Ο κάκτος είναι ένα χυμώδες φυτό της οικογένειας Cactaceae.
Η λέξη "κάκτος" προέρχεται, μέσω των λατινικών, από το αρχαίο ελληνικό κάκτος, ένα όνομα που χρησιμοποίησε αρχικά ο Θεόφραστος (διάδοχος του Αριστοτέλη) για ένα ακανθώδες φυτό, του οποίου η ταυτότητα δεν είναι βέβαιη.
Ο κάκτος ( cactus ) είναι ο λατινικός πληθυντικός του κάκτου και ορισμένοι συγγραφείς τον χρησιμοποιούν στα αγγλικά. Cactuses είναι ο αγγλικός πληθυντικός. Τα λεξικά αναφέρουν ότι και τα δυο είναι σωστά. Επίσης, όπως και πολλά ονόματα φυτών, ο απροσδόκητος κάκτος αντιμετωπίζεται μερικές φορές ως πληθυντικός.
Οι βοτανολόγοι εκτιμούν ότι υπάρχουν περισσότερα από 2.000 είδη , συγκεντρωμένα σε περίπου 175 γένη , αλλά υπάρχουν πολλά επιχειρήματα σχετικά με τα όρια τόσο των γενών όσο και των ειδών.
Οι κάκτοι μπορούν να επιβιώσουν από λίγα έως 300 χρόνια , ανάλογα με το είδος.
Οι κάκτοι είναι μόνο ιθαγενείς στη Βόρεια και Νότια Αμερική (με εξαίρεση ένα είδος που βρίσκεται στην
τροπική Αφρική, τη Μαδαγασκάρη και τη Σρι Λάνκα).
τροπική Αφρική, τη Μαδαγασκάρη και τη Σρι Λάνκα).
Οι κάκτοι κατοικούν σε διάφορες περιοχές , από τις παράκτιες πεδιάδες έως τις υψηλές ορεινές περιοχές. Η σειρά τους εκτείνεται από την Παταγονία στη Βρετανική Κολούμπια και την Αλμπέρτα στο δυτικό Καναδά .
Οι περισσότεροι κάκτοι ζουν σε ενδιαιτήματα που υπόκεινται τουλάχιστον σε κάποια ξηρασία.
Για τους κάκτους που προσαρμόζονται στην ξηρασία, τα τρία κύρια κέντρα είναι: το Μεξικό , οι νοτιοδυτικές Ηνωμένες Πολιτείες ; τις νοτιοδυτικές Άνδεις , όπου βρίσκονται στο Περού , τη Βολιβία, τη Χιλή και την Αργεντινή . και την ανατολική Βραζιλία .
Το Rhipsalis baccifera , κοινώς γνωστό ως κάκτος γκι , είναι το μοναδικό είδος κάκτου που βρίσκεται φυσικά εκτός του Νέου Κόσμου . Μία θεωρία είναι ότι εισήχθη στον Παλαιό Κόσμο από μεταναστευτικά πουλιά, αρκετά καιρό πριν για να θεωρηθούν οι πληθυσμοί του Παλαιού Κόσμου ως ξεχωριστά υποείδη. Η εναλλακτική θεωρία είναι ότι το είδος διασχίζει αρχικά τον Ατλαντικό Ωκεανό στα ευρωπαϊκά πλοία που εμπορεύονται μεταξύ της Νότιας Αμερικής και της Αφρικής, μετά από τα οποία τα πουλιά μπορεί να έχουν εξαπλωθεί ευρύτερα.
Πολλά άλλα είδη έχουν γίνει πολιτογραφημένα εκτός της Αμερικής αφού έχουν εισαχθεί από ανθρώπους , ειδικά στην Αυστραλία , τη Χαβάη και την περιοχή της Μεσογείου.
Οι κάκτοι εμφανίζονται σε ένα ευρύ φάσμα σχημάτων και μεγεθών .
Το Cardon ( Pachycereus pringlei ) είναι το ψηλότερο είδος κάκτων στον κόσμο, με μέγιστο εγγεγραμμένο ύψος 19,2 μέτρα (63 πόδια), με ένα στρογγυλό κορμό έως 1 μέτρο (3,3 πόδια) σε διάμετρο που φέρει αρκετά ορθά κλαδιά.
Blossfeldia Liliputana είναι το μικρότερο είδος κάκτου στον κόσμο , με μεγαλύτερο μέγεθος των περίπου 12 χιλιοστών (0,5 in) διάμετρο . Τα λουλούδια είναι λευκά ή σπάνια ροζ, μήκους έως 15 mm και διαμέτρου έως και 7 mm. Αυτός ο κάκτος της Νότιας Αμερικής ονομάζεται έτσι από τους μικροσκοπικούς πολίτες της Liliput στις εκδρομές του Gulliver.
Η δομή των κάκτων τους επιτρέπει να επιβιώσουν σε ζεστά, ξηρά κλίματα . Οι περισσότεροι έχουν παχιά, σαρκώδη στελέχη με κηρώδη επιφάνεια του δέρματος. Το στέλεχος λειτουργεί ως δεξαμενή αποθήκευσης νερού. Το σκληρό δέρμα κρατά το νερό να μην εξατμιστεί. Επιπλέον, οι επιφάνειες των περισσότερων κάκτων μπορούν να επεκταθούν και να συσσωρευτούν για να προσαρμοστούν στις ποσότητες νερού. Επίσης, ελλείψει αληθινών φύλλων, οι μίσχοι διεξάγουν φωτοσύνθεση .
Τα περισσότερα είδη κάκτων έχουν χάσει τα αληθινά φύλλα, διατηρώντας μόνο αγκάθια, τα οποία είναι πολύ τροποποιημένα φύλλα . Εκτός από το γεγονός ότι το φυτό δεν τρώγεται από τα περισσότερα ζώα, οι σπονδυλικές στήλες βοηθούν στην αποτροπή της απώλειας νερού μειώνοντας την ροή του αέρα κοντά στον κάκτο και παρέχοντας κάποια σκιά. Τα σπαθιά του Cactus μπορεί να είναι σύντομα, μακρά, μαλακά ή αιχμηρά ανάλογα με το είδος. Οι σπονδυλικές στήλες μπορεί να είναι ίσια ή να έχουν αγκιστρωμένες άκρες. Οι αγκάθες αναπτύσσονται στο στέλεχος σε συστάδες από μικρούς σβώλους ή ανάχωμα, που ονομάζονται areoles. Areoli συμβαίνουν σε κανονικά σχέδια στο στέλεχος.
Όλοι οι κάκτοι παράγουν λουλούδια . Οι περιοχές Areoli είναι εκεί όπου τόσο οι σπονδυλικές στήλες όσο και τα λουλούδια προέρχονται συνήθως. Διανέμονται σε ένα μοτίβο κατά μήκος των στελεχών και μερικές φορές έχουν αισθανθεί και μακριές τρίχες. Και πάλι εξαρτάται από
τα είδη κάκτων, τα λουλούδια μπορεί να είναι λευκά ή φωτεινά χρώματα όπως το κίτρινο, το πορτοκαλί, το κόκκινο ή η λεβάντα. Για τους περισσότερους κάκτους, τα λουλούδια είναι βραχύβια. η ανθοφορία διαρκεί μόνο λίγες μέρες. Μερικά λουλούδια ανοίγουν μόνο τη νύχτα. Σε μερικά είδη, η άνθιση γίνεται για μια ημέρα ή λιγότερο πριν ξεραθούν και πέσουν. Η σύντομη περίοδος ανθοφορίας των κάκτων μειώνει την ποσότητα νερού που εξατμίζεται μέσω των μαλακών πετάλων τους.
τα είδη κάκτων, τα λουλούδια μπορεί να είναι λευκά ή φωτεινά χρώματα όπως το κίτρινο, το πορτοκαλί, το κόκκινο ή η λεβάντα. Για τους περισσότερους κάκτους, τα λουλούδια είναι βραχύβια. η ανθοφορία διαρκεί μόνο λίγες μέρες. Μερικά λουλούδια ανοίγουν μόνο τη νύχτα. Σε μερικά είδη, η άνθιση γίνεται για μια ημέρα ή λιγότερο πριν ξεραθούν και πέσουν. Η σύντομη περίοδος ανθοφορίας των κάκτων μειώνει την ποσότητα νερού που εξατμίζεται μέσω των μαλακών πετάλων τους.
Τα φρούτα που παράγονται από τους κάκτους μετά την γονιμοποίηση των λουλουδιών ποικίλλουν σημαντικά. πολλοί είναι σαρκώδεις, αν και κάποιοι είναι ξηροί. Όλα περιέχουν μεγάλο αριθμό σπόρων. Σαρκώδη, πολύχρωμα και γλυκά γευστικά φρούτα συνδέονται με τη διασπορά των σπόρων από τα πουλιά. Οι σπόροι περνούν μέσω των πεπτικών τους συστημάτων και κατατίθενται στα περιττώματά τους.
Αρκετοί κάκτοι αναπτύσσουν φυτάρια στο επίπεδο του εδάφους τα οποία, ως αντισταθμίσεις, αναπαράγουν το είδος με φυτικό τρόπο.
Η κύρια μέθοδος αναπαραγωγής, ωστόσο, είναι με σπόρους.
Τα πρώιμα αποδεικτικά στοιχεία για τη χρήση κάκτων περιλαμβάνονται στους σπηλαιώδεις πίνακες στη Serra da Capivara της Βραζιλίας και σπόρους που βρίσκονται σε αρχαία μεσογειακά απόβλητα στο Μεξικό και το Περού, με ημερομηνίες που υπολογίζονται σε 12.000-9.000 χρόνια πριν . Οι κυνηγοί-συλλέκτες πιθανώς συνέλεξαν φρούτα κάκτων στη φύση και τους έφεραν πίσω στα στρατόπεδα τους.
Το Opuntia ficus-indica , ή ο ινδικός κάκτος σύκου, εδώ και πολύ καιρό αποτελεί σημαντική πηγή τροφής . Το αρχικό είδος πιστεύεται ότι προέρχεται από το κεντρικό Μεξικό, αν και αυτό είναι πλέον ασαφές, διότι οι αυτόχθονες της νότιας Βόρειας Αμερικής ανέπτυξαν και διανέμουν ποικιλία καλλιεργητικών ποικιλιών, συμπεριλαμβανομένων των μορφών του είδους και των υβριδίων με άλλες οπούντες. Τόσο τα φρούτα και τα μαξιλάρια τρώγονται, τα πρώτα συχνά κάτω από τον ισπανικό τόνο ονομασία, το τελευταίο με το όνομα nopal.
Ένας αριθμός ειδών κάκτων έχει αποδειχθεί ότι περιέχει ψυχοδραστικούς παράγοντες , χημικές ενώσεις που μπορούν να προκαλέσουν αλλαγές στη διάθεση, την αντίληψη και τη γνωστική λειτουργία μέσω των επιδράσεών τους στον εγκέφαλο. Δύο είδη έχουν μακρά ιστορία χρήσης από τους αυτόχθονες λαούς της Αμερικής: peyote , Lophophora williamsii , στη Βόρεια Αμερική, και ο κάκτος San Pedro , Echinopsis pachanoi , στη Νότια Αμερική. Και οι δύο περιέχουν μεσκαλίνη .
Εκτός από τη χρήση τους ως ψυχοδραστικών παραγόντων, κάποιοι κάκτοι χρησιμοποιούνται στην φυτική ιατρική .
Οι κάκτοι καλλιεργήθηκαν ως διακοσμητικά φυτά από την εποχή που αυτά ήρθαν για πρώτη φορά από τον Νέο Κόσμο. Στις αρχές της δεκαετίας του 1800, οι ενθουσιώδες λάτρεις των κάκτων στην Ευρώπη είχαν μεγάλες συλλογές. Σπάνια φυτά πωλήθηκαν σε πολύ υψηλές τιμές.
Για πολλά ζώα όπως τα πρόβατα Bighorn και τον σκίουρο εδάφους, και αντιλόπες, οι κάκτοι αποτελούν σημαντική πηγή τροφής και νερού .
Από τα 141 είδη κάκτων στην κόκκινη λίστα της IUCN, 25 είδη ταξινομούνται ως απειλούμενα και 27 είναι κρίσιμα απειλούμενα.
Οι κάκτοι και τα παχύφυτα είναι απο πολύ κόσμο παρεξηγημένα… «Τι να τους κάνουμε, αφού είναι γεμάτοι αγκάθια και ούτε ένα λουλούδι της προκοπής δεν βγάζουν» έτσι θυμάμαι έλεγε μια παλιά γειτόνισα. Τελικά θα την διαψεύσουμε, τι λέτε;
Οι κάκτοι δεν είναι απο τα βαρετά φυτά: έχουν τα πιο ενδιαφέροντα σχήματα, μπορεί να είναι μεγάλοι ή μικροί, στρογγυλοί, κυλινδρικοί ή επίπεδοι, μπορούν να φυτρώνουν ομαδικά ή μόνοι τους και να ανθίζουν μικρά λουλουδάκια ή πελώρια σε σύγκριση με το μέγεθος τους λουλούδια! Μπορούν να φυτευτούν σε μεγάλα παρτέρια ή σε γλάστρες, να φτιάξουν ωραίες συνθέσεις με άλλα φυτά, δεν χρειάζονται ιδιαίτερη φροντίδα/προστασία και φυσικά είναι το ιδανικό φυτό για τους ξεχασιάριδες ή για αυτούς που μένουν σε περιοχές ξεχασμένες απο το Θεό (ζέστη, ανομβρία), όπως πολλές περιοχές της Ελλάδας το καλοκαίρι.
5 μύθοι για τους κάκτους
Αν το ακούσετε μην το πιστέψετε…
1. «Ο κάκτος μπορεί να ζήσει χωρίς νερό«. Αμ δεν μπορεί ο κακομοίρης, φυτό είναι και αυτός σαν τα υπόλοιπα που φυσικά χωρίς νερό θα μαραθεί κι ας τον βλέπουμε να επιβιώνει κάτω απο τον καυτό ήλιο των ξηρών περιοχών της βόρειας και νότιας Αμερικής (αντίθετα με εμάς που σε αυτές τις συνθήκες το πολύ 3 μέρες θα τα καταφέρναμε). Ο κάκτος απο τη φύση του έχει την δυνατότητα να αποθηκεύει νερό στους ιστούς του έτσι οι απαιτήσεις του σε νερό είναι περιορισμένες. Κανόνας: «Μάθετε να τους παρατηρείτε, θα σας πούν πότε χρειάζονται νερό«. Γενικά να θυμάστε οι κάκτοι την περίοδο της ανάπτυξής τους, άνοιξη και καλοκαίρι, χρειάζονται περίπου μία φορά την εβδομάδα ή μία φορά στις δέκα ημέρες καλό πότισμα (όχι με το σταγονόμετρο). Αλλά να θυμάστε, μην το παρακάνετε γιατί θα σαπίσουν!
2. «Οι κάκτοι φυτρώνουν αποκλειστικά στην έρημο«. Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό των κάκτων είναι οτι προσαρμόζονται σε εντελώς διαφορετικές συνθήκες. Παρόλο που το μεγαλύτερο ποσοστό τους αναπτύσσεται σε ερημικές συνθήκες, υπάρχουν και πολλά είδη που προτιμούν τα τροπικά κλίματα και τις ομιχλώδεις βουνοκορφές.
3. «Όλοι οι κάκτοι έχουν αγκάθια«. Υπάρχουν πολλές και διαφορετικές ποικιλίες κάκτων, κάποιες απο αυτές δεν έχουν καθόλου αγκάθια, όπως οι κάκτοι της οικογένειας Opuntia και αυτοί του γένους Oreocereus (οι λεγόμενοιμαλλιαροί). Αν δεν σας αρέσουν τα τσιμπίματα προτιμείστε κάποιον απο αυτούς ή κάποιους τροπικούς κάκτους.
4. «Όλοι οι κάκτοι χρειάζονται ήλιο«. Όταν αγοράσετε κάκτους είναι απαραίτητο να μάθετε κάποια βασικά στοιχεία γι’ αυτούς. Το πρώτο απο αυτά είναι το κατάλληλο περιβάλλον. Οι περισσότεροι κάκτοι ευδοκιμούν στον ήλιο, κάποιοι μεγαλώνουν καλύτερα στη σκιά και άλλοι (όπως και αρκετά παχύφυτα) δεν αντέχουν τον ήλιο γιατί κοκκινίζουν, όχι απο ντροπή, και τελικά …καίγονται!
5. «Οι κάκτοι φυτρώνουν μόνο σε αμμώδες έδαφος«. Είναι σύνηθες οι κάκτοι να προτιμούν το αμμώδες έδαφος που δεν συγκρατεί το νερό και αποστραγγίζεται γρήγορα, όμως κάποιες ομάδες προτιμούν το έδαφος ή το βραχώδες υπόβαθρο.
Έχοντας υπόψην σας τα παραπάνω μπορείτε να καλλιεργήσετε υγιείς, όμορφους και «ευτυχισμένους» κάκτους!
Είστε έτοιμοι για φύτευση;
Οι μανιώδεις συλλέκτες κάκτων θα το γνωρίζουν αλλά για εσάς που μόλις έχετε ξεκινήσει τη συλλογή τους, μάθετε οτι για να την συμπληρώσετε θα χρειαστείτε γύρω στα 3000 είδη! Μάλιστα οι βοτανολόγοι ακόμη ανακαλύπτουν νέα. Εσείς ξεκινήστε με κάποια είδη που θα αγοράσετε και με κάποια άλλα που μπορείτε να «δανειστείτε» απο τον κήπο κάποιου φίλου. Θα μοιραστώ μαζί σας έναν εύκολο τρόπο αναπαραγωγής των κάκτων που ήδη έχετε εσείς ή κάποιος φίλος σας και τον οποίο δοκίμασα και εγώ πέρυσι…
– Τώρα είναι η κατάλληλη εποχή για φύτευση κάκτων. Αυτό λοιπόν που χρειάζεται να κάνετε είναι να κόψετε ένα κλωνάρι απο τον κάκτο που θέλετε. Δεν μπορείτε φυσικά να αναπαράγετε όλους τους κάκτους. Αυτοί που αποτελούνται απο κομμάτια που το ένα μεγαλώνει επάνω στο άλλο, απο διακλαδώσεις που αρχίζουν είτε απο τις ρίζες είτε απο το «μάτι» του κάκτου, είναι οι κατάλληλοι για κοπή. Βγάλτε τους απο τη ρίζα ή τραβήξτε τους προσεκτικά με το χέρι (πάντα φορώντας γάντια) ή κόψτε το κομμάτι της ένωσής τους με τον υπόλοιπο κάκτο, πάντα με προσοχή για να μην τραυματίσετε το φυτό.
– Να επιλέγετε πάντα ζωηρούς-εύρωστους κλώνους, που δεν έχουν μολυνθεί με κάποιο μικρόβιο ή μύκητα.
– Μόλις κόψετε τους κλώνους αφίστε τους για κανένα μήνα ή και περισσότερο σε μια εφημερίδα, σε ξηρό και σκιερό μέρος. Θα δείτε κάποιοι απο αυτούς να αναπτύσσουν ενα μικρό ριζικό σύστημα, κάποιοι άλλοι απλά να χάνουν κάποιο ποσοστό του νερού τους. Αυτό θα βοηθήσει ώστε να είναι ετοιμοι να φυτευτούν.
– Φυτέψτε τον κάθε κλώνο σας σε μια μικρή γλαστρούλα (αυτές των 10 εκατ.) αφού πρώτα κάνετε μια τρύπα στη βάση της και την κλείσετε με ένα πετραδάκι. Γεμίστε τη με χώμα ειδικό για κάκτους που θα βρείτε στα φυτώρια, δηλαδή με χώμα που να στραγγίζει εύκολα την υγρασία, για να μην σαπίσουν οι ρίζες τους. Καλό θα είναι να βάλετε στη βάση της γλάστρας 1 δάχτυλο άμμο και απο πάνω να καλύψετε με χώμα για κάκτους αναμειγμένο με άμμο και κομμάτια ελαφρόπετρας. Τέλος, πατήστε με τα δάχτυλα ελαφριά το χώμα για να σταθεί το κακτάκι σας.
– Στη συνέχεια, μην τα ποτήσετε! Ξεχάστε τα για μερικές μέρες ώστε να προσαρμοστούν στο νέο τους περιβάλλον και να αναπτύξουν το ριζικό τους σύστημα. Αφήστε τις γλάστρες σε ένα μέρος που να έχει φώς αλλά όχι απευθείας ήλιο για πολλές ώρες της ημέρας. Προστατέψτε τα κακτάκια απο τυχόν κρύες και βροχερές νύχτες τοποθετώντας ένα κομμάτι εφημερίδας ή μια πλαστική σακούλα απο πάνω τους.
– Όσον αφορά το πότισμα, να ξέρετε οτι εξαρτάται από την εποχή ή/και τις κλιματικές συνθήκες. Το χώμα παραμένει υγρό όταν ο καιρός είναι υγρός και κρύος και αντίθετα, στεγνώνει γρήγορα όταν ο καιρός είναι ξηρός και ζεστός. Οπότε προσαρμόστε το πότισμά σας περίπου μια φορά την εβδομάδα το καλοκαίρι και δύο με τρείς φορές το μήνα το χειμώνα.
*Μια πρακτική συμβουλή: οι κάκτοι θα σας πούν πότε χειάζονται νερό. Παρατηρείστε τους και αν δείτε οτι αρχίζουν και συρρικνόνονται τότε χρειάζονται πότισμα…
– Την άνοιξη κι όσο ζεσταίνει ο καιρός εκτός απο περισσότερο νερό, οι κάκτοι χρειάζονται και λίπασμα (απο το δεύτερο χρόνο και μετά), συμβουλευτείτε ένα γεωπόνο γι’ αυτό.
– Συνήθως όταν ζεσταίνει ο καιρός οι κάκτοι προσβάλλονται απο διαφόρων ειδών μύκητες, σε αυτή την περίπτωση θα χρειαστεί να τους ψεκάσετε με ένα υγρό αντιμυκητιακό.
– Όταν έχουν πλέον μεγαλώσει αρκετά και δεν τους χωράει η γλάστρα, μεταφυτέψτε τους σε μεγαλύτερη! Και η συλλογή σας μόλις άρχισε!
Ενδιαφέροντα sites για τους κάκτους και τα παχύφυτα:
http://cactus.thelo.gr/index_el.asp
http://cactus.thelo.gr/index_el.asp
Επικοινωνήστε με την «Ελληνική Εταιρεία Κάκτων και άλλων Παχύφυτων» για να μάθετε τα πάντα για τους κάκτους και να γνωρίσετε τους έλληνες συλλέκτες, στο e-mail: eekap.cactus@gmail.com.
Μερικοί κάκτοι και παχύφυτα απο τη συλλογή μου, μα δεν είναι υπέροχοι; Την άνοιξη και αρχές καλοκαιριού κάποιοι ανθίζουν!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου