Η Τουρκία «χτυπάει» Ελλάδα και Κύπρο για χάρη της Συρίας και του Ιράκ;

Του Αλέξανδρου Δρίβα*
Το Κυπριακό Ζήτημα δεν πήρε την τροπή που φοβόμασταν ότι μπορεί να πάρει. Αν αυτός είναι ο λόγος για να πανηγυρίζουμε σε Ελλάδα και Κύπρο, τότε καλώς κάνουμε

που ασπαζόμαστε το «μη χείρον –βέλτιστον». Ωστόσο, δεν μπορούμε να προβούμε σε ζητωκραυγές και πανηγύρια, πρώτον γιατί η πολιτική δε διεξάγεται στο πεδίο των συναισθημάτων και δεύτερον, γιατί η Τουρκία διατηρεί δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες στο βόρειο κομμάτι της Κύπρου, όπου και κατέχει παράνομα. Μπορούμε βέβαια να είμαστε συγκρατημένα αισιόδοξοι για ορισμένα πράγματα που αφορούν την ανάγνωση του τουρκικού τακτικισμού και που δείχνουν οτι η Τουρκία, κινδυνεύει να κάνει καλλιτεχνικό ματ, στον ίδιο της τον εαυτό.

Νεοθωμανισμός και ενέργεια

Οι μεγαλοστομίες και οι μεγαλοϊδεατισμοί του Ahmet Davutoğlu, μπορεί να έλαβαν χώρα σε σελίδες, όμως η πραγματικότητα δε φαίνεται να τις ασπάστηκε ποτέ. Η Τουρκία ουδέποτε δε δέχτηκε κάποια Συνθήκη η οποία δεν την τοποθετεί στα χρόνια του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς. Η Συνθήκη της Λωζάνης, αμφισβητήθηκε επίσημα από τον Τούρκο πρόεδρο, μόλις 10 μήνες πριν. Είναι πλεονασμός να πούμε πως η Συνθήκη της Λωζάνης, αποτελεί το νομικό κρηπίδωμα των ελληνο-τουρκικών σχέσεων αλλά και της δημιουργίας του σύγχρονου τουρκικού κράτους. Στο σημερινό Ιράκ, (Μοσούλη) η Τουρκία θεωρεί πως υπέστη μεγάλη απώλεια από την Μ. Βρετανία. Ο σημερινός τουρκικός αναθεωρητισμός, μας υπενθυμίζει πως η Τουρκία δε δέχεται κανένα διεθνές κείμενο, ούτε πρωτογενές, ούτε παράγωγο Διεθνές Δίκαιο. Pacta sunt Servanda. Οι Συνθήκες πρέπει να τηρούνται. Και τηρούνται γιατί το επιβάλλει το Δίκαιο των Συνθηκών. Αν κάποια Συνθήκη μπορεί να αναθεωρηθεί, είναι μόνο με πόλεμο.

Όλη η περιοχή την οποία επιθυμεί να ελέγξει η Τουρκία, (οι τουρκικές διεκδικήσεις έναντι της Ελλάδας φτάνουν ουσιαστικά μέχρι τη Γαύδο) είναι πλούσια σε υδρογονάνθρακες. Η Τουρκία φιλοδοξούσε (και φιλοδοξεί ακόμη) να φέρει υπό τον έλεγχό της το Βόρειο Ιράκ (διατηρεί βάση εκεί) και κομμάτι της Συρίας. Για την Κύπρο και τις ενεργειακές της δυνατότητες, δε χρειάζεται να γίνει καν λόγος. Ήδη εταιρείες-κολοσσοί, έχουν δείξει με πράξεις το ενδιαφέρον τους. Έτσι λοιπόν, η Άγκυρα επιδιώκει να γίνει ένας ενεργειακός κόμβος και ταυτόχρονα, παραγωγός υδρογονανθράκων. Αυτό το σενάριο, είναι το ευκταίο για την Τουρκία αλλά απευκταίο για πολλές δυνάμεις. Γιατί όμως;

Η τουρκική βουλιμία και ο τακτικισμός

Η Τουρκία δένει τη θηλιά γύρω από το λαιμό της εδώ και αρκετά χρόνια. Το ΑΚΡ επιδίωξε τον απο-κεμαλισμό του τουρκικού κράτους και της τουρκικής κοινωνίας. Τα ερείσματα που αναζήτησε με σκοπό να τα μετατρέψει σε «άλλοθι» ο Erdogan, στηρίχθηκαν στην εκρηκτική ανάπτυξη της τουρκικής οικονομίας μετά την έξοδό της από την επιτήρηση του ΔΝΤ και σε έναν πρωτοφανή αλυτρωτισμό (εντός και ακτός συνόρων) που συνόδεψε την τουρκική εξωτερική πολιτική.

Η Τουρκία έχει πλέον «σύνορα καρδιάς». Διεκδικεί ρόλο οπουδήποτε θεωρεί ότι κάποτε είχε. Βαλκάνια, Καύκασος, Κεντρική Ασία, Ουιγούροι της Κίνας, Εγγύς και Μέση Ανατολή, Αίγυπτος, έγιναν στόχοι επιρροής για την Τουρκία. Από τη μια, για να τραβήξει την προσοχή της Δύσης, η Άγκυρα διεμήνυε σε όλα τα fora πως είναι η σουνιτική δύναμη που θα εγγυηθεί την ομαλοποίηση της Μέσης Ανατολής. Από την άλλη, κατά το έτος 2011, προσπάθησε να γίνει ο συνδετικός κρίκος του σιιτικού άξονα (Ιράν-Συρίας). Κατά τον ίδιο τρόπο, η τουρκική παραζάλη συνεχίστηκε και στις σχέσεις της με τις δύο μεγάλες δυνάμεις, τις ΗΠΑ και τη Ρωσία. Από τη μια πλευρά, σημαντικό μέλος του Βορειοατλαντικού Συμφώνου και από την άλλη, «ειδικές σχέσεις» με τη Ρωσία. Με την νομιμοποιητική δικαιολογία της αντιμετώπισης του Κουρδικού Ζητήματος, η Άγκυρα εισέβαλε στη Συρία και προσπάθησε να ελέγξει το Βόρειο Ιράκ. Η κατάσταση για την Τουρκία σήμερα, έχει επιδεινωθεί. Οι Κούρδοι στηρίζονται από άμεσα από τις ΗΠΑ, το Βόρειο Ιράκ θα προβεί σε δημοψήφισμα και ο τακτικισμός της Τουρκίας, προχωράει στο «ανακάτεμα» της τράπουλας αναφορικά με την κρίση του Περσικού Κόλπου και με τις παρανοϊκές αξιώσεις της στις πρόσφατες διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό.
Το τελευταίο χαρτί της Τουρκίας.

Η Τουρκία κλιμακώνει τις διεκδικήσεις της απέναντι στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Μολονότι έχει λάβει μηνύματα αποτροπής κλιμάκωσης της έντασης και από τις ΗΠΑ, τη Γαλλία, τη Γερμανία και το Ισραήλ, η Τουρκία δεν είναι ορθολογικός δρώντας. Το κεντρικό επιχείρημα που υποστηρίζει ότι ο ανορθολογισμός της Άγκυρας θα συνοδευτεί από κινήσεις απελπισίας (επιθετικές) αναφέρεται στο γεγονός πως το ΑΚΡ αντιμετωπίζει την ήττα της περιφερειακής της πολιτικής. Αυτή η ήττα θα έχει μεγάλο κόστος τόσο στο εσωτερικό της όσο και στη διαπραγματευτική της θέση στο μέλλον. Η Τουρκία θα προσπαθήσει (όπως ήδη κάνει) να φέρει σε δίλημμα τις δυτικές δυνάμεις (ίσως και τη Ρωσία) για τα ανταλλάγματα που δικαιούται. Χοντρικά, η Τουρκία θεωρεί πως δε γίνεται να μην έχει απτά οφέλη στη Συρία, στο Ιράκ και στην Κύπρο. Έστω, είτε στη Μέση Ανατολή, είτε στην Κύπρο (και στο Αιγαίο) η Τουρκία πρέπει κατά το ΑΚΡ να «αποζημιωθεί». Με άλλα λόγια, μια κρίση Ελλάδας, Κύπρου και Τουρκίας, είναι πιθανή, όχι γιατί τα ελληνοτουρκικά «καίνε» αυτή τη στιγμή το ΑΚΡ αλλά γιατί θεωρεί πως μια επιθετική στάση απέναντι στην Ελλάδα και στην Κύπρο θα ήταν καταλύτης (game changer) για τη συνολική της περιφερειακή πολιτική.

*Ο Αλέξανδρος Δρίβας είναι υποψήφιος Δρ Διεθνών Σχέσεων, Συντονιστής της Ομάδας Ανατολικής Μεσογείου στο ΤΟ.ΡΕ.ΝΕ

liberal