Το Ισλαμικό Κράτος στο κατώφλι του Αφγανιστάν!

Το Ισλαμικό Κράτος στο κατώφλι του Αφγανιστάν!

Πηγή: Ρωσία Τώρα

Νικολάι Παχόμοφ

Τζούλια Λιακοπούλου Οι ιδέες του Ισλαμικού Κράτους είναι ελκυστικές σε ομάδες των Ταλιμπάν στο ανατολικό Αφγανιστάν, οι οποίες έστρεψαν τα όπλα εναντίον των παλιών διοικητών και ηγετών τους που βρίσκονται στο Κατάρ και στο Πακιστάν.

Το ξεκίνημα των - αναγνωρισμένων και εγκεκριμένων από τον πρόεδρο του Αφγανιστάν - συνομιλιών με τους Ταλιμπάν είναι από μόνο του ένα αξιοσημείωτο γεγονός. Ωστόσο, μια πιο προσεκτική ματιά καθιστά προφανές ότι το παρασκήνιο των διαπραγματεύσεων είναι ακόμη πιο ενδιαφέρον, καθώς η αυξανόμενη παρουσία του Ισλαμικού Κράτους στη χώρα υποχρεώνει όλους τους μετέχοντες στην αφγανική διένεξη ν’ αλλάξουν τακτική και στρατηγική.

Παράλληλα, η αυξανόμενη πιθανότητα επίτευξης συμφωνίας της Καμπούλ με τους Ταλιμπάν, μπορεί να αποβεί αναποτελεσματική για τον περιορισμό της επιρροής του Ισλαμικού Κράτους. Σ’ αυτή τη δύσκολη κατάσταση για τον αγώνα κατά των Ισλαμιστών δεν απαιτείται απλώς η ανάμιξη κάποιας από τις μεγάλες δυνάμεις, αλλά και η συνεργασία μερικών κρατών με επιρροή. Λαμβάνοντας υπόψη την εγγύτητα του Αφγανιστάν με τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας και με τα ρωσικά σύνορα, η Ρωσία δεν μπορεί να μείνει αμέτοχη στα γεγονότα στο Αφγανιστάν, όπου γίνεται όλο και πιο αισθητή η παρουσία του ΙΚ.

Τα νέα από την Καμπούλ

Την αποστολή αντιπροσωπείας στο Πακιστάν για το ξεκίνημα των διαπραγματεύσεων με τους Ταλιμπάν ανακοίνωσε στις αρχές Ιουλίου ο ίδιος πρόεδρος του Αφγανιστάν, Ασράφ Γκανί. Η ανακοίνωση αυτή προκάλεσε πολλά ερωτήματα: Γιατί οι διαπραγματεύσεις διεξάγονται στο Πακιστάν; Γιατί ξεκίνησαν συγκεκριμένα τώρα; Αναγνώρισαν άραγε οι Ταλιμπάν την ήττα τους, ή από την πλευρά της η Καμπούλ παραδέχτηκε την αδυναμία της να τους νικήσει; Και σε τελική ανάλυση, σε ποια βάση είναι δυνατή η συμφωνία;

Εκ πρώτης όψεως, η ανακοίνωση του Αφγανού προέδρου δεν σχετιζόταν άμεσα με τις πληροφορίες που πληθαίνουν για ανάπτυξη δράσης στο ανατολικό Αφγανιστάν ομάδων που έχουν δηλώσει πίστη στο Ισλαμικό Κράτος, και με τις σφοδρές μάχες που δίνουν, όχι μόνο με τον επίσημο αφγανικό στρατό, αλλά και με τμήματα των παραδοσιακά ισχυρών στην ανατολική χώρα Ταλιμπάν.

Από τη στιγμή της επίσημης ανακήρυξης του «Ισλαμικού Κράτους» έχει περάσει μόλις ένας χρόνος. Εκτός από το ότι οι μαχητές του ΙΚ έδειξαν πως είναι μια αποτελεσματική δύναμη στα πεδία των μαχών στο Ιράκ και στη Συρία, δεν μπορεί να μην επισημανθεί το πόσο ορμητικά έγινε δημοφιλής η ιδέα του «Ισλαμικού Κράτους» σε ισλαμιστές που βρίσκονται χιλιάδες χιλιόμετρα από το Ιράκ και στη Συρία και ο οποίοι δεν έχουν άμεση σχέση με το ΙΚ. Ενώ δηλαδή παλαιότερα η Αλ Κάιντα χρειαζόταν χρόνια αιματηρής δουλειάς για να σχηματίσει τη διοικητική και επιχειρησιακή της δομή, και το αποτέλεσμα που προέκυψε ήταν μια οργάνωση ούτως ή άλλως όχι μαζική, σήμερα, ένα μόνο χρόνο μετά, την αφοσίωσή τους στο ΙΚ διακηρύσσουν τόσο ομάδες, για παράδειγμα στο Αφγανιστάν, όσο και νεότεροι, μεμονωμένοι τρομοκράτες.

Ουσιαστικά το ΙΚ υφίσταται σε δυο υποστάσεις, ως τρομοκρατικό νέο κράτος που λειτουργεί πραγματικά και ως ιδέα μιας παγκόσμιας συμμαχίας πολεμοχαρών φονταμενταλιστών ισλαμιστών. Η συγκεκριμένη ιδέα έχει εξαπλωθεί σε ολόκληρο τον πλανήτη, είναι ελκυστική, μεταξύ άλλων και για ομάδες των Ταλιμπάν στο ανατολικό Αφγανιστάν, οι οποίοι έστρεψαν τα όπλα εναντίον των παλιών διοικητών και ηγετών τους που βρίσκονται στο Κατάρ και στο Πακιστάν. Είναι αξιοσημείωτο πως τα νέα για την έναρξη των συνομιλιών στο Πακιστάν κατέδειξαν το σχίσμα ανάμεσα σ’ αυτές τις δυο πτέρυγες των αρχηγών των Ταλιμπάν. Δηλαδή, η ομάδα του Κατάρ που μέχρι πρότινος αναγνωρίζονταν παγκοσμίως ως η κύρια, διαμαρτυρήθηκε, θεωρώντας ότι πίσω από τις διαπραγματεύσεις κρύβεται δάκτυλος των πακιστανικών μυστικών υπηρεσιών.

Το πολύπλοκο παιχνίδι του Πακιστάν

Όπως και να το δει κανείς, έχει προκύψει ένα ενδιαφέρον θέμα, με τους Ταλιμπάν να κατηγορούν τις πακιστανικές μυστικές υπηρεσίες, τις οποίες πολλοί θεωρούν ως δημιουργούς και βασικούς χορηγούς του κινήματος. Όπως δείχνουν όλα, τα τεκταινόμενα μπορούν ερμηνευτούν με το ότι η πτέρυγα του Κατάρ φοβάται μην απωλέσει τον έλεγχο των ομάδων των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν, είτε ότι έχει ήδη απολέσει αυτό τον έλεγχο.

Τον τελευταίο καιρό στο Αφγανιστάν (βέβαια, όχι σε επίσημο επίπεδο), ηχούν κατηγορίες κατά του Ισλαμαμπάντ ότι οι αφγανικές ομάδες του ΙΚ είναι ένα ακόμη πρότζεκτ των πακιστανικών μυστικών υπηρεσιών, οι οποίες έχουν απογοητευτεί από τους Ταλιμπάν. Είναι προφανές, πως αν αυτές οι κατηγορίες αληθεύουν, το Πακιστάν παίζει με τη φωτιά. Αν ο αριθμός των ομάδων που έχουν δηλώσει πίστη σε αυτή την τρομοκρατική διεθνή αυξηθεί, τότε αυτό θα μειώσει τις δυνατότητες των πακιστανικών μυστικών υπηρεσιών να επηρεάζουν την κατάσταση στο Αφγανιστάν. Σε κάθε περίπτωση, η υποστήριξη του Ισλαμαμπάντ στις συνομιλίες μεταξύ Ταλιμπάν και επίσημης Καμπούλ αποδεικνύουν το ενδιαφέρον του Πακιστάν να σταθεροποιηθεί η κατάσταση στη γειτονική χώρα.

Η κατάσταση που διαμορφώνεται ενδιαφέρεται όλες τις δυνάμεις στην περιοχή. Έτσι, δεν αποτελεί έκπληξη η δραστηριότητα την οποία επιδεικνύουν οι ενδιαφερόμενες πλευρές γι’ αυτές τις διαπραγματεύσεις. Το ΙΚ είναι στο Αφγανιστάν ένας νέος παίκτης, ο οποίος μπορεί ωστόσο να περιπλέξει εντελώς την κατάσταση. Για τους απλούς «στρατιώτες», τους οποίους έχουν εμπνεύσει οι ιδέες του ισλαμικού φονταμενταλισμού και του πολέμου κατά της Δύσης, τα πράγματα είναι ξεκάθαρα: Από τη μια πλευρά οι Ταλιμπάν, το καθεστώς των οποίων κρατήθηκε μόλις δυο εβδομάδες μετά την εισβολή της διεθνούς δύναμης στο Αφγανιστάν. Και από την άλλη το ΙΚ, το οποίο εξακολουθεί να διευρύνει την επιρροή του στην περιοχή εν μέσω της αμηχανίας και έλλειψης αποφασιστικότητας τόσο από την πλευρά των ηγετών της Μέσης Ανατολής, όσο και αυτών στις Δυτικές πρωτεύουσες. 

Φυσικά, στην πραγματικότητα τα πράγματα είναι πιο δύσκολα, όμως στον τομέα της προπαγάνδας οι Ταλιμπάν είναι πολύ δύσκολο να συναγωνιστούν το ΙΚ. Υπάρχει κάθε λόγος επομένως να θεωρείται η ενίσχυση της θέσης του ΙΚ στο Αφγανιστάν ως μια από τις βασικές αιτίες των συνομιλιών μεταξύ Ταλιμπάν και επίσημης Καμπούλ, οι οποίες ξεκίνησαν στο Πακιστάν.

Τις συνομιλίες αυτές έχουν υποστηρίξει ήδη οι Ηνωμένες Πολιτείες, και οι αμερικανοί εκπρόσωποι συμμετέχουν σε αυτές με την ιδιότητα του παρατηρητή. Επιπλέον, δε, συμμετέχουν στις συνομιλίες υπό την ίδια ιδιότητα και κινέζοι διπλωμάτες. Αρκεί να δει κανείς το χάρτη, ώστε να συμπεράνει ότι από το ανατολικό Αφγανιστάν, όπου εδραιώνεται το ΙΚ, η απόσταση είναι πολύ μικρή μέχρι το κινεζικό Τουρκεστάν (περιοχή των Ουιγούρων του Σιντζιάνγκ) στο οποίο υπάρχουν αρκετοί ισλαμιστές φονταμενταλιστές και σε αυτούς το ΙΚ πλέον δεν είναι άγνωστο.

Ενώ για την ώρα το ΙΚ δραστηριοποιείται στην ανατολική χώρα, στο βορρά ενισχύονται οι θέσεις των Ταλιμπάν. Αρκετές φορές τους τελευταίους δυο μήνες ξέσπασαν σφοδρές μάχες γύρω από την κεντρική στην περιοχή αυτή, πόλη Κουντούζ. Παρατηρητές σημειώνουν ότι οι τάξεις των ντόπιων Ταλιμπάν ενισχύονται με μαχητές και διοικητές από την Κεντρική Ασία. Αν η δημοτικότητα του Ισλαμικού Κράτους επεκταθεί στο βόρειο Αφγανιστάν, τότε ο κίνδυνος του ΙΚ θ’ αυξηθεί δραματικά για την Κεντρική Ασία.

Δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι από την άνοιξη το Τατζικιστάν εφιστά διαρκώς την προσοχή των εταίρων του Οργανισμό της Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας στην ανάγκη για πιο σχολαστική παρακολούθηση της κατάστασης στο Αφγανιστάν και στη διατήρηση αυξημένης ετοιμότητας του Οργανισμού στην περίπτωση όξυνσης της κατάστασης στην περιοχή. Η ρωσική εξωτερική πολιτική, από την πλευρά της, θεωρεί ότι η αύξηση της επιρροής του ΙΚ στο Αφγανιστάν αποτελεί μια σοβαρή πρόκληση.

Η πρόκληση αυτή είναι κοινή και για την Κίνα, και για τη Ρωσία. Υπό αυτές τις συνθήκες δεν είναι παράξενο που η κατάσταση στο Αφγανιστάν συζητήθηκε εκτενώς στη σύνοδο κορυφής του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης, στην τελική δήλωση της οποίας αποτυπώθηκε η ανησυχία λόγω της αυξανόμενης κλίμακας της διεθνούς τρομοκρατίας, καθώς και η πρόθεση καταπολέμησης του θρησκευτικού εξτρεμισμού και η στήριξη των προσπαθειών για την εμπέδωση της ειρήνης στο Αφγανιστάν. Η έναρξη στην Ουφά της διαδικασίας εισδοχής στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης, του Πακιστάν και της Ινδίας, μπορεί να ενισχύσει τις δυνατότητες του Οργανισμού στην αντιμετώπιση των προβλημάτων του Αφγανιστάν.

Να μην φύγουν οι Αμερικανοί

Την ίδια ώρα, δεν πρέπει να λησμονείται ότι ο κύκλος των κρατών που ενδιαφέρονται για τη συντομότερη δυνατή διευθέτηση της κατάστασης στο Αφγανιστάν δεν περιορίζεται στο Πακιστάν, την Κίνα, την Ινδία και τη Ρωσία. Τυχαία είτε σκόπιμα, η είδηση για τις συνομιλίες στο Πακιστάν συνέπεσε με τη δημοσίευση στην Washington Post ενός άρθρου του στρατηγού Ντέιβιντ Πετρέους και του ερευνητή του φημισμένου Ινστιτούτου Μπρούκινγκς, Μάικλ Ο’ Χάνλον. Οι δυο τους επιμένουν, όχι μόνο στην ιδέα να μην αποχωρήσουν πλήρως οι αμερικανικές δυνάμεις από το Αφγανιστάν ως το 2016 (ακόμα και αμερικανοί αξιωματούχοι σήμερα αμφιβάλλουν πλέον ότι το σχέδιο αυτό μπορεί να υλοποιηθεί), αλλά αντίθετα, να ενισχυθεί η αμερικανική παρουσία στη χώρα.

Το επιχείρημά τους είναι απλό, δηλαδή ότι χωρίς τους Αμερικανούς το Αφγανιστάν θα καταστεί το βασικό καταφύγιο των ισλαμιστών τρομοκρατών, συμπεριλαμβανομένων κι εκείνων που δήλωσαν πίστη στο Ισλαμικό Κράτος. Υπό το φως των όσων συμβαίνουν στο Αφγανιστάν σήμερα, το επιχείρημα αυτό μπορεί να βρει απήχηση, αν όχι στους απλούς Αμερικάνους, τουλάχιστον στα πρόσωπα που λαμβάνουν αποφάσεις. Βέβαια, η τελευταία δεκαετία έχει πείσει ότι οι αμερικανικές δυνατότητες για την επίλυση των προβλημάτων στο Αφγανιστάν είναι πολύ περιορισμένες. Ωστόσο, μια κοινή δράση με τον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης ή με τις ηγέτιδες δυνάμεις του Οργανισμού, Ρωσία και Κίνα, η αποτελεσματικότητα των αμερικανικών προσπαθειών θα αυξηθεί σημαντικά.