπαιρναν ή ήταν έτοιμοι να πάρουν το μέρος του ενός ή του άλλου».
Ο Περικλής έζησε μόνο τα δυο πρώτα χρόνια του μεγάλου πολέμου, επειδή προσβλήθηκε από τον φοβερό λοιμό που έπληξε την πολιορκημένη Αθήνα. Ήταν το μόνο που δεν είχε προβλέψει! Οι διάδοχοί του αποδείχτηκαν κατώτεροι των περιστάσεων, αλλά η Αθήνα άντεξε ακόμα είκοσι πέντε χρόνια και νικήθηκε μόνο από το άφθονο περσικό χρήμα που ενίσχυσε τους Πελοποννήσιους. Οι Αθηναίοι μπορούσαν να κερδίσουν, όταν το 425π.Χ κατέλαβαν την Σφακτηρία, το νησάκι απέναντι από την Πύλο. Το γεγονός αυτό συντάραξε την κοινή γνώμη, αφού για πρώτη φορά στην ιστορία σπαρτιατικός στρατός παραδόθηκε! Η Σπάρτη εσπευσμένα ζήτησε ειρήνη με ευνοϊκότατους όρους για την Αθήνα, αλλά η δημαγωγοί ηγέτες της δεν δέχτηκαν. Τόσο πολύ είχε αποκτηνωθεί η ανθρώπινη φύση, όπως σημειώνει ο μεγάλος ιστορικός Θουκυδίδης, που δεν τους αρκούσε μόνο η νίκη στον πόλεμο, αλλά ήθελαν να καταστρέψουν ολοκληρωτικά ο ένας τον άλλον!
Λίγο πριν ξεκινήσει ο πόλεμος, ο Περικλής είχε θέσει τις βάσεις της στρατηγικής που θα ακολουθούσε η Αθήνα. Με μεγάλη αυτοπεποίθηση και ίσως υπεροψία, θεώρησε τον πόλεμο καλοδεχούμενο, απορρίπτοντας το τελεσίγραφο με τις υπερβολικές απαιτήσεις των Λακεδαιμονίων, οι οποίες ήταν να λυθεί η πολιορκία της Ποτίδαιας, να αποδώσει η Αθήνα στην Αίγινα την ανεξαρτησία της και να ανακληθεί το Μεγαρικό ψήφισμα. Ο Περικλής σωστά τόνισε πως αν η Αθήνα ενέδιδε σ’ αυτά, οι Πελοποννήσιοι θα προέβαλλαν νέες απαιτήσεις.
Στους λόγους του στην εκκλησία του δήμου, επισήμαινε πάντα πως οι αντίπαλοι θα έπρεπε να συνεισφέρουν αναγκαστικές εισφορές, ενώ η Αθήνα είχε ήδη τεράστιο αποθεματικό ταμείο, γιατί πίστευε σωστά πως τον πόλεμο τον κερδίζει το χρήμα. Οι Πελοποννήσιοι θα έπρεπε κάποιους μήνες τον χρόνο να καλλιεργούν τα χωράφια τους για τα προς το ζην, ενώ οι Αθηναίοι λάμβαναν τις εισφορές από τους υποτελείς αβίαστα και ακούραστα.
Επιπλέον, ο Περικλής τόνιζε πως σε μια κατά παράταξη μάχη οι εχθροί ήταν πιο δυνατοί, αλλά είχε σκοπό με τον πανίσχυρο στόλο να διεξάγει επιχειρήσεις ταυτόχρονα και σε διαφορετικά μέρη, ώστε να μη μπορούν να συντονιστούν, αφού η Πελοποννησιακή συμμαχία είχε πολλά μέλη και όλοι είχαν από μια ψήφο. Έτσι, θα δημιουργούνταν τριγμοί και ρήξεις, αν οι Αθηναίοι χτυπούσαν σε πολλά σημεία, και η καθεμιά πόλη θα έτρεχε να υπερασπιστεί τον τόπο της.
Επίσης, σημείωνε ότι οι εχθροί είχαν ανάξιο αναφοράς στόλο και πως θα ήταν δύσκολο να χτίσουν οχυρά και να πολιορκήσουν μια τεράστια πόλη σαν την Αθήνα. Είχε την πεποίθηση πως δεν ήταν δυνατόν άνθρωποι γεωργοί να κατορθώσουν κάτι αξιόλογο απέναντι σε μια θαλασσοκράτειρα, την στιγμή που θα έχει αποκλείσει με τα καράβια της τους εχθρούς της. Ακόμα και αν οι εχθροί πρόσφεραν μεγαλύτερους μισθούς στους ξένους ναύτες που υπηρετούσαν στα αθηναϊκά καράβια για να αλλάξουν στρατόπεδο, του φαινόταν ανόητο να εγκαταλείψουν και να συμπολεμήσουν με εκείνους που έχουν τις μικρότερες ελπίδες νίκης.
Με λίγα λόγια, είχε την άποψη ότι αν εισέβαλλαν οι εχθροί στην Αττική (κάτι που συνέβη αρκετές φορές), οι ίδιοι θα πήγαιναν με τα καράβια τους στα δικά τους μέρη και θα τα κατέστρεφαν, ενώ η Αθήνα θα είχε ανέγγιχτες τις υπερπόντιες κτήσεις της. Πρότεινε να σκέφτονται σα να ήταν νησιώτες και να εγκαταλείψουν τα κτήματά τους και τα χωράφια τους και να επικεντρωθούν στην διατήρηση της θαλασσοκρατορίας τους. Όπως επισήμανε δεν έπρεπε να θρηνούν τα σπίτια και τα κτήματα που θα χάσουν, αλλά τους ανθρώπους: «δεν είναι τα άψυχα που κάνουν τους ανθρώπους, αλλά οι άνθρωποι που κάνουν τα άψυχα». Μάλιστα πρότεινε να καταστρέψουν οι ίδιοι τα κτήματά τους για να δείξουν πως δεν πρόκειται να υποκύψουν! Ο λαός των Αθηνών ψήφισε τον πόλεμο συμφωνώντας απόλυτα με τον μεγάλο του ηγέτη.
Λίγο πριν γίνει η πρώτη εισβολή των Πελοποννησίων στην Αττική, ο Περικλής υποπτεύθηκε ότι ίσως ο Αρχίδαμος, βασιλεύς των Λακεδαιμονίων και προσωπικός του φίλος, δώσει εντολή να μη καταστραφούν τα κτήματά του, είτε λόγω της φιλίας τους είτε για να τον εκθέσει στους συμπολίτες τους, έτσι ανακοίνωσε στον λαό για να γνωρίζει ότι συνδέεται με φιλία με τον Αρχίδαμο και ότι αν δεν καταστραφεί η περιουσία του, την χαρίζει στον αθηναϊκό δήμο για να μη δημιουργηθούν υποψίες εις βάρος του!
Έδωσε εντολή να μεταφερθεί μέσα στα τείχη όλος ο πληθυσμός της υπαίθρου μαζί με την κινητή περιουσία τους. Τόνισε πως δεν έπρεπε να επιχειρηθεί καμιά έξοδος από την πόλη, αλλά να την φρουρούν και να ετοιμάσουν το ανίκητο ναυτικό τους για τις εξορμήσεις του. Ενημέρωσε τον λαό πως η πόλη είχε ετήσιο εισόδημα εξακόσια τάλαντα, από τις εισφορές των συμμάχων και αποθεματικό ταμείο έξι χιλιάδες τάλαντα σε ασημένια νομίσματα (τεράστιο ποσό ακόμα και για τα σημερινά οικονομικά δεδομένα)! Ακόμα και αν τους τελείωναν οι πόροι (κάτι που ούτε κατά διάνοια θεωρούσε ότι θα συμβεί) είχαν το χρυσάφι από το άγαλμα της Αθηνάς στον Παρθενώνα που θα απέδιδε σαράντα τάλαντα χρυσό και πως μετά από τη νίκη τους θα έπρεπε να το αποκαταστήσουν.
Για την στρατιωτική προετοιμασία γνωστοποίησε την δύναμή της στον δήμο. Είπε ότι είχαν δεκατρείς χιλιάδες οπλίτες, εκτός από τους δεκαέξι χιλιάδες που ήταν φρουροί στα διάφορα φρούρια και στα τείχη της πόλης. Οι ιππείς ήταν χίλιοι διακόσιοι και οι τοξότες χίλιοι εξακόσιοι. Αλλά η μεγάλη τους δύναμη ήταν το τρομερό τους ναυτικό, που αποτελούνταν από τριακόσια ετοιμοπόλεμα καράβια, με δεκάδες χιλιάδες ναύτες!
Έτσι, ο πληθυσμός της Αττικής μεταφέρθηκε μέσα στα τείχη των Αθηνών (είναι αλήθεια ότι πολλοί με βαριά καρδιά, που εγκατέλειπαν την ύπαιθρο, αλλά εμπιστεύονταν τον Περικλή). Οι εχθροί εισέβαλλαν στην Αττική κατέστρεψαν την γη, ενώ οι Αθηναίοι με το ναυτικό ρήμαξαν διάφορα μέρη της Πελοποννήσου.
Κάπου εκεί στον δεύτερο χρόνο του πολέμου εμφανίστηκε ο τρομερός λοιμός στην Αθήνα, που τελικά θέρισε το ένα τρίτο του πληθυσμό. Ο λαός θεώρησε ότι ήταν υπεύθυνος ο Περικλής για όλα τα κακά, θυμήθηκε ότι καταστρεφόταν η γη του, η επιδημία τους έριξε εντελώς το ηθικό και έπαυσαν τον Περικλή από τα καθήκοντά του, τιμωρώντας τον και με πρόστιμο, σκεφτόμενοι μάλιστα και να συνθηκολογήσουν! Αλλά τον επόμενο χρόνο, με τις γνωστές μεταβολές του πλήθους, τον εξέλεξαν πάλι στρατηγό, διότι δεν έβρισκαν κανέναν καλύτερό του! Για άλλη μια φορά τους έπεισε να συνεχίσουν την ίδια στρατηγική που θα τους απέφερε την τελική νίκη. Όμως, προσβεβλημένος από τον λοιμό πέθανε τον Αύγουστο του 429π.Χ. Έζησε δυο χρόνια και έξι μήνες από την έναρξη του πολέμου. Ο επιστημονικότατος και βαθυστόχαστος Θουκυδίδης σημείωσε: «…ο Περικλής είχε μεγάλο κύρος και μεγάλες ικανότητες και αποδείχθηκε φανερώτατα ανώτερος χρημάτων. Ήταν γι’ αυτό σε θέση να συγκρατεί τον λαό χωρίς να περιορίζει την ελευθερία του. Δεν παρασυρόταν από τον λαό, αλλά εκείνος τον καθοδηγούσε. Δεν προσπαθούσε να αποκτήσει επιρροή με παράνομα μέσα και δεν κολάκευε το πλήθος με ρητορείες, και είχε τόσο μεγάλο κύρος, ώστε μπορούσε να τους εναντιωθεί και να προκαλέσει την οργή τους. Όταν καταλάβαινε ότι οι συμπολίτες του από υπεροψία, γίνονταν υπερβολικά τολμηροί, ενώ δεν το επέτρεπαν οι περιστάσεις, τους συγκρατούσε φοβίζοντάς τους με τα λόγια του κι όταν τους έβλεπε φοβισμένους χωρίς λόγο τους έδινε θάρρος. Έτσι η πολιτεία φαινομενικά ήταν δημοκρατία, ενώ πραγματικά την κυβερνούσε ο πρώτος της πολίτης… και δεν νικήθηκαν (οι Αθηναίοι) παρά μόνο όταν εξαντλήθηκαν από τον εσωτερικό σπαραγμό. Φαίνεται, λοιπόν, καθαρά ότι, στην αρχή του πολέμου, οι δυνάμεις της Αθήνας ήσαν περίσσιες και δικαιολογούσαν τις προβλέψεις του Περικλή που πίστευε ότι εύκολα θα μπορούσε να νικήσει μόνους τους Πελοποννησίους».
Θουκυδίδου: Ιστορία Α ΄- Β΄ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ της «ΕΣΤΙΑΣ» ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΓΓΕΛΟΣ Σ.ΒΛΑΧΟΣ
Πλούταρχου: Βίοι Παράλληλοι : Περικλής – Φάβιος Μάξιμος ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΚΤΟΣ
ΔΕΙΤΕ (ΕΔΩ) ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ!
Σου
άρεσε το άρθρο που μόλις διάβασες;
Εάν ναι βοήθησε μας με το να το κοινοποιήσεις στους φίλους σου.
Σε μια εποχή που το μυαλό μας δέχεται βροχή γκρίζων και ίσως μαύρων ειδήσεων Ο ΠΑΡΛΑΠΙΠΑΣ είναι ΜΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ με χιλιάδες άρθρα ενδιαφέροντα, χρήσιμα ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ προς ανάγνωση και ενημέρωση. Κάνοντας απλώς ένα κλικ διαβάζεις κάποιο ΝΕΟ και ενδιαφέρον ΑΡΘΡΟ χωρίς να κατευθύνεσαι σε ένα λαβύρινθο παραθύρων! Απλά δοκιμάστε μας και σίγουρα θα γίνουμε καθημερινή σας συνήθεια και η ευχάριστη ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ παρέα σας!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου