Σχέδια εκτάκτου ανάγκης

Βασίλης Βιλιάρδος

Το ΔΝΤ σκοπεύει να διασώσει τις χρεοκοπημένες κεντρικές τράπεζες με τη δημιουργία ενός παγκοσμίου νομίσματος για να αποφευχθεί η κατάρρευση του
χρηματοπιστωτικού συστήματος, των Η.Π.Α., το κραχ και το χάος – ενώ η Γερμανία έχει επιλέξει έναν διαφορετικό δρόμο.

«Η κυριαρχία του δολαρίου δεν πρόκειται να συνεχιστεί, αφού τόσο η οικονομική, όσο και η χρηματοπιστωτική παρακμή των Η.Π.Α. έχουν ξεπεράσει προ πολλού το σημείο χωρίς επιστροφή – ενώ τα λάθη που έχουν γίνει, όπως οι τεράστιες ποσότητες χρημάτων που εκτυπώθηκαν, τα αρνητικά επιτόκια και τα βουνά χρεών που έχουν συσσωρευτεί, δεν είναι αντιστρέψιμα. Ως εκ τούτου, η Ελλάδα αποτελεί μόνο την κορυφή του παγόβουνου που απειλεί να καταστρέψει τον πλανήτη – ενώ χρησιμοποιείται ως ένα ανεκτικό, ανόητο πειραματόζωο τόσο από τις Η.Π.Α. (ΔΝΤ), όσο και από τη Γερμανία«.

Ανάλυση

Έχουμε επικρίνει επανειλημμένα την οικονομική πολιτική της Γερμανίας μετά το ξέσπασμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης, κυρίως όσον αφορά τα προβλήματα που προκαλεί αφενός μεν στους εταίρους της στην Ευρωζώνη, αφετέρου στον υπόλοιπο πλανήτη – χαρακτηρίζοντας την ως μία «πολιτική της φτωχοποίησης του γείτονα» (μερκαντιλισμός), αφού αυξάνει τη δική της ευημερία εις βάρος των άλλων.

Εν τούτοις όσον αφορά την ίδια τη χώρα η πολιτική λιτότητας, ιδίως σε σύγκριση με την αυτήν που έχουν υιοθετήσει οι Η.Π.Α., με κριτήριο τα αποτελέσματα της, είναι ασφαλώς πιο ορθολογική – αφού έχει καταφέρει να μειώσει το δημόσιο χρέος της ως προς το ΑΕΠ της (γράφημα), όταν η υπερδύναμη σχεδόν το διπλασίασε σε απόλυτα νούμερα μέσα σε οκτώ μόλις χρόνια (από τα 10 τρις $ στα 20 τρις $).

Επεξήγηση γραφήματος: Εξέλιξη δημοσίου χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ στις Η.Π.Α. (διακεκομμένη γραμμή, δεξιά κάθετος) και στη Γερμανία (γαλάζιες στήλες, αριστερή κάθετος).

Παράλληλα η Γερμανία αύξησε τις θέσεις εργασίας με την πρόσθεση άνω των 4 εκ. ανθρώπων στο εργατικό της δυναμικό, περιορίζοντας ταυτόχρονα την ανεργία – όταν οι Η.Π.Α. μείωσαν μεν επίσης την ανεργία, αλλά «αποδεκάτισαν» κυριολεκτικά τις θέσεις εργασίας, κρίνοντας από τη ραγδαία μείωση του εργατικού τους δυναμικού.

Εν προκειμένω εννοούμε την αύξηση του αριθμού των Αμερικανών που δεν συμμετέχουν στην αγορά εργασίας (πηγή) και δεν καταγράφονται στις στατιστικές ανεργίας, στα 95,1 εκ. άτομα (άρθρο) – γεγονός που υποδηλώνει ότι, όλο και περισσότεροι άνθρωποι στην πρωτεύουσα του καπιταλισμού απελαύνονται και περιθωριοποιούνται από το σύστημα, οπότε θάβονται ζωντανοί (ανάλυση).

Επί πλέον, η Γερμανία έχει έναν από τους καλύτερους «δείκτες εξάρτησης» παγκοσμίως, αφού κάθε εργαζόμενος της συντηρεί λιγότερο από έναν μη εργαζόμενο (0,83 – άρθρο) – όταν κάθε Έλληνας συντηρεί 1,66 μη εργαζόμενους, κάθε Ιταλός 1,64 και κάθε Αμερικανός πάνω από έναν(πληθυσμός 324 εκ., εργαζόμενοι 157,1 εκ.). Ακριβώς για το λόγο αυτό έχει τη δυνατότητα να επιλύσει ευκολότερα το πρόβλημα του ασφαλιστικού, με το οποίο θα έλθουν αντιμέτωπες στο μέλλον πάρα πολλές χώρες – γεγονός που ασφαλώς θα περιορίσει σημαντικά το βιοτικό τους επίπεδο.

Τέλος, όσον αφορά τα τεράστια πλεονάσματα της στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, σε σύγκριση με τα μεγάλα ελλείμματα των Η.Π.Α., δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για την υπεροχή της – οπότε λογικά η καγκελάριος εκλέχθηκε με σχεδόν απόλυτη πλειοψηφία ξανά ως αρχηγός του κόμματος της (άρθρο). Το ίδιο ισχύει επίσης για τον προϋπολογισμό της, ο οποίος ποτέ δεν ήταν τόσο ελλειμματικός όσο αυτός των Η.Π.Α., ενώ σήμερα είναι πλεονασματικός (γράφημα) – με αποτέλεσμα να πληρώνουν πολύ συχνά οι επενδυτές επιτόκιο για να τη δανείζουν, αντί να εισπράττουν!

Επεξήγηση γραφήματος: Εξέλιξη των ελλειμμάτων του προϋπολογισμού στις Η.Π.Α. (διακεκομμένη γραμμή, δεξιά κάθετος) και στη Γερμανία (γαλάζιες στήλες, αριστερή κάθετος).

Περαιτέρω η πολιτική που υιοθέτησε η Γερμανία μετά την κρίση οφείλεται σε μία σειρά διαφορετικών καταστάσεων. Εν πρώτοις, υποχρεώθηκε να διασώσει το τραπεζικό της σύστημα από τις τεράστιες ζημίες (εκατοντάδες δις €) που του είχαν προκαλέσει οι Η.Π.Α. – οι οποίες σε κάποιο βαθμό έλυσαν τα προβλήματα τους, εξάγοντας τα στον υπόλοιπο πλανήτη. Στη συνέχεια έπρεπε να στηρίξει ορισμένες χώρες της Ευρωζώνης (Ιρλανδία, Ελλάδα, Κύπρος, Ισπανία, Πορτογαλία), οι οποίες διαφορετικά θα χρεοκοπούσαν – προκαλώντας και στην ίδια τεράστιες ζημίες, ειδικά στις τράπεζες της.

Αμέσως μετά αναγκάσθηκε να αμυνθεί απέναντι στις επιθέσεις των Η.Π.Α., στα αδύνατα σημεία της – όπως είναι για παράδειγμα η Deutsche Bank. Εκτός αυτού, παραμένει ως στόχος της η διατήρηση της Ευρωζώνης – για την οποία κατανοεί μεν πως είναι απαραίτητη η τραπεζική και η δημοσιονομική ένωση της, χωρίς την οποία θα διαλυθεί, αλλά δεν θέλει να της προξενεί ζημίες, όπως θα ήταν η κάλυψη των ελλειμμάτων ορισμένων χωρών με τα πλεονάσματα της (ανάλυση). Οι βασικοί λόγοι τώρα, για τους οποίους επιθυμεί τη διατήρηση της Ευρωζώνης, είναι οι εξής:

(α) Οικονομικοί: Η μη απώλεια των δανείων του δημοσίου και ιδιωτικού της τομέα στα κράτη, στις τράπεζες, στις επιχειρήσεις και στα νοικοκυριά της Ευρωζώνης, η διατήρηση του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος που της παρέχει το ευρώ σε σύγκριση με ένα ανατιμημένο μάρκο, η περαιτέρω απομύζηση των εταίρων της, η οικονομική εξαγορά και κατοχή χωρών όπως η Ελλάδα κοκ.

(β)  Γεωπολιτικοί: Η χώρα κατανοεί πως ο πλανήτης οδηγείται σε μία πολυπολικότητα – με την έννοια πως σύντομα φτάνει στο τέλος της η παγκόσμια ηγεμονία των Η.Π.Α., η οποία θα μοιρασθεί πλέον σε περισσότερες χώρες. Εν προκειμένω εκτός από την υπερδύναμη, υποψήφιες είναι η Ρωσία και η Κίνα – ενώ η Γερμανία δεν έχει ανάλογες δυνατότητες, εκτός εάν ηγηθεί μίας ενωμένης Ευρώπης η οποία διαφορετικά κινδυνεύει να μοιρασθεί μεταξύ των Η.Π.Α. και της Ρωσίας. Εκτός αυτού, η μοναδική της δυνατότητα να μην παραμείνει αποικία των Ηνωμένων Πολιτειών, είναι η ηγεμονία της ΕΕ – θεμέλιος λίθος της οποίας είναι η Ευρωζώνη, εάν συνεχίσει να είναι ενωμένη.

(γ) Γνώθι σαυτόν: Η Γερμανία γνωρίζει πάρα πολύ καλά πως δεν διαθέτει τα μεγάλα πλεονεκτήματα των Η.Π.Α. (Fed, δολάριο, πετροδολάριο, ενέργεια, καινοτομία, εσωτερική αγορά, στρατιωτική ισχύς, παγκόσμια επιρροή, ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα, εταιρείες αξιολόγησης κοκ.) – οπότε δεν έχει την πολυτέλεια να υιοθετεί ανάλογες οικονομικές πολιτικές, όπως η υπερδύναμη.   

Δεν έχει ούτε αυτά της Ρωσίας (ενέργεια κυρίως) και της Κίνας (παραγωγική μηχανή του πλανήτη, πληθυσμός της περιοχής κλπ.) – ενώ μπορεί να καλύψει την έλλειψη ενός μέρους τους μόνο ως ηγέτιδα δύναμη μίας ενωμένης Ευρώπης. Ειδικά όσον αφορά την ενέργεια, είναι σαφής η αναγκαιότητα της Ελλάδας και της Κύπρου – κάτι που δεν πρέπει να υποτιμούν καθόλου οι ελληνικές κυβερνήσεις, αφού θα μπορούσαν εύκολα να «ρευστοποιήσουν» το συγκεκριμένο πλεονέκτημα μας, συμπεριλαμβανομένης της γεωπολιτικής μας θέσης. Ειδικά όσον αφορά το οικονομικό σκέλος, τα εξής:

Οι κίνδυνοι κραχ και χάους

Το πληθωριστικό τύπωμα τεράστιων ποσοτήτων χρημάτων, τα αρνητικά επιτόκια, οι φούσκες σε όλες σχεδόν τις χρηματαγορές κοκ., σε συνδυασμό με τη στασιμότητα της παγκόσμιας οικονομίας, με την υπερχρέωση, καθώς επίσης με τη μείωση του διεθνούς εμπορίου, τεκμηριώνουν πως το χρηματοπιστωτικό σύστημα του πλανήτη οδηγείται σε ένα επόμενο κραχ και χάος – πολύ πιο ισχυρό από τα προηγούμενα δύο:

(α) Αυτό του 1998 με την κατάρρευση του LTCM, τις χρεοκοπίες στην Ασία, στη Ν. Αμερική, στη Ρωσία κοκ – έως το σπάσιμο της φούσκας του διαδικτύου το 2000 και

(β) Αυτό του 2008 με τη χρηματοπιστωτική κρίση και την κρίση χρέους της Ευρωζώνης –  όπου έγινε προσπάθεια να καταπολεμηθεί με τη βοήθεια των κεντρικών τραπεζών.

Τελικά βέβαια η καταπολέμηση της κρίσης του 2008 δεν είχε (δεν έχει) επιτυχία, αφού τα νέα χρήματα δεν κατευθύνθηκαν στην πραγματική οικονομία αλλά στα ακίνητα και στις χρηματαγορές,δημιουργώντας εκεί πληθωρισμό και φούσκες – ενώ σήμερα οι κεντρικές τράπεζες έχουν καταναλώσει όλα τους τα νομισματικά όπλα.

Περαιτέρω η παραπάνω νομισματική πολιτική, λόγω των παρενεργειών της όπως ακριβώς συμβαίνει με τα φάρμακα, δεν μπορεί να συνεχίζεται επ’ άπειρον – εκτός του ότι ο οργανισμός του ασθενούς τα συνηθίζει και δεν έχουν πλέον κανένα θεραπευτικό αποτέλεσμα. Με απλά λόγια, η συνέχιση της εκτύπωσης φθηνών χρημάτων θα οδηγήσει στο σπάσιμο της φούσκας, προκαλώντας αργά ή γρήγορα υπερπληθωρισμό – ενώ οι μειώσεις των επιτοκίων έως και σε αρνητικά επίπεδα, καταστρέφουν τον κλασικό τραπεζικό τομέα των καταθέσεων και των δανείων.

Ως εκ τούτου, οι περισσότερες τράπεζες κινδυνεύουν να χρεοκοπήσουν, όταν παράλληλα οι παραδοσιακά συντηρητικοί επενδυτές, όπως οι ασφαλιστικές εταιρείες και τα συνταξιοδοτικά ταμεία, υποχρεώνονται στην ανάληψη πολύ μεγάλων ρίσκων – ενώ τα νέα χρήματα συνεχίζουν να μην κατευθύνονται στην πραγματική οικονομία, λόγω των υψηλότερων αποδόσεων που έχουν στα χρηματιστήρια.

Επομένως δεν διενεργούνται επενδύσεις, μειώνεται η ζήτηση (ένεκα του κορεσμού πολλών αγορών ή/και της ύφεσης ισολογισμών), περιορίζεται η αγοραστική δύναμη των καταναλωτών εξαιτίας της πτώσης των μισθών,υποχωρεί ο ρυθμός ανάπτυξης κοκ. – οπότε εύλογα προβλέπεται μία επόμενη κρίση. Εν τούτοις τα φαινόμενα απατούν, τουλάχιστον όσον αφορά τις Η.Π.Α. – αφού υπάρχουν σχέδια εκτάκτου ανάγκης, τα οποία δεν γνωρίζουν οι περισσότεροι.

Τα ειδικά τραβηχτικά δικαιώματα του ΔΝΤ

Τα παραπάνω θεωρούνται ως το νόμισμα για την αντιμετώπιση κρίσεων, το οποίο έχει στη διάθεση του το ΔΝΤ – το Ταμείο που ιδρύθηκε το 1944 κατά τη διεθνή διάσκεψη του Bretton Woods, έχοντας έκτοτε εξελιχθεί στη μεγαλύτερη, καθώς επίσης στην ισχυρότερη διεθνή χρηματοπιστωτική οργάνωση ολόκληρου του πλανήτη, υπηρετώντας όμως κυρίως τα συμφέροντα των Η.Π.Α.

Ένας από τους βασικούς πυλώνες του συστήματος του Bretton Woods ήταν η σύνδεση του δολαρίου με το χρυσό (ανάλυση), καθώς επίσης όλων των υπολοίπων νομισμάτων με το δολάριο – μία σύνδεση που καταργήθηκε μονομερώς από την υπερδύναμη το 1971, με αποτέλεσμα να είναι πλέον το δολάριο ένα νόμισμα χωρίς αντίκρισμα (Fiatmoney), άρα κατ’ επέκταση όλα τα υπόλοιπα.

Ακριβώς για το λόγο αυτό το ΔΝΤ, γνωρίζοντας προφανώς τι θα συνέβαινε το 1971 και θέλοντας να είναι προετοιμασμένο για κάθε ενδεχόμενο, όπως θα ήταν η απώλεια της εμπιστοσύνης προς το δολάριο,δημιούργησε το 1969 προληπτικά τα «Ειδικά Τραβηχτικά Δικαιώματα» (SDR) – ένα τεχνητό, μη καλυμμένο νόμισμα, το οποίο είναι διαπραγματεύσιμο μόνο μεταξύ των κυβερνήσεων.

Η υιοθέτηση των ειδικών τραβηχτικών δικαιωμάτων εκ μέρους του ΔΝΤ δεν τεκμηριώνει μόνο την ισχύ του – αλλά, επίσης, το ρόλο για τον οποίο έχει προετοιμαστεί από τις Η.Π.Α. σε περίπτωση ανάγκης. Ο ρόλος του αυτός δεν είναι άλλος από τη μετατροπή του σε μία παγκόσμια κεντρική τράπεζα, επάνω από όλες τις υπόλοιπες – φυσικά υπό τον απόλυτο έλεγχο της υπερδύναμης, μεταξύ άλλων για να μην καταρρεύσει το σύστημα του χρέους (ανάλυση).

Συνεχίζοντας, παρά τους φόβους που είχαν οι Η.Π.Α. αποδεσμεύοντας το δολάριο από το χρυσό, δεν συνέβη τελικά τίποτα – αντίθετα, το αμερικανικό νόμισμα ισχυροποιήθηκε, ιδίως μετά τη δημιουργία των πετροδολαρίων (συμφωνία των Η.Π.Α. με τη Σαουδική Αραβία να εκτελούνται όλες οι συναλλαγές πετρελαίων με δολάρια, με αντάλλαγμα τη στρατιωτική της προστασία), μέσω της οποίας κυρίως αναδείχθηκε στο κυρίαρχο παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα.

Ως εκ τούτου το ΔΝΤ, μετά από δύο μικρής διάρκειας χρήσεις των «ειδικών τραβηχτικών δικαιωμάτων» (1970 – 1972 ύψους 9,3 δις $, 1981 12,1 δις $), δεν χρειάστηκε καθόλου να επέμβει – κάτι που άλλαξε το 2008 λόγω της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, με αποτέλεσμα να εκδώσει τον Αύγουστο και το Σεπτέμβριο του 2009 SDR ύψους 204,1 δις $ συνολικά, για να εφοδιάσει με ρευστότητα τις «στεγνές» τότε αγορές.

Φυσικά θα είχαν χρειαστεί πολύ περισσότερα SDR, εάν δεν είχε επέμβει η Fed με τα πακέτα ποσοτικής χαλάρωσης (QE) για να αυξήσει τη ρευστότητα – ακολουθούμενη στη συνέχεια από όλες τις κεντρικές τράπεζες του πλανήτη. Σήμερα όμως, όπου έχουν τυπωθεί τόσα πολλά χρήματα, με αποτέλεσμα να έχουν υπερδιογκωθεί όλοι οι ισολογισμοί των κεντρικών τραπεζών, εύλογα αναρωτιέται κανείς ποιός θα διασώσει τις κεντρικές τράπεζες – κάτι που ήδη προετοιμάζεται στο παρασκήνιο, από πολλά έτη πριν.

Το σχέδιο εκτάκτου ανάγκης

Συνεχίζοντας, τον Ιανουάριο του 2011 το ΔΝΤ δημοσίευσε μία έκθεση με τον τίτλο «Καλυτέρευση της διεθνούς συναλλαγματικής σταθερότητας – ένας ρόλος για τα SDR;» (πηγή) – εντός της οποίας περιγράφονται αναλυτικά σχέδια για τη στήριξη του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, τα οποία είναι πολύ ευρύτερα, σε σχέση με τις μέχρι τώρα παρεμβάσεις του με τα «ειδικά τραβηχτικά δικαιώματα».

Μεταξύ άλλων προτείνει την έκδοση των SDR από την κεντρική τράπεζα των κεντρικών τραπεζών (BIS) που έχει την έδρα της στην Ελβετία – η οποία μας έχει πολλές φορές προειδοποιήσει για τους κινδύνους κατάρρευσης του συστήματος (άρθρο).

Εκτός αυτού αναφέρει τη δημιουργία μίας αγοράς ομολόγων για τα SDR, για να τοποθετούνται σε αυτά τόσο τα κρατικά επενδυτικά κεφάλαια, όσο και οι ιδιώτες επενδυτές – ένα ενδεχόμενο που θα σήμαινε ότι, δεν θα χρησιμοποιούνταν πλέον μόνο ως μέσω συναλλαγών μεταξύ των κρατών.

Εύλογα συμπεραίνεται λοιπόν ότι, το ΔΝΤ κατευθύνεται προς τη δημιουργία ενός νέου παγκόσμιου νομίσματος, όπως αυτό που είχε προτείνει ο Keynesτη δεκαετία του 1940  – με την προοπτική να αντικαταστήσει το δολάριο.

Από την άλλη πλευρά, η εισαγωγή του γουάν στο καλάθι νομισμάτων του SDR τεκμηριώνει πως οι Η.Π.Α. έχουν κατανοήσει τη δύσκολη θέση τους – οπότε είναι σύμφωνες να κάνουν τις απαραίτητες παραχωρήσεις.

Έχουν συνειδητοποιήσει δηλαδή ότι, η Κίνα τις έχει πια ξεπεράσει, αφού είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος 120 χωρών του πλανήτη, όταν οι ίδιες είναι πρώτες σε 70 μόνο κράτη – ενώ, παρά τα προβλήματα της, η Κίνα επιτυγχάνει ακόμη ρυθμούς ανάπτυξης πολύ μεγαλύτερους από κάθε άλλη βιομηχανική χώρα του πλανήτη.

Επίλογος

Ολοκληρώνοντας, ακόμη και εάν το SDR εξελιχθεί στο πρώτο παγκόσμιο νόμισμα, δεν σημαίνει πως θα εμποδίσει το τέλος της αμερικανικής κυριαρχίας στο χρηματοπιστωτικό σύστημα του πλανήτη – αφού, στην καλύτερη των περιπτώσεων, θα σταθεροποιήσει για κάποιο περιορισμένο χρονικό διάστημα το σύστημα.

Η κυριαρχία δηλαδή του δολαρίου δεν πρόκειται να συνεχιστεί, επειδή τόσο η οικονομική, όσο και η χρηματοπιστωτική παρακμή των Η.Π.Α. έχουν ξεπεράσει προ πολλού το σημείο χωρίς επιστροφή – ενώ τα λάθη που έχουν γίνει, όπως οι τεράστιες ποσότητες χρημάτων που εκτυπώθηκαν, τα αρνητικά επιτόκια και τα βουνά χρεών που έχουν συσσωρευτεί, δεν είναι αντιστρέψιμα.

Αντίθετα, απαιτούν όλο και περισσότερα νέα χρήματα, με συνεχώς χαμηλότερα επιτόκια, καθώς επίσης νέα χρέη για να εξυπηρετούνται τα παλαιότερα συν τα καινούργια – οπότε κάποια στιγμή το χρηματοπιστωτικό σύστημα θα καταρρεύσει νομοτελειακά.

Με απλά λόγια, η υιοθέτηση των SDR από το ΔΝΤ δεν είναι σε θέση να σταματήσει τη διαδικασία κατάρρευσης, η όποια έχει ήδη τεθεί σε λειτουργία– πόσο μάλλον να την αντιστρέψει. Στην καλύτερη περίπτωση λοιπόν θα την καθυστερήσει ακόμη μερικά χρόνια, αυξάνοντας όμως την καταστροφικότητα της – με αποτελέσματα που κανένας δεν μπορεί να προβλέψει, ανάλογα με αυτά της έκρηξης μίας πυρηνικής βόμβας.

Βιβλιογραφία: IMF, DWN

analyst.gr