Τι σημαίνουν τα επώνυμα των πολιτικών;

Μια έρευνα του 24grammata.com...

Εμείς, στο 24grammata.com, θα ασχοληθούμε μόνο με την ετυμολογική προέλευση...

Τσίπρας
της λέξης “Τσίπρα”, η οποία έχει, κατά την ισχυρότερη εκδοχή, Τούρκικη προέλευση. Παράγεται από το ουσιαστικό της τουρκικής γλώσσας “çiplak” (πρφ: τσίπλακ), που σημαίνει “γυμνός”, “ αυτός που δεν έχει ρούχα”, ο “φτωχός”.
Στη Νέα Ελληνική χρησιμοποιείται το επίθετο τσιπλάκης -ισσα, -ικο και δηλώνει 1. αυτόν που είναι απόλυτα φτωχός, 2. (μτφ) αυτός που ζει υπό συνθήκες απόλυτης ανέχειας, ΣΥΝ. Φτωχός, κακαμοίρης, ξεβράκωτος (από το Λεξικό Μπαμπινιώτη). Με την παραπάνω ερμηνεία ταυτίζεται και το ετυμολογικό λεξικό του Ανδριώτη, στο οποίο καταγράφεται, επιπρόσθετα, και το λήμμα “τσιρτσιπλάκης” (: ολόγυμνος) < çιr(il)-çiplak. Ασθενέστερες πρέπει να θεωρούνται οι ετυμολογικές αναλύσεις: 1. από το λατ. cipria (: πούδρα, η λατ. λέξη cipria αναφέρεται στην Κύπρο) ή 2. από το αλκοολούχο ποτό (τα) τσίπουρα>τσίπρα. Και στις δύο περιπτώσεις το “Τσίπρας” θα πρέπει να είναι ένα παλαιό παρατσούκλι της οικογένειας του Αλέξη Τσίπρα.

Kαραμανλής
Στις μέρες μας δεν υπάρχουν Έλληνες Καραμανλήδες, ούτε η γραφή τους. Κιμωλία σε μαυροπίνακα, που την έσβησε το σφουγγάρι του χρόνου, θα ήταν η υπόθεση τους, αν δεν υπήρχαν τα επώνυμα: Καραμάνος, Καραμανλάκης, Καραμανόγλου, Καραμανλής κ.ά. Η υπόθεση των Καραμανλήδων από την Καπποδοκία στέκει ως αγκάθι στη μνήμη μας και μας βάζει μικρές και δύσκολες ερωτήσεις που ζητούν απάντηση, όπως:
“Μπορείς να είσαι Έλληνας, δίχως να μιλάς Ελληνικά;”
“ Ποιος είναι ο ρόλος της Εκκλησίας στη διατήρηση του Έθνους;” και άλλα πολλά.
Πριν βιαστείτε να απαντήσετε, ας γνωρίσουμε καλύτερα την υπόθεση των Καραμανλήδων από την Καραμανία.


Που βρίσκεται η Καραμανία;
Η Καραμανία είναι περιοχή της Νοτιοανατολικής Μ. Ασίας και περιλαμβάνει τμήματα της Λυκαονίας, Μεγάλης Φρυγίας Παμφυλίας, Ισαυρίας, Καππαδοκίας, Κιλικίας. Στην Αρχαιότητα η περιοχή Καραμάν (Karaman) ονομαζόταν Λάρανδα (τα) και καταστράφηκε από τον Περδίκκα, το 322 π.Χ. Ονομάστηκε έτσι από το όνομα του Καραμάν Μπέη / Mehmet Bey Karamanoglu (محمد بی کارامان اقلو), o οποίος ίδρυσε το εμιράτο γύρω στα 1256.
Η λέξη Καραμάν (ή Καχραμάν) σημαίνει «ο ήρωας», «το πρωτοπαλίκαρο», και είναι κοινή στην Τουρκική, στα Περσικά (Φαρσί), και στα Αρμένικα, καθώς και σ΄ όλες τις περιοχές που έχουν τις παραλλαγές Φαρσί όπως: Αφγανιστάν, Πακιστάν, και τη περιοχή Punjab της Ινδίας. Στα Περσικά ιστορικά κείμενα, η λέξη “Καραμάν” ή “Kahraman” είναι γραμμένη ως “Qahraman” (το “Q” προφέρεται “Γ”)
Το όνομα Καραμανλή προσδιορίζει τον άνθρωπο ή την οικογένεια που κατάγεται από το Καραμάν (η Τούρκικη κατάληξη «-λή» δηλώνει την προέλευση/καταγωγή, π.χ. Ankarali : ο καταγόμενος από την Άγκυρα). Η Δυναστεία των Καραμανιδών, Τουρκομάνοι της Μ. Ασίας, εναντιώθηκε στους Οθωμανούς, αλλά, τελικά, υποτάχθηκε το 1467. Μεγάλος ηγεμόνας της Καραμανίας ήταν ο Καραμάν Ογλού Αλαντίν (1381- 1390), ο οποίος συνελήφθη στη μάχη του Ακ-Σάι και θανατώθηκε ύστερα από διαταγή του Τιμούρ-Τας Πασά

Καρατζαφέρης
Η γλωσσική ιστορία του επωνύμου Καρατζαφέρης, ίσως καθησυχάσει όσους αγωνιούν για την τύχη της Ελληνικής γλώσσας ανάμεσα σε τόσες ξένες λέξεις. Ίσως τους βοηθήσει να καταλάβουν ότι τα ονόματα Χασάν, Αμπντούλ και άλλα μπορούν να μπουν στη ζωή μας δίχως να αλλοιωθεί η ταυτότητα του πολιτισμού μας.
Σχετικά με το επώνυμο Καρατζαφέρης είναι γνωστό ότι το πρώτο συνθετικό Καρά, στην Τουρκική γλώσσα, σημαίνει “Μαύρος”. Στην ελληνική γλώσσα αφομοιώθηκε πλήρως είτε με την κυριολεκτική σημασία, π.χ. καραμπογιά, καραγκιόζης (goz: μάτι>καραγκιόζης=μαυρομάτης), Καραγιάννης (: Μαυρογιάννης) κ.ά., είτε με την υποτιμητική/μειωτική σημασία, π.χ.: καράβλαχος, καράγυφτος κ.ά
Το β’ συνθετικό του επωνύμου Καρατζαφέρης (-τζαφέρης) δημιουργεί κάποια προβλήματα στην ετυμολογική ανάλυση, επειδή υπάρχουν διάφορες ερμηνείες, όπως:


α. Κατά την πρώτη εκδοχή το β΄ συνθ. του επωνύμου Καρατζαφέρης > -τζαφέρης παράγεται από τον πολύτιμο λίθο ζαφείρι < αρχ. ελλ. σάπφειρος > λατ. Sappirus (κάποιοι το συνδυάζουν και με το εβρ. Sappir, αλλά, γενικά, είναι άγνωστη η αρχική προέλευση της λέξης. Σύμφωνα με αυτή την ερμηνεία το επώνυμο Καρατζαφέρης σημαίνει Μαύρο Ζαφείρι (μάλλον απίθανο, γιατί είναι άσχετο με την ελληνική φύση)


β. Η δεύτερη εκδοχή για το β’ συνθετικό -τζαφέρης είναι ότι προέρχεται από το μεσαιωνικό ουσιαστικό της Αλβανικής γλώσσας τζαφέρ που σημαίνει “άλογο”. Στην Αραβική, όπως θα διαβάσετε παρακάτω, σημαίνει και γάιδαρος. Στην Ελληνική θα αποκαλούσαμε το επώνυμο Καρατζαφέρη ως “μαυροάλογο” ή “μαυρογάιδαρο”


γ. Στα Τούρκικα το όνομα Τζαφέρ είναι πολύ διαδεδομένο π.χ. Τζαφέρ Ταγιάρ (Çafer Tayar), στρατηγός του τουρκικού στρατού, αλβανικής καταγωγής. Το όνομα Τζαφέρ έφτασε στην Τούρκικη γλώσσα από την Αραβική. Πρόκειται για το μεταλλαγμένο “Ja’far”, جعفر , το οποίο είναι ένα πολύ συνηθισμένο Αραβικό όνομα. Ο πιο γνωστός Ja’far ήταν ο Ja’far ibn Abī Tālib (ο Τζαφάρ γιος το Abi Ταλέμπ) ο οποίος ήταν ο Θείος το Προφήτη Μωάμεθ, με το παρατσούκλι Ja’far at-Tayyār (δηλαδή ο Ja’far, ο ιπτάμενος, που βρισκόταν παντού και ανακατευόταν με όλα). Ο Άλλος γνωστός “Ja’far” ήταν ο έκτος Ιμάμης των Σιιτών, ο Ja’far al Sadeq (ο Ja’far, ο Τίμιος)*.
Για το λήμμα Ja’far υπάρχει αναφορά στο λεξικό του Deh’khoda. To λεξικό αναφέρει ένα ποίημα του 14ου αιώνα : «είδα τον Τζαφάρ πάνω στο τζαφάρ (: γάιδαρο) που έτρωγε τζαφαρί (: μαϊντανό) και πέρασε από το τσαφάρ (: γέφυρα)» (μεταφρ. Κ Ραχίμι). Πρόκειται για ένα λογοπαίγνιο, γιατί στην Αραβική ο μαϊντανός, η γέφυρα και ο γάιδαρος αναφέρονται ως Τζαφάρ.
Ποιος να ξέρει αν η ετυμολογική καταγωγή του επωνύμου Καρατζαφέρης είναι Ελληνική, Τούρκικη, Αραβική, Εβραϊκή; Σίγουρα, όμως, όταν βλέπω τον Αμπντούλ και τον Χασάν στα φανάρια ξέρω ποιο θα είναι το μέλλον των απογόνων τους, μετά από αιώνες, αν παραμείνουν στην Ελλάδα. Ίσως θα ονομάζονται Αμπντουλίδης ή Χασανάκης. Ίσως θα γίνουν Πατριώτες, Κήνσορες, Τιμητές, θα μιλάνε στην τηλεόραση μπροστά από Σημαίες και Αγίους και θα προσπαθούν να επαναφέρουν τους παραστρατημένους Έλληνες στο σωστό δρόμο.
Αφήνω τον πεινασμένο Χασάν και Αμπντούλ να μου καθαρίσουν το παρ-μπριζ στα φανάρια και σιγοτραγουδώ : “…γέλα, γέλα πουλί μου, γέλα, είναι η ζωή μια τρέλα…”
* Σημείωση: Για τη μετάλλαξη του Ja’far σε Τζαφέρης έχουμε δύο μεταβάσεις, αρχικά από τα Αραβικά στα Τούρκικα και μετά στα Ελληνικά. Όταν υπάρχουν δυο -α- στις λέξεις που μεταφέρονται από τα Αραβικά στα Τούρκικα, το πρώτο -α- προφέρεται βαθύ -α- , και το δεύτερο προφέρεται -ε-. Το Ja’far στα Τουρκικά προφέρεται ÇÂFER και γι αυτό έφτασε στα Ελληνικά ως Τζαφέρ > Τζαφέρης.

Πάγκαλος
Ο κ. Πάγκαλος απαντά στα 24grammata.com για την ιστορία της οικογένειας του και την ετυμολογική εξήγηση του επωνύμου του. Αρχικά, είχε υποστηριχθεί ότι παράγεται από το Pane + Gallo (:ιταλ. ψωμί +κόκορας)
Λάβαμε την παρακάτω επιστολή από τον αντιπρόεδρο της Κυβέρνησης κ. Θεόδωρο Πάγκαλο, ο οποίος μας ευχαριστεί που ασχοληθήκαμε με την ετυμολογία του ονόματος του και λύει κάθε σύγχυση γύρω από την ιστορική/ετυμολογική προέλευση του ονόματος του. Ο κ. Πάγκαλος επιβεβαιώνει ότι στην Κέα, όπου ο ίδιος παραθερίζει, υπάρχει η οικογένεια Pani Gallo (: ψωμί / κόκορας), αλλά υποστηρίζει ότι δεν έχει καμία συγγενική σχέση με την εν λόγω οικογένεια. Αντίθετα, η ιστορία της οικογένειας του ξεκινά από τις Κυδωνίες της Μ. Ασίας. Το επώνυμο Πάγκαλος, ίσως, προήλθε από το Βυζαντινό μισθοφορικό στρατιωτικό σώμα οι Πάγκαλοι (: οι πανέμορφοι).
Εμείς, στα 24grammata.com, νοιώθουμε ιδιαίτερη χαρά που βοηθήσαμε τους ιστορικούς και γλωσσικούς μελετητές προσφέροντας τους μία έγκυρη και αναμφισβήτητη ιστορική πηγή. Αποδεχόμαστε την άποψη του κ. Πάγκαλου ως τη μόνη έγκυρη ερμηνεία για την προέλευση του επώνυμου του και τον ευχαριστούμε για την αυθόρμητη απάντηση του.
Η επιστολή του πρώην αντιπροέδρου της Κυβέρνησης κ. Πάγκαλου προς τον κ. Γιώργο Δαμιανό αναφέρει, κατά λέξη, τα ακόλουθα:
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ
Προς: Τον κύριο Δαμιανό Γεώργιο
Αγαπητέ φίλε Δαμιανέ,
επειδή συμβαίνει όπως ίσως γνωρίζεις, να συχνάζω στην Τζια όπου έχω από το 1978 ένα αγροτικό σπίτι κι έχω φυτέψει ένα αμπέλι, πράγματι στην Ενετοκρατία υπήρχε στο νησί η οικογένεια Panni Gallo (ψωμί κόκορας) και το οικόσημο τους υπάρχει ακόμα στην ακρόπολη της Κέας, στο παλιό τους αρχοντικό. Εγώ όμως με αυτούς δεν έχω καμία απολύτως συγγένεια ή σχέση και η σύγχυση έχει πιθανόν προκύψει από την τυχαία ως προς το όνομα παρουσία μου στην Κέα. Το όνομα μου προέρχεται από τις Κυδωνίες της Μικράς Ασίας (σημερινό Αϊβαλί) απ όπου προήλθε ο πατέρας του προπάππου μου, Θεόφιλος Πάγκαλος, γιατρός στο επάγγελμα και δραστήριος επαναστάτης. Μετά τα Ορλωφικά αναγκάστηκε να μετοικήσει στην καθ εαυτό Ελλάδα όπου και περιφέρετο ως πράκτωρ της Φιλικής Εταιρείας. Εκστράτευσε με τον Υψηλάντη στην γνωστή ατυχή περιπέτεια των παραδουνάβιων περιοχών κι εκεί συνδέεται με τον Γιωργάκη Ολύμπιο, οπλαρχηγό της ορεινής Θεσσαλίας τον οποίο ακολουθεί στον Τύρναβο. Εκεί παντρεύεται κόρη Λουλέ που έχει αναπτύξει έντονη δημοσιογραφική δράση. Ο γιος τους Δημήτριος Πάγκαλος. Γιατρός και αυτό, εγκαθίστατο στη Μεγαρίδα και τελικώς στην Ελευσίνα όπου παντρεύεται την κόρη του Γιαννάκη Χατζημελέτη που ήταν ένας από τους υπαρχηγούς του Καραϊσκάκη. Ιστορική λοιπόν οικογένεια αλλά όχι από τον 16ο αιώνα και χωρίς ιταλική προέλευση


Σας ευχαριστώ που ασχοληθήκατε με την ετυμολογία του ονόματος που κατά μία άποψη οφείλεται σε βυζαντινό σώμα μισθοφόρων από τη Θράκη που αποκαλούντο “πάγκαλοι” με την αρχαία έννοια, δηλαδή “πανέμορφοι”. Γι αυτό και το βρίσκουμε σε περιοχές όπου οι Βυζαντινοί έκαναν πολέμους ,ε τους Άραβες (πχ Κρήτη) και τους Σελτζούκους Τούρκους (Μικρά Ασία) υπό τους Μακεδόνες Αυτοκράτορες (Βασίλειο Τσιμισκή και Νικηφόρο Φωκά) Με εκτίμηση
Θεόδωρος Πάγκαλος



24grammata.com