Η δική μου «αθανασία»

Κώστας Κάππας

Το καλό το νέο, είναι ότι τα γονίδιά μας έχουν την ικανότητα να αυτο-αντιγράφονται. Όσο κάνουμε παιδιά, έχουμε την διεγερτική αίσθηση ότι μεταβιβάζουμε μέσω των γονιδίων μας
πολλά από τα εκπληκτικά χαρίσματά μας στις επόμενες γενεές και είμαστε υπερήφανοι για την σπορά μας. Έχουμε κάποιο δίκιο καθώς, το παιδί μας, ακόμη και το εγγόνι μας, πράγματι μπορεί να έχουν κάποια ομοιότητα με εμάς, λόγου χάρη στα μάτια, στο μουσικό ταλέντο ή στο χρώμα των μαλλιών μας...


Το κακό το νέο, είναι ότι δεν είμαστε όλοι βιολόγοι. Δεν γνωρίζουμε λοιπόν ότι, η συνεισφορά των γονιδίων μας από την μία γενεά στην επόμενη μειώνεται κάθε φορά στο μισό και προφανώς δεν χρειάζονται πολλές γενεές (τέσσερις; πέντε;) για να καταστεί ασήμαντη. Τα γονίδιά μας μπορεί ένα προς ένα να είναι αθάνατα, αλλά οι υπο-ομάδες γονιδίων (οι οποίες είναι υπεύθυνες για διάφορα νευροσωματικά χαρακτηριστικά μας) και που όλες μαζί χαρακτηρίζουν τον καθένα από εμάς, θα σκορπίσουν αναπόφευκτα στους πέντε ανέμους (ή επιστημονικότερα, σε πολλά σώματα). Δεν μπορούμε να αναζητάμε την προσωπική μας αθανασία στην αναπαραγωγή ατόμων. Δεν γίνεται. Μπορεί να είμαι (ποιητική αδεία…) ως Έλληνας, απ’ευθείας απόγονος του Σωκράτη, εν τούτοις είναι πιθανό να μην διαθέτω ούτε ένα από τα γονίδια του φιλοσόφου… αντιθέτως να έχει ένα ή δύο, ο Τούρκος φίλος μου, ο Dervis Emre. 

Σε αυτό το μπέρδεμα, η λύση δεν ευρίσκεται ούτε στην συχνότερη αξιοποίηση της κάνουλας των γονιδίων μας, ούτε στην κατάθλιψη. Το ανθρώπινο είδος έχει μία ιδιαιτερότητα στην Φύση. Δεν είμαστε απλά “μηχανές επιβίωσης” αλλά έχουμε πολιτισμό, γενετικά μεταβιβαζόμενο, χρησιμοποιώντας την γλώσσα καθώς και εργαλεία που κατασκευάζουμε. Η λύση ευρίσκεται στην Γενική Αρχή ότι “όλες οι μορφές ζωής εξελίσσονται διαμέσου της επιβίωσης αυτοαντιγραφόμενων πραγμάτων”. Υπάρχει το κοινωνικό γονίδιο, το γονίδιο του πολιτισμού (με την έννοια της Παιδείας, της Κουλτούρας), το οποίο θα μπορούσε να ονομαστεί “μιμίδιο”. Παράδειγμα τέτοιων μιμιδίων είναι οι μελωδίες, οι ιδέες, η έννοια του Θεού και του placebo, η μόδα… 

“Όπως τα γονίδια εξαπλώνονται μέσα στην παγκόσμια γονιδιακή δεξαμενή μεταφερόμενα από σώμα σε σώμα με σπέρματα ή αυγά, έτσι και τα μιμίδια διαδίδονται στην παγκόσμια μιμιδική δεξαμενή περνώντας από εγκέφαλο σε εγκέφαλο με μία διαδικασία η οποία σε ευρύτερη έννοια, μπορεί να ονομαστεί μίμηση… Όταν ένας επιστήμονας μεταφέρει μία ιδέα (δική του ή άλλων) σε φοιτητές ή συναδέλφους του, φυτεύει στο μυαλό τους ένα γόνιμο μιμίδιο. Στην κυριολεξία βάζει ένα ‘παράσιτο’ στον εγκέφαλό τους, κάνοντάς τον φορέα για την παραπέρα διάδοση του μιμιδίου, όπως ένας ιός γίνεται παράσιτο του γενετικού μηχανισμού του κυττάρου-ξενιστή. Το μιμίδιο “ζει μετά θάνατον”, σε εκατομμύρια αντίγραφα (όπως τα γονίδια!) με την μορφή κάποιας δομής στο νευρικό σύστημα των ανθρώπων όλου του Κόσμου” (σχόλιο του Nicholas Humphrey, άγγλου εξελικτικού ψυχολόγου, στο βιβλίο “Το εγωιστικό γονίδιο” του Richard Dawkins). 

Η μακροβιότητα ενός συγκεκριμένου αντιγράφου ενός μιμιδίου, πιθανώς δεν έχει σχετικά μεγάλη σημασία, όπως ακριβώς και η μακροβιότητα ενός γονιδιακού αντιγράφου (θυμηθείτε τα δικά σας γονίδια στις επόμενες γενεές!). Όπως και στην περίπτωση των γονιδίων, η γονιμότητα είναι πολύ πιο σημαντική από την μακροβιότητα των συγκεκριμένων αντιγράφων. Μερικά μιμίδια (όπως και γονίδια), πραγματοποιούν λαμπρή βραχύβια επιτυχία διαδιδόμενα ταχύτατα, αλλά δεν διατηρούνται για πολύ στην μιμιδική δεξαμενή. Παράδειγμα, τα τραγούδια της Eurovision και τα γυναικεία μαλλιά – κότσος. Αντίθετα, για άλλα μιμίδια, όπως για τα τραγούδια του Καζαντζίδη, την κοσμοθεωρία του Μαρξ ή την Θρησκεία, εξασφαλίζεται η επιβίωσή τους μέσω της αέναης μετανάστευσης, της ταξικής πάλης και του εγωισμού μπροστά στον θάνατο, αντίστοιχα. 

Πεθαίνοντας θα μας συμβούν τέσσερα πράγματα:

• Α) Διαθήκη. Θα αφήσουμε ότι έχουμε και δεν έχουμε στους δακρυσμένους 3-4 το πολύ, κληρονόμους μας.
• Β) Διαφυγόντα κέρδη. Σε σχέση με την λαχτάρα μας να ζούσαμε λίγα χρόνια παραπάνω θα χάσουμε λογιστικά την επιπλέον απόλαυση από 5-6 γουρουνόπουλα, καμμιά 100στή κότες και 2000 σοκολάτες ΙΟΝ αμυγδάλου.
• Γ) Γονίδια. Θα έχουμε αφήσει γονίδια με την ομορφιά μας και γενικά με την προσωπική μας σφραγίδα για 3-4 γενεές και
• Δ) Μιμίδια. Θα έχουμε σπείρει μιμίδια βραχύχρονα ή/και μακρόχρονα ανάλογα με την προσωπικότητά μας.

Τα τρία πρώτα δεν συνεισφέρουν ιδιαίτερα στο να μείνει έντονο το αποτύπωμα της σφραγίδας μας σε αυτήν την Γη. Πιθανώς κάποιους από εμάς να μην τους ενδιαφέρει. Το ίδιο δεν ενδιαφέρει και τον Φιντέλ (υπέροχο goldenretriever). Έφτυσα αίμα να τον πείσω ότι τα Β και Γ που το αφορούν είναι πρόσκαιρα. Με κοίταζε περίεργα και αντί να μου απαντήσει, με γαύγιζε κοροϊδευτικά. 

Εάν όμως συνεισφέρουμε στην παγκόσμια κουλτούρα, εάν στρατευθούμε και αγωνιστούμε για μια ιδέα, εάν σταθούμε στο πλάι ανθρώπων ενός κατώτερου θεού, εάν πείσουμε τους φοιτητές μας να αγαπήσουν την επιστήμη και όχι το χρήμα, εάν συνθέσουμε μία μελωδία ή εάν γράψουμε ένα ποίημα, όλα αυτά μπορεί να υπάρχουν για πολύ καιρό μετά από την διάλυση των γονιδίων μας μέσα στην γονιδιακή δεξαμενή.

Όπως παρατήρησε ο George Williams (αμερικανός εξελικτικός βιολόγος), τα μιμιδικά συμπλέγματα του Σωκράτη, του Nicolaus Copernicus, του Karl Marx και του Albert Einstein συνεχίζουν τον δρόμο τους. Κανείς δεν ενδιαφέρεται να μάθει το ύψος ή το χρώμα ματιών του Κολοκοτρώνη αλλά γνωρίζει ότι στην άκρη του σπαθιού του ήταν η λευτεριά. Πέθανε η Edith Piaf; Δεν γνωρίζω. Πάντως την νοιώθω ζωντανή όταν βουρκώνω, ακούγοντας το “Je ne regrette rien”. 

Το μόνο που χρειαζόμαστε λοιπόν για την διαιώνιση της ύπαρξής μας, είναι μερικοί εγκέφαλοι ευαίσθητοι και κατάλληλοι για σπορά μιμιδίων: ακολούθως τα μιμίδια θα τους βοηθήσουν να εκμεταλλευτούν στο έπακρο τις ικανότητές τους. 

Πηγή: artinews.gr