Απρίλιος του 1909 -Το φοβερό "Ολοκαύτωμα των Αδάνων"

 Makis Pavlellis

Απρίλιος του 1909

Το φοβερό "Ολοκαύτωμα των Αδάνων"

Η Τρίτη είναι η μέρα που στήνεται η υπαίθρια αγορά στα Άδανα και οι κάτοικοι των γύρω χωριών

συνήθως επισκέπτονται την πόλη νωρίς το πρωί, ώστε να έχουν επιστρέψει μέχρι το βράδυ σπίτι τους. Την Τρίτη του Πάσχα όμως της 13ης Απριλίου 1909 είχε νυχτώσει και οι χωρικοί ήταν ακόμη στην πόλη, αφού είχαν λάβει ξεκάθαρες εντολές να παραμείνουν, διότι θα χρειαζόταν η βοήθειά τους. Οι Χότζες εδώ και καιρό διακήρυτταν ότι "έπρεπε οι Μουσουλμάνοι να κάνουν το αυτονόητο". Τα απαραίτητα μέτρα είχαν ληφθεί. ΄Όλες οι πόρτες στα μαγαζιά των μουσουλμάνων είχαν σημαδευτεί με κιμωλία για να αποφευχθεί πάσα "παρεξήγηση". Το ίδιο βράδυ, μπροστά στα κυβερνητικά κτήρια μια σημαντική συνάντηση λάμβανε χώρα, αφού παρευρίσκονταν μεταξύ άλλων ο Βαλής Τζεβάντ Μπέης, ο στρατιωτικός διοικητής Μουσταφά Ρεμζί Πασάς, ο δικαστής, ο αρχηγός της αστυνομίας, ο διευθυντής του ταχυδρομείου και άλλοι. Η συνάντηση έληξε με το φετφά (διάταγμα) που εξέδωσε ο Μουφτής το οποίο έγραφε ότι "το να σκοτώνεις και να ληστεύεις Χριστιανούς ήταν σύμφωνο με τους νόμους του Ισλάμ".

Την επόμενη μέρα οι Αρμένιοι μαγαζάτορες βλέποντας τους δρόμους γεμάτους από έναν οπλισμένο όχλο διψασμένο για αίμα, μαζί με όλων των ειδών στρατιώτες και άντρες της πολιτοφυλακής, φοβούμενοι τα χειρότερα, δεν ανοίγουν τα μαγαζιά τους. Οι προύχοντες της αρμενικής κοινότητας ζητούν από τον Βαλή (διοικητή) προστασία και ασφάλεια. Οι διαβεβαιώσεις του ότι οι Αρμένιοι δεν έχουν τίποτα να φοβηθούν και ότι θα πρέπει να ανοίξουν κανονικά τα μαγαζιά τους, διαψεύδονται μέσα σε λίγες ώρες, όταν ο Νταβίτ Ουρφαλιάν, πρόεδρος του Αρμενικού Εθνικού Συμβουλίου βρίσκει το θάνατο από τα χέρια ενός Τούρκου που ουρλιάζει «Στο όνομα του ΄Υψιστου, ξεκινάω με σένα!».

Την πρώτη μέρα, οι επιθέσεις περιορίζονται στους Αρμένιους που βρίσκονται στους δρόμους. Την δεύτερη μέρα ο τουρκικός όχλος αρχίζει να λεηλατεί τα μαγαζιά και τα σπίτια των Αρμενίων με την συνδρομή του τακτικού στρατού. Στις 17 Απριλίου, οι αρχές επιβάλλουν στρατιωτικό νόμο και για ένα μικρό διάστημα τα πνεύματα ηρεμούν. Δεν έχουν καεί πολλά οικήματα, αλλά η αρμενική συνοικία μέσα στις τρεις μέρες των σφαγών έχει καταληστευθεί και "απογυμνωθεί". Τα λάφυρα μεταφέρονται με τρένα στη Μερσίνα. Όσο ο στρατιωτικός νόμος είναι εν ισχύ, εκδίδεται διαταγή που υποχρέωνε τους Αρμένιους να παραδώσουν τα όπλα τους με το πρόσχημα ότι έτσι οι Τούρκοι δεν θα έχουν καμία δικαιολογία για να ξαναεπιτεθούν. Παρ' όλα αυτά οι Τούρκοι επιτρέπεται να διατηρήσουν τον οπλισμό τους. Την ίδια περίοδο και λίγες μέρες πριν ξεκινήσει η δεύτερη πράξη του δράματος, οι λίγοι Τούρκοι που διέμεναν μέχρι πρότινος στην αρμενική συνοικία μετακομίζουν σε τουρκικές συνοικίες. Αυτή τη φορά οι Τούρκοι είναι πιο μεθοδικοί και οργανωμένοι.

Στις 25 Απρίλιου, με το πρόσχημα ότι μια ομάδα ένοπλων Αρμενίων είχε εξεγερθεί, σχεδόν ταυτόχρονα στα ΄Άδανα και στα γύρω σαντζάκια, οι Τούρκοι εκτελούν το σχέδιό τους για το "Ολοκαύτωμα των Αρμενίων", όπως θα ονομαστούν αργότερα οι σφαγές των Αδάνων. Εκείνη την ημέρα μάλιστα, όλοι οι μουσουλμάνοι, ακόμη και οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι (που γενικά φορούσαν φέσι), φοράνε λευκά τουρμπάνια, για να μην υπάρχει κίνδυνος να τους μπερδέψει κανείς με τους" άπιστους".

Ο τραγικός απολογισμός:

Όταν καταλάγιασε η τουρκική μανία, οι αρμενικές συνοικίες είχαν γίνει στάχτη. Σχεδόν 4.437 κατοικίες Αρμενίων είχαν πυρποληθεί, που σημαίνει ότι σχεδόν η μισή πόλη είχε εξαφανιστεί. Συνολικά υπολογίζεται ότι κατά τη διάρκεια των σφαγών θανατώθηκαν περίπου 20.000 με 30.000 Αρμένιοι και 1.300 Ασσύριοι.

Ένας Αμερικανός ιεραπόστολος που διέμενε στην Ταρσό, αλλά επισκεπτόταν συχνά τα Άδανα, ο Αιδεσιμότατος Herbert Adams Gibbons του Χάρτφορντ, περιγράφει την καταστροφή ως εξής: "Τα ΄Άδανα είναι σε αξιοθρήνητη κατάσταση. Η πόλη έχει λεηλατηθεί και καταστραφεί. Είναι αδύνατο να εκτιμήσει κανείς τον αριθμό των νεκρών. Πτώματα βρίσκονται διάσπαρτα στους δρόμους. Την Παρασκευή, όταν βγήκα έξω, αναγκάστηκα να περπατήσω ανάμεσα σε σορούς νεκρών και έπρεπε να προσέχω για να μην πατήσω πάνω στα πτώματα. Το Σάββατο το πρωί μέτρησα μέσα σε μισή ώρα, τουλάχιστον 12 κάρα γεμάτα με σώματα νεκρών Αρμενίων που τα μετέφεραν για να τα ρίξουν στο ποτάμι".