Άρθρο του Γιόσκα Φίσερ *
Στη τελευταία του ομιλία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 1995 ο τότε -Γάλλος Πρόεδρος Μιτεράν, καθώς η φθίνουσα πορεία της
υγίειας του ήταν προφανής σε όλους-έκανε αυτή τη φοβερή επιλογή λέξεων για να χαρακτηρίσει τη μέγαλη μάστιγα της Ευρώπης:”Le nationalisme, c’est la guerre!”-Εθνικισμός, αυτό σημαίνει πόλεμος!-
Ο εθνικισμός και ο πόλεμος αποτέλεσαν καθοριστικές εμπειρίες στη πορεία της πολιτικής καριέρας του Μιτεράν, και δεν αναφερόταν μόνο στο σκοτεινό παρελθόν-το πρώτο μισό του 20ου αιώνα, το οποίο σημαδεύτηκε απο δύο Παγκόσμιους Πολέμους, δικατορίες και το Ολοκαύτωμα. Είχε προβλέψει τον εθνικισμό ως τη μεγαλύτερη μελλοντική απειλή στην Ευρωπαϊκή Ειρήνη, Δημοκρατία και ασφάλεια.
Παρόλο που ο εθνικιστικός πόλεμος διέλυε τη Γιουγκοσλαβία τότε, λίγοι απο αυτούς που άκουσαν την ομιλία του Μιτεράν στο Στρασβούργο εκείνη τη μέρα θα μπορούσαν να φανταστούν ότι 21 χρόνια μετά, ο εθνικισμός θα βρισκόταν σε παγκόσμια αναβίωση. Όμως οι εθνικιστές πολιτικοί που είχαν δηλώσει ότι οι στόχοι τους ήταν να καταστρέψουν την Ευρωπαϊκή Ενότητα και ειρηνική ενσωμάτωση έχουν τώρα νικήσει σε σημαντικές δημοκρατικές εκλογές και δημοψηφίσματα.
Η απόφαση της Μεγάλης Βρετανίας να αφήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση τον Ιούνιο σηματοδότησε την κορύφωση της αναγέννησης του εθνικιστικού αισθήματος. Ο εθνικισμός παρουσίαζει ανοδική πορεία στην Ουγγαρία, την Πολωνία και τη Γαλλία όπου η Μαρίν Λε Πεν και το ακροδεξιό της μέτωπο, κερδίζουν έδαφος στις επερχόμενες προεδρικές εκλογές. Πώς έχουμε φτάσει μέχρι εδώ, ενώ έχουμε γευτεί απο πρώτο χέρι την καταστρεπτική δύναμη του εθνικισμού τον 20ο αιώνα, όπου στοίχισε εκατομμύρια ζωές και αιματοκύλησε ολόκληρη την ήπειρο;
Αρχικά, η οικονομική κρίση του 2008 και η διεθνής ύφεση, έχουν αναγνωρισθεί και δικαιολογημένα ως μια παταγώδης αποτυχία όσον αφορά το κομμάτι της ανάπτυξης. Το αίσθημα της αντιπάθειας της ελίτ συνεχίζει να αποσαθρώνει την ενδο-Ευρωπαϊκή σταθερότητα και την αμοιβαία εμπιστοσύνη ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει βαλτώσει σε μια κρίση αργής ανάπτυξης και υψηλής ανεργίας.
Σε όλη τη Δύση, το γενικό αίσθημα παρακμής ορθώνεται κυρίαρχο και οφείλεται στην αλλαγή στην παγκόσμια υγίεια και τη μετατόπιση δύναμης προς την Ασία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αποσυρθεί γεωπολιτικά, ενώ η Ρωσία έχει αφοσιώσει όλες τις μεγάλες φιλοδοξίες της, στο να “προκαλέσει” τη Δυτική ηγεμονία και τις αξίες. Παγκοσμίως, αυξάνεται η δυσαρέσκεια με την παγκοσμιοποίηση, την ηλεκτρονική αναπαράσταση δεδομένων, το ελεύθερο εμπόριο συνοδευόμενο με τον προστατευτισμό. Οι Ευρωπαϊοι συγκεκριμένα φαίνεται να έχουν ξεχάσει οτι ο προστατευτισμός και ο εθνικισμός είναι συνυφασμένοι, καθώς το ένα δεν μπορεί να υφίσταται χωρίς το άλλο.
Τέλος, υπάρχει ενας γενικευμένος φόβος για το άγνωστο, καθώς πολλές χώρες βρίσκονται αντιμέτωπες με ζητήματα όπως η εισροή ξένων -είτε περοφύγων είτε μεταναστών-και με εσωτερικές αλλαγές που έχουν προκληθεί απο την αυξανόμενη οικονομική και πολιτική ενδυνάμωση των γυναικών και των μειονοτήτων. Αυτές οι αλλαγές οι οποίες εχουν συμπέσει με τις μεγαλύτερες μετατροπές και ρήξεις στην Ευρώπη που ξεκίνησαν το 1989, έχουν πυροδοτήσει φόβους ότι τα ελιτιστικά πολιτικά κόμματα και τα δημοκρατικά ινστιτούτα έχουν αποτύχει στο να είναι σχετικά και μέσα στις εξελίξεις.
Όπως πάντα,όταν ο ανεξέλγκτος φόβος κυριαρχεί ο κόσμος ζητά σωτηρία στον εθνικισμό, στην απομόνωση, στην εθνική ηγεμονία και τη νοσταλγία των καλών εποχών όταν υποτίθεται ότι όλα ήταν καλά στην αθρωπότητα. Όμως το αιματηρό, χαοτικό παρελθόν ήταν πολύ μακριά απο την τελειότητα. Οι εθνικιστικοί ηγέτες και οι υποστηρικτές τους ζούν σε μια μετά εμπειρική πραγματικότητα, όπου η αλήθεια και η εμπειρία δεν έχουν θέση.
Όλα αυτά αντανακλούν μια δραματική αλλαγή στο πως οι Ευρωπαϊοι βλέπουν τον εαυτό τους. Μετά απο δύο παγκοσμίους πολέμους και κατά τη διάρκεια του Ψυχρού πολέμου, η Ευρωπαϊκή ενσωμάτωση ήταν αυταπάντητο ερώτημα. Αλλά η αμοιβαία κατανόηση ότι η ενότητα φέρνει την ειρήνη, την παραγωγικότητα και τη δημοκρατία έχει αποδυναμωθεί κατα τη διάρκεια των χρόνων απο διαρκείς κρίσεις και θα μπορούσε τώρα να χαθεί ολοκληρωτικά, με μόνη εναλλακτική να αποτελεί η ενίσχυση της απο ένα μελλοντικό κοινωνικό μήνυμα.
Οι γλώσσες και οι κουλτούρες της Ευρώπης έχουν μακρά ιστορία. Όμως τελευταία τείνουμε να ξεχνάμε, ότι τα ίδια τα κράτη αποτελούν μια πιο πρόσφατη δημιουργία, ιδίως έξω απο τη δυτική Ευρώπη. Θα ήταν λάθος να θεωρήσουμε ότι αποτελούν το τέλος της Ευρωπαϊκής Ιστορίας. Αντίθετα, εάν ένα κράτος μέλος της Ευρώπης φύγει απο την ένωση, οι Ευρωπαίοι θα το πληρώσουν με υψηλό τίμημα αυτόν τον αιώνα. Το πως οι Ευρωπαίοι θα πληρώσουν το τίμημα στο μέλλον είναι μια ερώτηση που μπορεί να απαντηθεί μόνο συγκεντρωτικά, όχι δηλαδή με βάση ενός μεμονωμένου εθνικού ενδιαφέροντος, όπως το 19ο αιώνα.
Ακόμη, με τη Ρωσία, τη Τουρκία, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική, η Ευρώπη βρίσκεται σε ένα δύσκολο και γεμάτο προκλήσεις περιβάλλον. Δεν απολαμβάνει την Αμερικανική πολυτέλεια μιας εγγυημένης ασφάλειας λόγω γεωγραφικής θέσης. Αντίθετα, η ασφάλεια και η παραγωγικότητα της, πρέπει να διασφαλίζονται πάντα μέσω της πολιτικής, η οποία πρέπει πάντα να αποτελεί συλογγική προσπάθεια.
Η μάλλον σημαντική ερώτηση για το μέλλον της Ευρώπης είναι: Πόση δύναμη χρειάζεται η Ευρωπαϊκή Ένωση για να εγγυάται την ειρήνη και την ασφάλεια των πολιτών της; Αυτή επίσης η ερώτηση μπορεί να απαντηθεί συλλογικά και μόνο. Αυτό που είναι σαφές είναι ότι οι Ευρωπαίοι δεν χρειάζονται μόνο περισσότερη Ευρώπη, αλλά μια διαφορετική και πιο δυναμική εκδοχή της.
*Πρώην υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας
Πηγή: PROJECT SYNDICATE.COM
Μετάφραση: Έφη Ορφανού
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου