Στέλιος Μάινας: Άδικα κατηγόρησαν ως ανέραστο τον Παπαδιαμάντη - Είναι ο συγγραφέας της Ανάστασης

 Ο δημοφιλής πρωταγωνιστής Στέλιος Μάινας με αφορμή την πασχαλινή παράστασή του στο διαδίκτυο με διηγήματα του Παπαδιαμάντη μάς μίλησε για τις κακοποιητικές συμπεριφορές στον επαγγελματικό κλάδο του, τις ευθύνες της Λίνας Μενδώνη και το μάθημα που μας δίνει η περίπτωση Λιγνάδη.

O Στέλιος Μάινας έχει μακρούς, μεγάλους δεσμούς με το λόγο και το πνεύμα του Σκιαθίτη κοσμοκαλόγερου. Δεν είναι τυχαίο που για χρόνια συναντά και ξανασυναντά τα κείμενα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη και σκηνικά, έχοντας μυηθεί όσο λίγοι ηθοποιοί μας στη μεταφυσικότητα, την πνευματικότητα, την αισθαντικότητα των διηγημάτων του.

Η πανδημία άλλαξε τα δεδομένα. «Χτύπησε» το θέατρο και τους ανθρώπους του, που χάσανε τη δυνατότητα της επαφής τους με το κοινό τους. Τη βασική προϋπόθεση της τέχνης τους. Ο Μάινας, από τους πιο αξιόλογους και δημοφιλείς ηθοποιούς μας κι υποδειγματικούς και με όραμα θιασάρχες μας, αποφάσισε ημέρες Πάσχα, εν μέσω περιορισμών, με κλειστές τις θεατρικές σκηνές, να συναντήσει ξανά το Θείο Δράμα ως την Ανάσταση μέσα από τον παλλόμενο παπαδιαμάντειο λόγο, ερμηνεύοντας διαδικτυακά το Μοιρολόι της Φώκιας και το Έρως Ήρως, συνοδευόμενος από τους μουσικούς Κώστα Κωνσταντάτο και Ουρανία Πάντζιου.

Στη συνέντευξη που κάναμε, παρότι πάντοτε ανατρέχει στον κατανυκτικό, συγκλονιστικό Παπαδιαμάντη (θυμάται επί λέξη αποσπάσματα από το έργο του και μας τα λέει!) απαντά και στα ερωτήματά μας για τα αδιέξοδα του κλάδου του, την περίπτωση Λιγνάδη και τα ζητούμενα που προέκυψαν μετά το θεατρικό MeToo:

- Πώς θα περιγράφατε τη σχέση σας με τον Παπαδιαμάντη;

Την επομένη της πρωτοχρονιάς του 1911, σ’ ένα πέτρινο σπίτι, στη χώρα της Σκιάθου, ξαπλωμένος σ’ ένα παλιό στρώμα στο μικρό μεσοδωμάτιο μεταξύ κουζίνας και τραπεζαρίας, στο ισόγειο του πατρικού του σπιτιού, ο κυρ Αλέξανδρος, μετρά τις τελευταίες του ανάσες, στην πικρή ζωή του. Ξένος του κόσμου , και της σαρκός, όπως ο ίδιος είχε δηλώσει. Εξάλλου, έτσι αισθανόταν ο ίδιος, σε όλη του τη ζωή, αποσυνάγωγος, ένα ξωτικό, ένας αλαφροίσκιωτος για τους «κανονικούς» σύγχρονούς του.

Η λεπτομέρεια που μας συνδέει, εμάς τους ηθοποιούς, πέρα απ’ τη θεατρικότητα των κειμένων του και την ενάργεια τους, πέρα από το συγκλονιστικό του έργο, είναι πως «εκοιμήθη» έχοντας αγκαλιά ένα από τα αγαπημένα του αναγνώσματα, ένα έργο του Σαιξπήρου. Οι ρομαντικοί ισχυρίζονται πως ήταν ο Άμλετ. Έτσι θέλουμε να πιστεύουμε, κι ας μην είναι η πραγματικότητα. Ποιος νοιάζεται; Αλώστε τα διηγήματά του, ξεφεύγουν απ’ την πραγματικότητα και τον ρεαλισμό, και αντίθετα από την κατηγοριοποίηση που υπέστη του θρησκόληπτου ηθογράφου, ο Παπαδιαμάντης είναι πολλά, μα πάρα πολλά περισσότερα.

- Ποια είναι η σχέση του με το Θείο Δράμα; Είναι γνωστό πώς έψελνε το Πάσχα.

Ανάσταση, άνοιξη, αναγέννηση, φύση, ο Παπαδιαμάντης είναι συγγραφέας της φύσης. Ζει με αυτήν, αναπνέει με αυτήν. Εξ αντικειμένου λοιπόν, ο αναμένων την Ανάστασιν πρέπει να δεχτεί και την κάθοδο στον Άδη, το πένθος, τη μαυρίλα, τον θάνατο. Η μεταφυσική του Παπαδιαμάντη, που έχει δεσμούς αίματος με την Ορθοδοξία, προσδοκά Ανάσταση νεκρών, αναγέννηση, Άνοιξη. Είναι ο συγγραφεύς «Εαρινός και τροπαιοφόρος».

- Γιατί επιλέξατε για τη διαδικτυακή παράστασή σας τα δυο αυτά διηγήματά του;

Στο «Μοιρολόι της Φώκιας», η μικρή Ακριβούλα πέφτει με ένα μπλουμ και χάνεται στο κύμα, ενώ η μάμη της, ανέρχεται τον ανήφορο, και πιο κει, παραστάτης ένας βοσκός εξακολουθεί να παίζει το σουραύλι του, στο βράχο. Μεγαλοφυής παραβολή ομαλής και αδιατάραχης και ειρηνικής συνύπαρξης ζωής και θανάτου.

- Το «Έρως Ήρως»;

Για μένα είναι το κορυφαίο ανάγνωσμα πλήρους θεατρικότητος, για τον άδολο και αγνό έρωτα. Ο Παπαδιαμάντης αδίκως κατηγορήθηκε ως ανέραστος θρησκόληπτος. Ο ίδιος άλλωστε έγραφε: «Κάθε αμαρτία έχει και τη γλύκα της». Ο άνθρωπος έχει ανάγκη να περάσει απ’ το θνησιγενές για να οδηγηθεί στο επουράνιον.

«Εκ του προσκαίρου και φθαρτού έρωτος, παράγεται ο θείος και ουράνιος έρως».

Ο μικρός ναύτης, βλέποντας την αγαπημένη του, να προσάγεται σε γάμο, σκέφτεται το κακό… Τον φόνο… Θα τους πνίξω όλους, όλοι στο πάτο… Μα δεν το κάνει, τιμώντας τον έρωτα, την αγάπη. Το καλό είναι έρως, κι ο έρως πρέπει να είναι ήρως…

- Τόσο καιρό χωρίς θέατρο. Αντέχετε; Θα επανέλθετε εύκολα στη σκηνή;

Η αλήθεια είναι πως μετά από έναν χρόνο αφλογισία, δεν ξέρω πώς θα πάρω μπρος. Δηλαδή, έχω έναν ενδόμυχο φόβο, πώς θα πάρω πάλι μπροστά, γιατί το θέατρο θέλει εγρήγορση και αντανακλαστικά και τα δικά μου, μετά από αυτήν τη μακρόχρονη απραξία, έχουν ελαφρώς ατονίσει. Ελπίζω να επανέλθω.

- Ποια είναι η καταστροφή που έχει συντελεστεί στον χώρο σας από τον κορονοϊό;

Το θέατρο υπήρξε πριν από μας και φυσικά θα υπάρξει και μετά από μας. Γεγονός είναι πως, αυτό το τραγικό συμβάν του κορονοϊού που δυστυχώς άφησε θύματα και στον δικό μας χώρο, μας βάζει μια επιπλέον ευθύνη. Η μετά τον κορονοϊό εποχή, θα είναι και για το θέατρο μια άλλη πραγματικότητα, που δεν ξέρουμε για πόσο καιρό θα την υποστούμε. Φαντάσου, μετά το πέρασμα της πανώλης από την Ευρώπη, η ζωή ήταν ίδια; Το θέατρο είναι καθρέφτης και θερμόμετρο συγχρόνως. Θα πρέπει να ξαναδούμε τα πράγματα με ανανεωμένη ματιά. Τίποτα δεν θα είναι το ίδιο. Μην ξεχνάμε πως είμαστε ακόμα στη περιγραφή του γεγονότος, εν εξελίξει, όχι στο τέλος του.

- Καταστράφηκε το επάγγελμά σας; Τι έγινε λάθος;

Χωρίς να θέλω να φέρω την καταστροφή, επαγγελματικά, θα ήθελα να μεταφέρω το μήνυμα στους ανθρώπους της τέχνης: Πρέπει να είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις ενωμένοι. Και βέβαια, θα ήταν παράλειψή μου να μην τονίσω πως για πρώτη φορά χτύπησε το τηλέφωνο και ήταν παιδιά από το σωματείο μας που ρωτούσαν αν κάτι έχουμε ανάγκη. Είναι συγκινητικό σε τέτοιες καταστάσεις να νιώθεις πως δεν είσαι μόνος.

- Πότε πιστεύετε θα ξανανοίξετε και με ποιο τρόπο;

Το καλοκαίρι θα περάσει με μέτρα προστασίας.

- Τον χειμώνα;

Ο χειμώνας, που είναι και ο βασικός μας βιοπορισμός, είναι άγνωστο σε τι εργασιακές συνθήκες θα κληθούμε να εργαστούμε, αλλά και πώς θα εξελιχθεί η πανδημία.

- Βλέπουμε το μακελειό που γίνεται ξαφνικά στην Ινδία!

Ναι. Αυτό που καταλαβαίνω είναι πως θα επιστρέψουμε σε βάθος χρόνου στην κανονικότητα που είχαμε συνηθίσει. Γι’ αυτό πρέπει να είμαστε έτοιμοι να μην παραχωρηθεί το άλλοθι της πανδημίας στις εργασιακές μας απαιτήσεις. Είναι ευκαιρία να απαιτήσουμε συμβάσεις εργασίας, ώστε να μπει κανόνας.

- Δρομολογείται αυτό μέσω του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών.

Ναι, αλλά δεν αρκεί να γίνει στο θέατρο, πρέπει να γίνει και στο υπόλοιπο οπτικοακουστικό κομμάτι, την τηλεόραση και τον κινηματογράφο.

- Το θεατρικό MeToo ήταν κάτι που θα έσκαγε; Τα ξέρατε στον χώρο σας;

Νομοτελειακό γεγονός ήταν το ξέσπασμα και η αποκάλυψη. Συμβαίνει και σε άλλους εργασιακούς χώρους. Ο αθλητισμός μάς έδωσε το παράδειγμα. Πιστεύω θα ακολουθήσουν κι άλλοι εργασιακοί χώροι. Φεύγοντας ακόμα πιο μακριά, κοιτώντας το μεγάλο κάδρο, θα ήθελα να ψάξουμε την «πατριαρχία», και να αναρωτηθούμε για τη θέση της γυναίκας γενικότερα στον εργασιακό και τον κοινωνικό στίβο.

- Θεωρείτε ότι η κα Μενδώνη ήξερε για τον κ. Λιγνάδη;

Δεν γνωρίζω, αλλά απλά υποθέτω πως ακόμα κι αν δεν ξέρεις, έχεις την ευθύνη όντας υπουργός. Όπως η Πολιτεία απαγορεύει από τον πολίτη την «άγνοια του νόμου», έτσι κι ο πολιτικός έχει την ευθύνη των επιλογών του.

- Η περίπτωση Λιγνάδη τι μας διδάσκει;

Κανείς μας δεν είναι στο απυρόβλητο, είμαστε κρινόμενοι, και στις δημόσιες θέσεις είναι επιβεβλημένη η ενδελεχής εξέταση όσων αναλαμβάνουν εξουσία, και θέσεις δημοσίου συμφέροντος.

- Τι πρέπει να γίνει για τις κακοποιητικές, χειραγωγικές, προσβλητικές συμπεριφορές που δεν εμπίπτουν σε κάτι ποινικά κολάσιμο και ερμηνεύονται υποκειμενικά κατά το δοκούν και μάλιστα από πολλούς νέους ηθοποιούς μπορεί να είναι και αποδεκτές θεωρούμενες ως μέρος της δημιουργίας ή της επιβίωσής τους στον χώρo; Πιστεύετε τελειώσατε πια στο θέατρο με τους σκηνοθέτες-θιασάρχες δικτάτορες;

Η χειρότερη μορφή άσκησης εξουσίας στο θέατρο είναι όταν βάζεις προμετωπίδα το άρτιο αποτέλεσμα για να πληγώσεις, να προσβάλεις να ματαιώσεις τους συνεργάτες σου.

- Η τέχνη είναι δημοκρατική;

Η τέχνη ξέρει από Δημοκρατίες, άλλωστε ο 5ος αιώνας π.Χ. ήταν η κορυφή της Δημοκρατίας και της τέχνης ως παιδί της. Στο θέατρο -και όχι μόνο- έχουμε ανάγκη από συνοδοιπόρους, στην άμιλλα, όχι ανταγωνιστές ούτε αντιπάλους. Απ’ την άλλη, ας μου επιτραπεί, θεωρώ πως η βία δεν είναι μέθοδος πειθούς, αλλά έχει φυσική συνέπεια την αντίδραση, την εξέγερση.

- Το ΣΕΗ και το Πειθαρχικό του έχουν αντιδράσει, έχουν αναλάβει και διεκπεραιώνουν στην πράξη το μεγάλο «πακέτο» των καταγγελιών με τον καλύτερο δυνατό τρόπο;

Το ΣΕΗ αντιδράει όπως πρέπει να αντιδράσει ένα σωματείο που προστατεύει τα μέλη του, έχει πειθαρχικό συμβούλιο και αναλόγως δημοκρατικά αποφασίζει. Δεν είναι τυχαίο πως έχουμε τη μεγαλύτερη προσέλευση και ενδιαφέρον να γραφτούν μέλη του σωματείου, κάθε μέρα και περισσότεροι συνάδελφοι. Ας μην υποτιμούν τη δύναμη της συλλογικότητας. Και στο παρελθόν, σε δύσκολους καιρούς, όντας όλοι μαζί καταφέραμε πάρα πολλά. Εξάλλου, πάντα στη δουλειά οφείλεις καταρχάς και με προτεραιότητα να χαίρεις της εκτίμησης των συναδέλφων σου και να φροντίζεις να τιμάς την εκτίμηση αυτή, που δεν είναι δεδομένη. Αποδεικνύεται καθημερινά. Με πράξεις.

- Η χώρα οικονομικά θα επιζήσει μετά την COVID-19 ή διολισθαίνουμε, αναπόφευκτα, σε νέα κηδεμονία και μνημόνια;

Ας ελπίσουμε πως δεν θα ξαναπεράσουμε τα μνημόνια άλλων χρόνων, κυρίως για τους νέους. Είναι τραγικό να ξεκινάς τη ζωή σου με διπλούς φόβους. Πρέπει να εργαστούμε να αφήσουμε παρακαταθήκες, σε όλους τους τομείς, γιατί νιώθω πως η νεολαία μας είναι αδικημένη. Πρέπει να γίνουμε αρωγοί και παραστάτες στα όνειρά τους, όπως έγιναν οι δικοί μας πατεράδες στα δικά μας όνειρα. Σύμφωνα με τον Παπαδιαμάντης, «Αμυνα περί πάτρης θα ήτο η ευσυνείδητος λειτουργία των θεσμών, η χρηστή διοίκησις, η καταπολέμησις του ξένου υλισμού και πιθηκισμού, του διαφθείροντος το φρόνημα, και εκφυλίσαντος σήμερον το έθνος, και η πρόληψις της χρεοκοπίας, το χρέος μας».

- Θα εμβολιαστείτε;

Έχω κάνει τη μια δόση και σύντομα θα κάνω και τη δεύτερη. Νομίζω πως δεν έχουμε άλλο πιο αποτελεσματικό όπλο προς το παρόν. Ας ελπίσουμε πως θα φύγει απ’ τη ζωή μας σύντομα ο ιός. Μέχρι τότε, δεν πρέπει να υποσκάπτει το μέλλον των κοινωνιών μας. Σε όλο τον πλανήτη. Και στις φτωχές χώρες. Για να μη γίνουν για μια ακόμα φορά οι παρίες. Γιατί όπως γράφει και αισθανόταν ο Παπαδιαμάντης, για τους φτωχούς και παρίες «η πλουτοκρατία, ήτο, είναι, και θα είναι ο μόνιμος άρχων του κόσμου, ο διαρκής Αντίχριστος. Αυτή γεννά την αδικίαν, αυτή τρέφει την κακουργίαν, αυτή φθείρει σώματα και ψυχάς».

ΔΕΙΤΕ (ΕΔΩ) ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ!