«Πορεία Θανάτου»: ιστορία θάρρους, αυτοθυσίας και ηρωισμού του 361 τάγματος πεζικού

Την συγκλονιστική ιστορία μιας ομάδας αντρών του 361 τάγματος πεζικού, που έδωσαν άνιση μάχη με τις τουρκικές δυνάμεις τον Ιούλιο του ’74 στην οροσειρά του

Πενταδάκτυλου, «ξαναζωντανεύει» το ιστορικό ντοκιμαντέρ με τίτλο «Πορεία Θανάτου».

Στη μάχη του Κουτσοβέντη, του κατεχόμενου σήμερα χωριού του Πενταδάκτυλου μια χούφτα άνδρες του 361 τάγματος πεζικού βρέθηκαν αντιμέτωποι με εκατοντάδες Τούρκους αλεξιπτωτιστές. Το ντοκιμαντέρ εξιστορεί μέσα από τις μαρτυρίες των επιζώντων, λεπτό προς λεπτό, τα όσα δραματικά εκτυλίχθηκαν στις 24 Ιουλίου στον Κουτσοβέντη, καθώς και την προσπάθεια τους να επιστρέψουν μέσα από τις εχθρικές γραμμές. Ένας από τους επιζώντες λέει: «….Ελλαδίτες και Ελληνοκύπριοι μαχητές αμιλλώνται στο ποιος θα πεθάνει πρώτος. Ποιος θα νικήσει πρώτος. Αμιλλώνται στο ποιος δεν θα ορρωδήσει, δεν θα λυγίσει – έστω και αιμορραγώντας – γιατί ο αγώνας γίνεται υπέρ βωμών και εστιών. Διερωτώμαι: Δικαιούται κανείς να περιφρονεί αυτό το πνεύμα θυσίας; Κάποτε το σκλαβωμένο τμήμα της Κύπρου θα απελευθερωθεί συν Θεώ. Θα ‘ναι τότε υποχρέωση της πολιτείας να ανεγείρει εκεί, στα βορειοδυτικά υψώματα του Κουτσοβέντη, τον τύμβο της νέας Θερμοπύλης, πάνω στον οποίο θα χαραχθεί σαν ελάχιστος φόρος τιμής το επίγραμμα που έγινε διεθνώς το σύμβολο του ηρωισμού και του πνεύματος θυσίας: Ω ξειν αγγέλειν Λακεδαιμονίοις ότι τήδε κείμεθα τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι”».

Η έρευνα και τα γυρίσματα για το ντοκιμαντέρ κράτησαν σχεδόν τρία χρόνια, σε Κύπρο (ορισμένα στην περιοχή της μάχης), Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Το ντοκιμαντέρ που φέρει την σφραγίδα των δημοσιογράφων του ΑΝΤ-1 Κύπρου, Κυριάκου Πομηλορίδης Μαρίνας Χατζηκώστα και Άντρης Χαραλάμπους (Alfa Κύπρου), προβλήθηκε αυτές τις μέρες παγκύπρια στις αίθουσες των «K.CINEPLEX».

Το τραγούδι των τίτλων «Η Μάνα τ’ Αγνοούμενου», σε στίχους του Χαράλαμπου Χαραλάμπους, συνέθεσε και ερμήνευσε ειδικά για το ντοκιμαντέρ, ο Βασίλης Ιωάννου, που είχε και την μουσική επιμέλεια. Η διεύθυνση φωτογραφίας και η καλλιτεχνική επιμέλεια είναι του Χρίστου Γιαλλούρη. Η κινηματογράφηση είναι του Γιώργου Ευθυβούλου. Η Μαρίνα Χατζηκώστα ανέλαβε την διεύθυνση παραγωγής και ο Κυριάκος Πομηλορίδης την σκηνοθεσία. Το μοντάζ έκανε η Ξένια Λάμπρου.

Όλοι οι συντελεστές εργάστηκαν αφιλοκερδώς στον ελεύθερό τους χρόνο. Για το πώς ξεκίνησε το ντοκιμαντέρ η Μαρίνα Χατζηκώστα, είπε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι κάποια στιγμή στις μέρες των επετείων της τουρκικής εισβολής το καλοκαίρι του 2008, άκουσε τον Κυριάκο Πομηλορίδη να περιγράφει μια σκληρή μάχη που δόθηκε στις 24 Ιουλίου 1974, στον κατεχόμενο σήμερα Κουτσοβέντη, στον Πενταδάκτυλο. Ο συνάδελφος μετέφερε όσα του είχε διηγηθεί ένας εκ των πρωταγωνιστών, ο Αντρέας Κωμοδρόμος.

«Οι περιγραφές μου ξύπνησαν μνήμες από την παιδική μου ηλικία» αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Χατζηκώστα. «Έλεγε πράγματα, που θυμόμουν ότι έλεγε ο πατέρας μου όταν παραμιλούσε, τα καλοκαίρια. Εγώ πήγαινα και τον κρυφάκουγα… χωρίς να καταλαβαίνω τι περιγράφει. Του το είπα και ακολούθως ρώτησα τον πατέρα μου αν αυτή ήταν η μάχη στην οποία συμμετείχε. Μέχρι τότε δεν μου είχε μιλήσει ποτέ για τον πόλεμο. Ήξερα μόνο ότι είχε πολεμήσει. Είχε σημάδια από τα τραύματα στο πόδι και τον ρωτούσαμε με την αδερφή μου τι είναι αυτό. Και μας έλεγε «σημάδια από σφαίρες». Τα παράσημά του…».

Λίγες μέρες αργότερα, η Μαρίνα Χατζηκώστα πήγε να κάνει ρεπορτάζ για τα εγκαίνια του μνημείου των Πεσόντων του τάγματος πεζικού 361, το Τάγμα που υπηρετούσε ο πατέρας της και πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος, τόσο στον πρώτο, όσο και στον δεύτερο γύρο της εισβολής. Εκεί συνάντησε τον εν αποστρατεία διοικητή του 361, υπολοχαγό το 1974, Λεωνίδα Λεωνίδου. Ήταν ο άνθρωπος που διέσωσε τον πατέρα της, στις 26 Ιουλίου 1974. Ο Λεωνίδου της είπε την ιστορία της διάσωσης.

Αυτό, σημειώνει η Μαρίνα Χατζηκώστα, την παρακίνησε να ψάχνει για να μάθει λεπτομέρειες για τη συγκεκριμένη μάχη. «Διαπίστωσα ότι δεν είχε γραφτεί πουθενά. Δεν υπήρχε κανένα αρχείο. Αποφασίσαμε με τους άλλους συναδέλφους ότι δεν μπορεί να μείνει άγραφη η ιστορία και ότι πρέπει να δώσουμε στα 17 παλικάρια που θυσιάστηκαν, τη θέση που τους αξίζει στην ιστορία του τόπου. Και κάπως έτσι άρχισαν όλα…», σημείωσε η διευθύντρια παραγωγής της ταινίας. Από τότε μέχρι σήμερα, συνέχισε, «διανύσαμε μια σπουδαία διαδρομή… Από τον πόνο και τους εφιάλτες, στην αναγνώριση, την κάθαρση, τη γαλήνη, την περηφάνια. Για την ιστορία μας, για τους ανθρώπους μας και για τη δουλειά μας. Μέχρι σήμερα οι άνθρωποι αυτοί δεν ήξεραν τι κατάφεραν, δεν ήξεραν ότι έσωσαν τους άμαχους που είχαν συγκεντρωθεί από τα γύρω χωριά στην Κυθρέα… Τώρα έχουν ένα λόγο να αισθάνονται πως η θυσία των συμπολεμιστών τους δεν ήταν άνευ λόγου… Και έχουν ξανά ο ένας τον άλλον… Μετά από 43 χρόνια».

«Αισθάνομαι υπερήφανη για το υλικό μας, που καταφέραμε να βγάλουμε, χωρίς καμιά λογοκρισία, παρά τις προσπάθειες κάποιων, αυτούσιο, γνήσιο, από τη μόνη αξιόπιστη πηγή πληροφόρησης, τους ίδιους τους πρωταγωνιστές» σημειώνει η Μ. Χατζηκώστα. Ο Κυριάκος Πομηλορίδης, δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι εργάστηκε για το ντοκιμαντέρ γιατί «είναι μία ιστορία που συμπυκνώνει μέσα της όλο το δράμα του 1974. Το ότι λίγοι στάθηκαν απέναντι στους πολλούς. Εθελοντές σε μία πορεία θανάτου». Επίσης, επεσήμανε, ότι από την έρευνα προέκυψε ότι διαπράχθηκαν «τραγικά λάθη από επιτελείς, προχειρότητα από ΓΕΕΦ, προδοσία, εγκατάλειψη».

Το ντοκιμαντέρ αναδεικνύει «το μαρτύριο, τον Γολγοθά όσων επέζησαν από τη μάχη και τις χαριστικές βολές να επιστρέψουν πίσω, και την αδιαφορία της πολιτείας». Ρωτήσαμε τον Κυριάκο Πομηλορίδη, τί κέρδισε από την συμβολή του στη δημιουργία του ντοκιμαντέρ. «Την ευλογία να γνωρίσω αυτούς τους ανθρώπους» μας απάντησε. «Ανθρώπους με καθαρό βλέμμα και λόγο. Που νιώθουν ότι αξιώθηκαν να ζήσουν κάτι πολύ μεγάλο. Σκληρό βάναυσο, αλλά μεγάλο. Την ευλογία, που με εμπιστεύτηκαν και εμένα και τα υπόλοιπα παιδιά της ομάδας, που μοιράστηκαν μαζί μας τα όσα πέρασαν και ακόμα περνούν. Τον πόνο και τους εφιάλτες τους. Και τη χαρά που νιώθω κάθε φορά που τους βλέπω μαζί ξανά. Όπως τότε».

Το ντοκιμαντέρ, «Πορεία Θανάτου», διεκδικεί προβολή στα φεστιβάλ της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης, της Ολλανδίας και του Βερολίνου. *Κοντά στην περιοχή της μάχης είναι το Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου, το οποίο ιδρύθηκε περί το 1070 από τον μοναχό Γεώργιο προερχόμενο από τον Λεβάντε. Είναι γνωστό για τις τοιχογραφίες του, οι οποίες είναι σήμερα ασβεστωμένες. Σήμερα, το μοναστήρι που μέχρι το 1974 ήταν η έδρα της Εξαρχίας του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων στην Κύπρο, βρίσκεται εντός τουρκικής στρατιωτικής ζώνης. Το μοναστηριακό συγκρότημα περιλαμβάνει τέσσερις εκκλησίες, την Αγία Τριάδα (βυζαντινού ρυθμού), του Αγίου Γεωργίου, καθώς και δύο ερειπωμένες , της Παναγίας Παρθένου του Κουτσοβέντη και του Σωτήρα του Κουτσοβέντη.