“Τρενάρουν την χρεοκοπία για να σώσουν τις τράπεζες”

Η Ελλάδα βρίσκεται εγκλωβισμένη σε μια οικονομική δίνη, από την οποία είναι ίσως αδύνατο να ξεφύγει. Κατέχει ένα μη διαχειρίσιμο δημόσιο χρέος (150% του ΑΕΠ, με αύξηση φέτος 10%), μια οικονομία η οποία καταρρέει (η φετινή μείωση του ΑΕΠ πάνω από 7%, έχει εκτοξεύσει την ανεργία στο 16%), ένα χρόνιο έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών ( σήμερα είναι 8% του ΑΕΠ). Το παραπάνω φονικό κοκτέιλ ολοκληρώνεται με τις
αφερέγγυες ελληνικές τράπεζες που χάνουν συνεχώς καταθέσεις.
Η μόνη λύση για να βγει η Ελλάδα από το αδιέξοδο στο οποίο βρίσκεται , είναι να δηλώσει αδυναμία πληρωμής του δημοσίου χρέους της. Όταν το κάνει, θα πρέπει να κόψει την αρχική αξία του χρέους τουλάχιστον 50%. Το τρέχον σχέδιο μείωσης της σημερινής αξίας των ομολόγων που κατέχουν ιδιώτες κατά 20 ποσοστιαίες μονάδες, αποτελεί μόνο ένα μικρό βήμα για το παραπάνω.
Εάν η Ελλάδα φύγει από το ευρώ αφού πτωχεύσει, θα μπορεί να υποτιμήσει το νόμισμα της, τονώνοντας έτσι την ζήτηση κάτι που θα οδηγήσει σε εμπορικό πλεόνασμα. Μία τέτοια στρατηγική “πτώχευσης και υποτίμησης”, έχει αποτελέσει πρότυπο και για άλλες χώρες του κόσμου που βρέθηκαν σε ανάλογη θέση με την Ελλάδα.
Ο μοναδικός λόγος που αυτή η στρατηγική δεν έχει εφαρμοστεί στην Ελλάδα είναι λόγω του εγκλωβισμού της στο ενιαίο νόμισμα. Παράλληλα, οι αγορές γνωρίζουν πολύ καλά, ότι η Ελλάδα από την στιγμή που είναι αφερέγγυα, είναι θέμα χρόνου να οδηγηθεί σε χρεοκοπία.
Οπότε, γιατί οι ηγέτες της Γαλλίας και της Γερμανίας προσπαθούν τόσο σκληρά να εμποδίσουν ή καλύτερα να καθυστερήσουν το αναπόφευκτο;
Υπάρχουν δύο λόγοι.
Ο πρώτος έχει να κάνει με το γεγονός, ότι οι τράπεζες καθώς και άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα στην Γερμανία και την Γαλλία, είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένα στο ελληνικό δημόσιο χρέος, τόσο άμεσα όσο και μέσω των πιστώσεων που έχουν επεκταθεί σε Ελληνικές και άλλες τράπεζες της Ευρωζώνης. Η αναβολή της χρεοκοπίας δίνει τη δυνατότητα στα Γαλλικά και Γερμανικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να μαζέψουν (build up) τα κεφάλαιά τους, να μειώσουν την έκθεσή τους σε ελληνικές τράπεζες μη χορηγώντας νέα πίστωση όταν λήξουν τα δάνεια, και να πουλήσουν ελληνικά ομόλογα στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Ο δεύτερος και πιο σημαντικός λόγος για τον αγώνα του γαλλογερμανικού άξονα να καθυστερήσει μία ελληνική χρεοκοπία, έχει να κάνει με τον κίνδυνο πρόκλησης και άλλων χρεοκοπιών σε άλλες χώρες της Ευρωζώνης καθώς και σε τραπεζικά ιδρύματα, με κύριες εξ αυτών την Ισπανία και την Ιταλία. Ο συγκεκριμένος κίνδυνος επισημάνθηκε από την πρόσφατη υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Ιταλίας από την Standard & Poor’s.
Μια χρεοκοπία από μια εκ των παραπάνω χωρών, θα επιφέρει τεράστιες καταστροφές στις τράπεζες και σε άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα στην Γαλλία και την Γερμανία. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Οικονομικής Σταθερότητας, είναι αρκετά μεγάλο ώστε να καλύψει τις οικονομικές ανάγκες της Ελλάδας, όμως όχι τόσο ώστε να χρηματοδοτήσει την Ιταλία και την Ισπανία, εφόσον χάσουν την πρόσβαση τους στις ιδιωτικές αγορές.
Έτσι οι ευρωπαίοι πολιτικοί ευελπιστούν, ότι με το να δείξουν πως μέχρι και η Ελλάδα μπορεί να αποφύγει την χρεοκοπία, οι ιδιωτικές αγορές θα ανακτήσουν την εμπιστοσύνη τους στην βιωσιμότητα της Ιταλίας και της Ισπανίας και θα συνεχίζουν να δανείζουν τις κυβερνήσεις τους με λογικά επιτόκια και να χρηματοδοτούν τις τράπεζες τους.
Εάν επιτραπεί στην Ελλάδα να πτωχεύσει μέσα στις επόμενες εβδομάδες, οι χρηματοπιστωτικές αγορές θα λάβουν σοβαρά υπόψη τους ότι ενδέχεται να ακολουθήσουν τον δρόμο της, η Ιταλία και η Ισπανία.
Μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να προκαλέσει αύξηση στα επιτόκια δανεισμού των δύο χωρών και μια άμεση αύξηση των κρατικών χρεών τους, με αποτέλεσμα να είναι αφερέγγυες.
Καθυστερώντας την ελληνική χρεοκοπία για δύο χρόνια, οι ευρωπαίοι πολιτικοί ελπίζουν, να δώσουν τον απαιτούμενο χρόνο στην Ισπανία και την Ιταλία να αποδείξουν ότι είναι οικονομικά βιώσιμες. Εφόσον, η Ιταλία και η Ισπανία καταφέρουν να είναι οικονομικά βιώσιμες στο τέλος των δύο ετών, τότε οι ευρωπαίοι ηγέτες θα είναι σε θέση να επιτρέψουν στην Ελλάδα να πτωχεύσει χωρίς να υπάρχει ο κίνδυνος της μόλυνσης.
Επίσης, και η Πορτογαλία μπορεί να ακολουθήσει τον δρόμο της Ελλάδας, χρεοκοπώντας και βγαίνοντας και αυτή από την Ευρωζώνη. Όμως οι μεγαλύτερες χώρες θα είναι σε θέση να χρηματοδοτηθούν με λογικά επιτόκια, ώστε να συνεχιστεί το σύστημα της Ευρωζώνης.
Αν, όμως, η Ισπανία και η Ιταλία δεν πείσουν τις αγορές ότι είναι οικονομικά βιώσιμες, μέσα στο διάστημα των δύο ετών, τότε τα επιτόκια δανεισμού για τις κυβερνήσεις και τις τράπεζες τους θα αυξηθούν σημαντικά και θα είναι πλέον ξεκάθαρο ότι είναι αφερέγγυες. Σε αυτό το σημείο θα πτωχεύσουν.
Επίσης, δεν θα μπορούν –τουλάχιστον προσωρινά- να δανειστούν, πράγμα που θα τους οδηγήσει στον πειρασμό να εγκαταλείψουν το ενιαίο νόμισμα.
Ωστόσο, ελλοχεύει ένας μεγαλύτερος και πιο άμεσος κίνδυνος, καθώς υπάρχει η πιθανότητα να μην υπάρξουν αυτά τα δύο χρόνια για την οικονομική ισχυροποίηση της Ιταλίας και της Ισπανίας. Ως γνωστόν, το επίπεδο των ελληνικών επιτοκίων δανεισμού δείχνουν ότι οι αγορές θεωρούν πως η Ελλάδα θα πτωχεύσει πολύ σύντομα. Και ακόμα πριν γίνει η εν λόγω χρεοκοπία, είναι πιθανό να υπάρξει μία ραγδαία αύξηση των επιτόκιων δανεισμού της Ιταλίας και της Ισπανίας, οδηγώντας τις σε ένα δύσβατο οικονομικό μονοπάτι.
Έτσι, οι ηγέτες της Ευρωζώνης θα μάθουν με τον σκληρό τρόπο, ότι η προσπάθεια εμπαιγμού των αγορών είναι μια επικίνδυνη στρατηγική.
(*Ο Martin Feldstein είναι καθηγητής οικονομικών στο πανεπιστήμιο του Harvard, διετέλεσε πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών επί κυβερνήσεως Reagan, καθώς και πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Οικονομικών Ερευνών των ΗΠΑ) http://www.project-syndicate.org/commentary/feldstein40/English
(απόδοση Π.Ζ.)
Του Martin Feldstein*